Η διαχρονική επιλογή μου να περπατάω στα Γιάννενα μας, πολλές φορές με έκανε να αναρωτιέμαι γιατί πολλά σημεία, ιδιαίτερα σε πυκνοδομημένες περιοχές, παρουσίαζαν σημάδια σημαντικής στέρησης λειτουργικών δημόσιων χώρων ή χώρων αλληλεπίδρασης του πληθυσμού. Πώς αλλιώς θα μπορούσαν να ήταν;
Ένα από αυτά τα σημεία ήταν και οι πρώην εγκαταστάσεις του παλαιού ασύλου ανιάτων κοντά στην πλατεία Ομήρου. Η λειτουργία της δομής φροντίδας αναπήρων «Νεομάρτυς Γεώργιος» είχε μεταφερθεί σε νέες εγκαταστάσεις στον λόφο της Πεντέλης το καλοκαίρι του 2008. Τα χρόνια πέρναγαν και η εγκατάλειψη μετέτρεπε τα κτίρια αυτά σε φαντάσματα του παρελθόντος, θυμίζοντας ακόμα και το έντονο κοινωνικό στίγμα άλλων εποχών κατά τη διάρκεια της τότε λειτουργίας του ασύλου εκεί. Ανάμεσα σε τόσες πολυκατοικίες, έστεκαν πλέον αναξιοποίητοι χώροι, με τον κίνδυνο να μετατραπούν ακόμα και σε εστία μόλυνσης.
Όταν ανέλαβα την ευθύνη της διοίκησης του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Ηπείρου, ΝΠΔΔ του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, τον Οκτώβριο του 2015, ενημερώθηκα ότι είχε συναφθεί προγραμματική συμφωνία μεταξύ του φορέα, του δήμου Ιωαννιτών και του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων τον Νοέμβριο του 2013, η οποία προέβλεπε την παραχώρηση των εγκαταστάσεων στον δήμο με στόχο τη δημιουργία στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης ατόμων με αναπηρίες, κέντρο δημιουργικής απασχόλησης για άτομα με αναπηρίες και κέντρο ημέρας για παιδιά με αυτισμό. Νέοι, σύγχρονοι χώροι αλλά αποκλειστικά για άτομα με αναπηρίες. Ακολούθησε συνάντηση μου με τον δήμαρχο Ιωαννίνων Θωμά Μπέγκα, θέλοντας να ενημερωθώ εκ μέρους του ΚΚΠΠΗ για την πορεία αυτής της προγραμματικής, καθώς δε διαφαινόταν κάποια εξέλιξη. Όπως μου ειπώθηκε, ήταν στις άμεσες προτεραιότητες και θα ακολουθούσε μια επόμενη συνάντηση. Το σημείο αυτό ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικό, καθώς το ουδέν κακό αμιγές καλού έμελλε να επιβεβαιωθεί ακόμα μια φορά. Το γεγονός ότι δεν είχε ακόμα δρομολογηθεί σχεδιασμός αναφορικά με το πλάνο των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης (ΣΥΔ) και λοιπές εγκαταστάσεις αποκλειστικά για χρήση από άτομα με αναπηρίες, έδινε την ευκαιρία να ειδωθεί κι αλλιώς ο χώρος αυτός.
Οι στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης είναι ένα σημαντικό βήμα στην τροχιά της αποϊδρυματοποίησης, στην οποία ακόμα η χώρα μας δυστυχώς υπολείπεται σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές. Οι ΣΥΔ, συνοπτικά, είναι διαμερίσματα ή οικείες, όπου, με τη βοήθεια φροντιστών, διαμένουν άτομα με αναπηρίες, διατηρώντας και αναπτύσσοντας συμμετοχικά την λειτουργικότητα τους. Τελείως διαφορετική διαβίωση από τα γνωστά μας κλειστού τύπου φροντίδας ιδρύματα. Εάν πραγματικά επιθυμούμε την λειτουργία τους επί της ουσίας, κρίνεται από πολλούς ανθρώπους και συμφωνώ προσωπικά με αυτή τη θέση, καταλληλότερο να είναι διαμερίσματα κατανεμημένα εντός του αστικού ιστού σε κτίρια, τα οποία βεβαίως θα πληρούν απαραίτητες προϋποθέσεις όπως η προσβασιμότητα, όπου όμως θα φιλοξενούν και ανθρώπους τυπικής κατάστασης σε άλλα διαμερίσματα. Ένας ενιαίος χώρος μόνο με τέτοιες στέγες, δηλαδή μόνο για άτομα με αναπηρία, ακόμα και αν είναι μικρός ο αριθμός πχ. 5, 10, …στερείται της αλληλεπίδρασης με τον γενικό πληθυσμό και δεν πιάνει το μέγιστο του στόχου. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η πλήρης αναγνώριση του δικαιώματος να ζει κάποιος ισότιμα με το κοινωνικό σύνολο.
Περνώντας όλοι μας απ’ έξω, ας μην κρυβόμαστε, θα λέγαμε εδώ μένουν ανάπηροι, αντί για το εδώ μένει η Κατερίνα ή ο Αποστόλης, οι συμπολίτες μας. Υπήρχε συνεπώς σοβαρό ενδεχόμενο μετατροπής του χώρου σε μια καλύτερης μορφής άσυλο, όπου όμως θα διατηρούνταν στοιχεία αποκλεισμού και στίγματος. Θα ήταν σαφέστατα μια καλύτερη κατάσταση από τη διαμονή σε εγκαταστάσεις κλειστού τύπου φροντίδας, θα παρέμενε όμως ένα βελτιωμένο «άσυλο» και όχι κάτι παραπάνω. Στόχος της κοινωνίας πρέπει να είναι το παραπάνω κι ας φαντάζει μακρινό ή ακόμα και ουτοπικό.
Ας προσπαθήσουμε τώρα να φτιάξουμε μια εικόνα στο μυαλό μας για να αντιληφθούμε κάποια πράγματα ενδεχομένως καλύτερα. Στην πολυκατοικία που μένουμε. υπάρχει και ένα διαμέρισμα στο οποίο διαμένουν άτομα με αναπηρία και λειτουργεί ως ΣΥΔ. Αυτό εκτιμώ ότι είναι όχι η ιδεατή αλλά η αναγκαία ΣΥΔ. Ας αναρωτηθούμε όμως τώρα όλοι μας, ερχόμενοι αντιμέτωποι με τους ίδιους μας τους εαυτούς, αντέχουμε, είμαστε έτοιμοι να κάνουμε αυτό το τόσο σημαντικό κοινωνικό άλμα σε μια κατεύθυνση που η διαφορετικότητα όχι απλά δε θα μας προκαλεί φοβίες και θα μας τρομάζει, αλλά δε θα μας προκαλεί ούτε καν απορίες; Ας το σκεφτούμε σήμερα που γνωρίζουμε πολλά περισσότερα για την αναπηρία, τις ανάγκες και τις επιθυμίες αυτών των ανθρώπων. Κι ας ξεκινήσουμε με το ότι Δεν είναι ανάπηροι, είναι Άνθρωποι. Κι όσο το σκεφτόμαστε, ας ετοιμάσουμε αυτούς που πρέπει, τα παιδιά μας, αλλιώτικα από εμάς.
Έχοντας αυτές τις σκέψεις και έχοντας συνομιλήσει ήδη αρκετά με ειδικούς επιστήμονες στον χώρο της κοινωνικής προστασίας και ανθρώπους από το αναπηρικό κίνημα καθώς και με εκπροσώπους φορέων τους, εκτιμήθηκε ότι η συνύπαρξη από μικρές ηλικίες ατόμων με αναπηρίες και τυπικής ανάπτυξης, παιδιών δηλαδή, ίσως είναι εκείνη η αναγκαία ενέργεια που θα μας βοηθήσει καταλυτικά στην εξοικείωση με την αναπηρία και στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Έτσι θα πάψουν να υπάρχουν εκείνες οι εικόνες, τις οποίες, ακόμα και σήμερα, βλέπουμε, σε σημαντικά μικρότερη βέβαια κλίμακα σε σχέση με το παρελθόν. Έχουμε, όμως, αρκετό δρόμο ακόμα μπροστά μας και πρέπει να έχουμε τη δύναμη να σπάμε αποστήματα όσο και να αναδύουν δυσάρεστες οσμές. Τα παιδιά είναι ένας άγραφος χάρτης. Αυτά θα μπορούσαν να γίνουν ο απαραίτητος μοχλός, όπως και στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, για να έρθει γρηγορότερα η αποδοχή της διαφορετικότητας και της αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων μας. Χωρίς να κρυβόμαστε, χωρίς να ντρεπόμαστε και χωρίς να αφήνουμε γονείς αβοήθητους απέναντι σε κοινωνικά στίγματα, που δυστυχώς φαίνεται να τους οδηγούν στο να κλείνονται σε ένα σφιχτό οικογενειακό και ίσως αναγκαίο γι’ αυτούς πυρήνα, ενδεχομένως ως αμυνόμενοι, νιώθοντας ότι έτσι προστατεύουν το παιδί με αναπηρία από τα «περίεργα» μάτια.
Οι κοινωνικές ανάγκες που αλλάζουν είναι και αυτές σε μια κατεύθυνση περαιτέρω τομών. Είμαι μητέρα και πατέρας παιδιού με αναπηρία και παιδιού τυπικής ανάπτυξης, και θέλω να είμαι ισότιμα έξω μαζί με όλους σας, μαζί με τις παρέες μου.
- Θέλω να κάνω τα γενέθλια είτε του ενός παιδιού είτε του άλλου, πού θα πάω;
- Θέλω να παίξουνε μαζί, πού θα πάω;
- Θέλω να απασχοληθούν μαζί δημιουργικά το καθένα με τις δυνατότητες του, πού θα πάω;
- Θέλω να κάνω μια δουλειά σε μια δημόσια υπηρεσία αφήνοντας τα να φροντίσουν κάπου για λίγη ώρα, πού θα πάω;
- Θέλω να δω ένα φίλο, Θέλω να μείνω λίγη ώρα με τον εαυτό μου, το έχω μεγάλη ανάγκη, πού θα αφήσω αυτά τα παιδιά;
Πίσω ολοταχώς με τις σκέψεις μου και πάλι στο σπίτι.
Ένα κέντρο για το παιδί, για το κάθε παιδί που θα μπορούσε να καλύψει πολλές και από αυτές τις ανάγκες σε συνδυασμό με ένα όμορφο, προσβάσιμο, λειτουργικό εξωτερικό χώρο-ανάσα για όλη την γειτονιά, γεννήθηκε ως ιδέα. Στην συνάντηση μου που ακολούθησε με τον αρμόδιο αντιδήμαρχο προγραμματισμού και έργων του δήμου Ιωαννιτών Θανάση Μανταλόβα, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε απόλυτη θα έλεγα συναντίληψη στην προσέγγιση κάλυψης των αναγκών και των δυνατοτήτων του χώρου. Παρουσιάστηκαν αυτά ακριβώς τα σημεία που είχαμε υπό σκέψη. Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο καθώς με τις διαδοχικές συναντήσεις εργασίας που ακολούθησαν και με την συμμετοχή ειδικών για όλα τα θέματα, ήρθε γρήγορα και ώριμα η κατάληξη στον σχεδιασμό του χώρου. Το Κέντρο για το Παιδί ήταν πλέον εδώ.
Με τη σύμφωνη γνώμη του υπουργείου Εργασίας σχετικά με το νέο πλάνο χρήσης του χώρου των παλαιών εγκαταστάσεων και την συμβολή των ομάδων εργασίας του, οδηγηθήκαμε στην υπογραφή μιας νέας (2ης) πλέον προγραμματικής συμφωνίας μεταξύ υπουργείου Εργασίας, δήμου Ιωαννιτών, ΚΚΠΠΗ τον Δεκέμβριο του 2017 όπου περιγράφονταν η δημιουργία αυτού του τόσο σημαντικού Κέντρου για το Παιδί.
Ένας χώρος ουσιαστικής αλληλεπίδρασης όλων των παιδιών και συνάμα χώρος ανάσας και ανάπαυσης για την παρακείμενη περιοχή. Στους όρους της προγραμματικής υπήρχε και η αναφορά «…η ολοκλήρωση εντός 36 μηνών και δυνατότητα παράτασης λόγω απρόβλεπτων γεγονότων». Η σχετική πρόσκληση υποβολής φακέλου του έργου στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ «άνοιξε» τον Μάιο του 2020 και διαρκεί έως 3 Ιουλίου, εάν δε σφάλλω.
Αναγκαία συνεπώς και η πρόσφατη επικαιροποίηση αυτής της προγραμματικής από τη διοίκηση του ΚΚΠΠΗ και τον δήμο Ιωαννιτών, αυτή τη φορά διμερής χωρίς την παρουσία του υπουργείου, καθώς διαφάνηκε ότι δεν απαιτείται εν τέλει, χωρίς όμως να παρουσιάζονται αλλαγές στα άρθρα που αφορούν στον σχεδιασμό του Κέντρου για το Παιδί. Μετά και τη σχετική έγκριση της από την Οικονομική επιτροπή του δήμου Ιωαννιτών μένει να ολοκληρωθεί επιτυχώς και η ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ.
Όλοι όσοι συνέβαλλαν αυτά τα χρόνια για την αξιοποίηση ενός χώρου εντός του αστικού ιστού της πόλης είμαι βεβαία ότι αναμένουμε με χαρά και την επικείμενη ένταξη του έργου. Εύχομαι ολόθερμα ταχεία και επιτυχή ευόδωση όλων των διαδικασιών.
Μας οφείλουμε αυτό το Κέντρο για το Παιδί!
