«Eθιμικώ δικαίω», η αρχή κάθε νέου έτους αποτελεί αφορμή για την έκφραση ευχών μεταξύ ανθρώπων και κοινωνικών ομάδων και συνιστά αφετηρία για την ευόδωση προσδοκιών και τη δικαίωση επιθυμιών.
Φέτος, η έναρξη του έτους 2024 συνδέεται και με την αλλαγή ηγεσίας σε αυτοδιοικητικό επίπεδο. Η σύμπτωση αυτή, νέο έτος-νέα δημοτική αρχή, αποτέλεσε για μένα έναυσμα και πρόκληση ώστε να απευθυνθώ στον νεοεκλεγέντα Δήμαρχο και στο νέο Δημοτικό Συμβούλιο, καταρχήν με θερμές ευχές για δύναμη και επιτυχίες στο εξαιρετικά σοβαρό και δύσκολο έργο της διαχείρισης του Δήμου. Συγχρόνως, επιθυμώ να διατυπώσω κάποιες σκέψεις υπό μορφή διαπιστώσεων, προσδοκιών, ίσως και οραμάτων, αλλά και προτάσεων που αφορούν στα της πόλης μας, ως γέννημα και θρέμμα των Ιωαννίνων, με μοναδικό κίνητρο την ανάγκη συμμετοχής στον διαρκή διάλογο για τα κοινά και στη συνεχή προσπάθεια για την αναβάθμιση της εικόνας της πόλης και την ουσιαστική της ανέλιξη.
-Όπως έχει αποδειχθεί, το μείζον πρόβλημα και θέμα προτεραιότητας για τους πολίτες όλων των πόλεων, και των Ιωαννίνων, αποτελεί η αποκαλούμενη «καθημερινότητα», η οποία εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο προσδοκιών των δημοτών για καλύτερη ποιότητα ζωής. Καλά είναι τα μεγαλεπήβολα και πλειστάκις φαραωνικού τύπου έργα, που εξαγγέλλονται, και που, συνήθως, δεν πραγματοποιούνται, αλλά μάλλον είναι ήσσονος σημασίας για τον μέσο πολίτη. Καθημερινότητα για τους πολλούς, κατά προτεραιότητα, σημαίνει έμφαση στην καθαριότητα, τακτική συλλογή και αποκομιδή σκουπιδιών, λειτουργία του τομέα ανακύκλωση. Δεν θέλω να αποδεχτώ, ότι η πόλη είναι «βρώμικη», δεν δίνει όμως την αίσθηση της καθαρής και νοικοκυρεμένης. Οι κάδοι ξεχειλίζουν, η αποκομιδή δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της πόλης και των πολιτών, όλοι το γνωρίζουμε. Προφανώς το πρόβλημα δεν αφορά μόνο στην υπηρεσία καθαριότητας του Δήμου. Μερίδιο ευθύνης έχουμε και οι πολίτες, όταν αφήνουμε τα απορρίμματα έξω από τους κάδους ή ανακατεύουμε σύμμεικτα και ανακυκλώσιμα υλικά. Και βέβαια απαιτείται βελτίωση των μηχανισμών καθαριότητος και αποκομιδής, όμως είναι αναγκαία και η περαιτέρω ευαισθητοποίηση των πολιτών.
–Καθημερινότητα και ποιότητα ζωής σημαίνει επίσης τήρηση των κανόνων κυκλοφορίας για αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, ποδήλατα αλλά και πεζούς. Είναι γνωστά τα διπλοπαρκαρίσματα, η κατάληψη πεζοδρομίων και διαβάσεων από τροχοφόρα, αλλά και η παράνομη κατάληψη πεζοδρομίων και κοινόχρηστων χώρων από τραπεζοκαθίσματα και λοιπά. Η πόλη εν ολίγοις δεν είναι δυστυχώς φιλική, ούτε προσβάσιμη γενικά σε άτομα με ειδικές ανάγκες, άτομα με καρότσια και ηλικιωμένους, γεγονός που μας εκθέτει. Να επεκταθώ: η πόλη δεν είναι φιλική ούτε για τους πεζούς, ούτε για τα αυτοκίνητα, πολύ δε περισσότερο για τα ποδήλατα και τους ποδηλάτες. Ασφαλώς έγιναν κάποια βήματα προόδου με τη δημιουργία πεζοδρόμων στο κέντρο της πόλης και ποδηλατοδρόμων στην παραλίμνια περιοχή και πρόσφατα στη λεωφόρο Νιάρχου. Είναι ημιτελή (βλ. την κατάσταση στη θέση «δώδεκα»), δεν επαρκούν για μια πόλη που εξελίσσεται στον 21ο αι., η οποία μάλλον δεν αντιλαμβάνεται το συμφέρον της με το να αγνοεί τις προδιαγραφές της νέας εποχής. Μια εξαιρετική πρόβα, «μάθημα» για όλους μας, για τη λειτουργία, τα οφέλη και την αποδοχή της πεζοδρόμησης από τους πολίτες, έγινε το καλοκαίρι με την ευκαιρία λειτουργίας της έκθεσης Plasmata II, όταν πεζοδρομήθηκε η παραλίμνια περιοχή. Όλοι είδαμε τη λίμνη, το νησί, την ευρύτερη περιοχή, κυριολεκτικά με άλλα μάτια και βγάλαμε συμπεράσματα για το πώς θα ήταν η ζωή μας αλλιώς… Με την ευκαιρία ανάπλασης της κεντρικής πλατείας, είτε συμφωνούμε είτε όχι με την πρόταση, ας αρχίσει η προσπάθεια υλοποίησης της φιλοσοφίας πεζοδρόμησης με την επέκτασή της από την Άνω Πλατεία (Περιφέρεια), στην Κάτω (Δημαρχείο) και από την οδό Αβέρωφ στη λίμνη. Αν επιτευχθεί ο στόχος αυτός, η πόλη θα αποκτήσει εντελώς άλλη λειτουργική οντότητα, η οποία, με τη συμβολή της στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, θα γίνει καθολικά αποδεκτή, όπως επίσης και από τους επισκέπτες. Ασφαλώς και δεν είμαι αιθεροβάμων. Πρέπει πρώτα να εξευρεθούν λύσεις για τη διοχέτευση της κυκλοφορίας και τη στάθμευση των τροχοφόρων, προκειμένου η ορθολογική αυτή παρέμβαση να είναι επιτυχημένη. Όταν όμως υπάρχει η θέληση, υπάρχει και η λύση.
-Επειδή αναφερόμαστε στο κυκλοφοριακό και στους δρόμους, ας ασχοληθούμε λίγο και με τον δημοτικό φωτισμό. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, πεζόδρομοι κυρίως, η πόλη το βράδυ κυριολεκτικά βυθίζεται στο σκοτάδι. Γνωρίζω ότι αναμένεται η τοποθέτηση νέων φωτιστικών σωμάτων. Η αναμονή όμως κράτησε πολύ…
-Ένα επίσης σοβαρό θέμα αφορά στην κατάσταση οδοστρωμάτων και πεζοδρομίων, η οποία σχολιάζεται συνεχώς με αρνητικό πρόσημο. Για να είμαι δίκαιος και αντικειμενικός καταβάλλεται το τελευταίο διάστημα προσπάθεια, ειδικά στο κέντρο, για την επέκταση των πεζοδρομίων και την αποκατάσταση ζημιών, απομένουν όμως πολλά να γίνουν ειδικά στην περιφέρεια της πόλης. Αρνητική είναι επίσης η εικόνα της παρουσίας των αδέσποτων ζώων, ειδικά σε πολυσύχναστες περιοχές της πόλης (πλατεία), καθώς και η αναφορά στα σχετικά προβλήματα. Έχει βελτιωθεί κάπως η κατάσταση, αλλά είναι ένα μόνιμο πρόβλημα το οποίο επίσης χρήζει λύσης.
Προφανώς και για να κλείσω το θέμα, υπάρχουν και άλλοι τομείς που εμπίπτουν στην αποκαλούμενη «καθημερινότητα», νομίζω ότι τα προαναφερθέντα είναι αρκετά και η ενασχόληση εκ μέρους της δημοτικής αρχής με αυτά, καθώς και η επίλυση των προβλημάτων ή έστω η μετρίαση των επιπτώσεών τους, θα αποτελέσει μια καλή αρχή στο να κυριαρχήσει στην πόλη ευνομία και ευταξία και να αποκτήσουμε όλοι κάποιες δόσεις καθημερινής αισιοδοξίας!
-Οι πλατείες, το αστικό πράσινο, τα πάρκα, οι παιδικές χαρές, γενικά οι δημόσιοι και κοινόχρηστοι χώροι, συνιστούν για κάθε πόλη μέσο ανάπαυσης, αναψυχής και κοινωνικών συναντήσεων των πολιτών και την αναβαθμίζουν αισθητικά και περιβαλλοντικά. Δυστυχώς, γενικά ως λαός, δεν έχουμε σε ιδιαίτερη εκτίμηση τους δημόσιους χώρους, δεν τους αισθανόμαστε δικούς μας, δεν τους φροντίζουμε όσο θα έπρεπε, δεν μάθαμε να τους απολαμβάνουμε. Η πόλη μας διαθέτει έναν σημαντικό αριθμό τέτοιων χώρων, μάλιστα έχει το μοναδικό προνόμιο να κυριαρχεί στο κέντρο της μια ελεύθερη έκταση μεγάλων διαστάσεων με εξαιρετική θέα, τα Λιθαρίτσια. Ο πνεύμονας αυτός, ιδανικός χώρος για πλείστες όσες δραστηριότητες, οφείλουμε να αναδειχθεί αντάξια της θέσης και της ιστορίας του ώστε, περιποιημένος όπως του πρέπει, να αξιοποιείται ανάλογα. Την ίδια φροντίδα αναμένουν και άλλες αντίστοιχες πλατείες και χώροι αναψυχής, οι οποίοι όχι μόνον δεν αξιοποιούνται ώστε να τους απολαμβάνουν οι δημότες, αλλά, φευ, βεβηλώνονται και βανδαλίζονται (οι καταστροφές στις προτομές σημαντικών προσώπων στο Άλσος και στα Λιθαρίτσια, ακόμη και σε αυτήν του Πυρσινέλλα στο κέντρο της πόλης, το επιβεβαιώνουν, ασφαλώς και είναι θέμα Παιδείας, μήπως όμως συμβάλλει και η έλλειψη φωτισμού το βράδυ;).
-Στον τομέα «πράσινο» η πόλη διαθέτει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: περιβάλλεται σε ολόκληρο το δυτικό μέρος της από λόφους με ισχυρή δασοκάλυψη. Το λεγόμενο «περιαστικό αλσύλιο», από τα Ζευγάρια μέχρι τα Καρδαμίτσια, είναι ο ιδανικός τόπος-χώρος για αναψυχή και αθλητικές δραστηριότητες. Για να αναδειχθεί, όπως του αξίζει, χρειάζονται παρεμβάσεις και φροντίδα (τακτικοί καθαρισμοί του δάσους, απομάκρυνση ξερών υλικών διάνοιξη οδών πεζοπορίας, θέσεις θέασης κ.ά.). Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή είναι πλέον παρούσα και η αντιμετώπιση των δυσμενών συνεπειών της απαιτεί τη λήψη μέτρων για πυρασφάλεια, αλλά και ενίσχυση του πρασίνου. Η ευρύτερη περιοχή της πόλης, αν και διαθέτει αρκετό πράσινο, ενδείκνυται και για περαιτέρω δενδροφυτεύσεις και ενίσχυση εν γένει της φυτοκάλυψης, πρακτική, που θα συμβάλει, εκτός από την πρόληψη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και στην αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση των χώρων εντός και πέριξ της πόλης.
-Μεταξύ των άλλων, η πόλη μας διαθέτει, ένα μοναδικό φυσικό, γεωγραφικό, περιβαλλοντικό πλεονέκτημα. Τη λίμνη Παμβώτιδα, με την οποία η δημιουργία και η ύπαρξή της συνδέονται άρρηκτα. Παρά την παραδοχή της λίαν θετικής άποψης για την περιβαλλοντική και ιστορική σημασία της και την προσφορά της στους κατοίκους της πόλης, θα μου επιτραπεί να ισχυριστώ ότι τη λίμνη την «αγαπάμε επιλεκτικά», δεν την προσέχουμε, δεν τη φροντίζουμε όσο θα έπρεπε, και, ίσως, μόνο για συγκεκριμένους σκοπούς (π.χ. για τουριστική αξιοποίηση). Δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο στις σχέσεις πόλης και λίμνης (καίτοι κατά τεκμήριο ειδικός), το θέμα είναι πολυσυζητημένο. Το λιμναίο οικοσύστημα, και τα συμπαρομαρτούντα προβλήματα χρειάζονται τη μέριμνά μας και παρεμβάσεις σε πολλαπλά επίπεδα, όπως και οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα τόσο παραλιμνίως όσο και στο νησί (αναβάθμιση παροχής υπηρεσιών, ηλεκτρικά μη ρυπογόνα σκάφη κ.ά.).
-Τα Γιάννενα ως οικιστικό σύνολο διαθέτουν μια προϊστορία 2500 ετών (ας αναθεωρήσουμε πλέον την άποψη ότι ο Ιουστινιανός είναι ο κτήτωρ της πόλης). Το επιβεβαιώνουν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και ευρήματα των προχριστιανικών χρόνων στο Κάστρο, τον αρχικό τόπο εγκατοίκησης, ας μου επιτραπεί η έκφραση, των «πρώτων Γιαννιωτών». Η ιστορία και οι φάσεις της οικιστικής, μακραίωνης εξέλιξης της πόλης έχουν διασωθεί και αποτυπωθεί σε διάφορες θέσεις στην ευρύτερη περιοχή του πολεοδομικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων από την αρχαιότητα, τη βυζαντινή περίοδο, τους μεσαιωνικούς χρόνους και τη σύγχρονη εποχή. Μνημειακά οικοδομικά συγκροτήματα, κτίσματα-εκφράσεις επαγγελματικών δραστηριοτήτων, θρησκευτικά μνημεία, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, δημόσια κτίρια, εκπαιδευτήρια, επιβλητικά μέγαρα και απλά σπίτια, χαρακτηριστικά στοιχεία παλαιότερων εποχών, μαρτυρούν για την πορεία της πόλης στον χρόνο. Τα Γιάννενα έχουν την τύχη να διατηρούν πλείστα όσα στοιχεία του περίφημου παρελθόντος τους, «πολλές πόλεις μέσα στην πόλη», που, σε διαδοχικές φάσεις μετασχηματισμών, ως παλίμψηστο, αποδεικνύουν και επιβεβαιώνουν την πολεοδομική, αρχιτεκτονική, οικονομική, εκπαιδευτική και πολιτιστική συνέχειά τους. Πολλά από αυτά τα στοιχεία του παρελθόντος, αρχαιότητες, δημιουργίες επωνύμων αρχιτεκτόνων, εμβληματικά κτήρια, χρήζουν προστασίας, αναβάθμισης και ανάδειξης. Η ίδια μέριμνα απαιτείται και για τους πάλαι ποτέ σημαντικούς εμπορικούς δρόμους του πολεοδομικού ιστού, διότι οι καιροί και οι συνήθειες επιδρούν και μεταβάλλουν τις χρήσεις και τις εμπορικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της οδού Ανεξαρτησίας, της Κάνιγγος κ.ά., οι οποίες έχουν υποβαθμιστεί, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και αισθητικά. Μόνο ένα σοβαρό και σε βάθος μελετητικό σχέδιο, με εξεύρεση γενναίας χρηματοδότησης, θα οδηγούσε σε αναγέννηση το ιστορικό και εμπορικό κέντρο της πόλης.
– Οι ιστορικές εκφράσεις των Ιωαννίνων είναι παρούσες, είτε υλικά είτε άυλα και τα συνοδεύουν εδώ και αιώνες. Το ιστορικό και πολιτισμικό παρελθόν της πόλης είναι πολυποίκιλο, πολυσχιδές και εξαιρετικά σημαντικό. Η πόλη οφείλει όχι μόνο να συγκεντρώσει τα τεκμήρια του παρελθόντος της, αλλά να τα αναδείξει και να τα εκθέσει. Το Δημοτικό Μουσείο, το οποίο λειτουργεί στο Ασλάν Τζαμί, δεν νομίζω ότι ανταποκρίνεται στην πλήρη και με σύγχρονο τρόπο προβολή του ιστορικού-πολιτισμικού παρελθόντος της πόλης. Είναι καιρός και ανάγκη να αποκτήσουν τα Γιάννενα ένα αξιοπρεπές και αντίστοιχο της ιστορίας τους «Μουσείο της πόλης των Ιωαννίνων». Θεωρώ επίσης ότι θα συνέβαλε ιδιαίτερα στην πολιτιστική ανέλιξη της πόλης η δημιουργία ενός πολυχώρου-«Δημοτικής Σκηνής», ίσως παραρτήματος του Πνευματικού Κέντρου, που θα στεγάζει θεατρικές παραστάσεις, όπως (και) το ΔΗΠΕΘΙ, αλλά και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες (το «Καμπέρειο» είναι προφανές ότι δεν επαρκεί). Η έλλειψη ενός χώρου αυτού του χαρακτήρα έγινε ιδιαίτερα αισθητή πρόσφατα με την ματαίωση πολλών εκδηλώσεων, λόγω της ανακαίνισης του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου.
-Είναι τοις πάσι γνωστό και ευτυχώς αναγνωρισμένο, ότι τα Γιάννενα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με έννοιες πολύ υψηλού αξιακού επιπέδου. Αναφέρομαι στην Ευεργεσία, Ευποιία, τα Γράμματα, την Εκπαίδευση, την Παιδεία. Η πόλη μας υπήρξε γενέθλια γη πλείστων όσων ευεργετών και «μήτηρ πάσης μαθήσεως». Γιαννιώτες, Ηπειρώτες δωρητές κόσμησαν με τα έργα τους όχι μόνο την πόλη, αλλά ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Υπενθυμίζω ότι τα περισσότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην πόλη μας (και αλλού), προέρχονται από δωρεές ευεργετών (Ζωσιμαία Σχολή, Ζωσιμαία Ακαδημία, Καπλάνειος Σχολή κ.ά.). Δυστυχώς ορισμένα από τα κτίρια αυτά δεν τυγχάνουν φροντίδας αντίστοιχης της αξίας και της ιστορικής τους προσφοράς, διότι δεν έχουμε αντιληφθεί την αρχιτεκτονική, ιστορική τους αξία και τι αντιπροσωπεύουν για την πόλη (και εδώ πρωταρχικό λόγο έχει η διαπαιδαγώγηση και η ενημέρωση). Η αδιαφορία μας για την κατάστασή τους, δεν προσβάλλει μόνο τους ευεργέτες, αλλά και τους περιώνυμους δασκάλους που τα λάμπρυναν με την παρουσία τους (βλ. την πρόσοψη της Καπλανείου, τα graffiti στην Ακαδημία και Παπαζόγλειο). Επίσης, αγνωμοσύνη προς τους δωρητές και μεγάλους δασκάλους, αλλά και έλλειψη για την πόλη, αποτελεί η μη ύπαρξη στα Γιάννενα ενός «Μουσείου Ευεργετών και Παιδείας». Γνωρίζοντας ασφαλώς τη δυσκολία του εγχειρήματος, ως τον καταλληλότερο χώρο για τη στέγαση του μουσείου αυτού προτείνω το κτίριο της Παλαιάς Ζωσιμαίας Σχολής, για ιστορικούς και συμβολικούς λόγους. Έχω μάλιστα την πεποίθηση ότι η υιοθέτηση και υλοποίηση της πρότασης αυτής θα συμβάλει και στην, επιβεβλημένη και λόγω της γειτνίασης με κηρυγμένο μνημείο, γενικότερη αναβάθμιση της περιοχής των πρώην ΚΤΕΛ, η εικόνα της οποίας σήμερα δεν περιποιεί τιμή σε κανέναν.
Ασφαλώς και αντιλαμβάνομαι τη σοβαρότητα και το μέγεθος των προτεινόμενων έργων, καθώς και ότι συνιστούν μακροχρόνια επένδυση, αλλά θεωρώ ότι έχει απωλεσθεί σημαντικός χρόνος και καιρός είναι να καλυφθεί αυτό το κενό.
Κύριε Δήμαρχε και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, έκρινα σκόπιμο να καταθέσω αυτές τις σκέψεις-προτάσεις, θεωρώντας ότι θα συμβάλλουν ως «απόθεμα ιδεών», στον προγραμματισμό της νέας δημοτικής αρχής. Γνωρίζω ότι δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν όλα όσα ανέφερα, πολύ δε περισσότερο στο διάστημα μιας δημοτικής θητείας. Πιστεύω όμως ότι οι καιροί είναι ώριμοι να προχωρήσουμε σε τομές και διατηρώντας τα υγιή στοιχεία του παρελθόντος, να δρομολογήσουμε πρακτικές που θα δώσουν στην πόλη νέα πνοή και μορφή, αντίστοιχη των προδιαγραφών του 21ου αι. Καιρός είναι να απαλλαγούμε από τον κυρίαρχο χαρακτηρισμό ότι τα Γιάννενα είναι ο Αλή Πασάς και η Κυρά Φροσύνη. Γιατί δεν είναι μόνο αυτό. Οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές, ο Δήμος έχει την ευκαιρία μέσω της ένταξής του στο Σύμφωνο για την Κλιματική Αλλαγή, τη συμμετοχή των Ιωαννίνων στην ευρωπαϊκή αποστολή για τις 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις, να υλοποιήσει πράξεις, δράσεις ανανέωσης και αναβάθμισης της πόλης σε πολλαπλά επίπεδα. Οι καιροί ου μενετοί και με τη δεδομένη βοήθεια όλων των πολιτών και φορέων πάσης φύσεως, μπορούν τα Γιάννενα, διατηρώντας τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους, να μετατραπούν σε μια σύγχρονη, βιώσιμη, αειφόρο πόλη, με ανοιχτούς ορίζοντες για το μέλλον.
Κύριε Δήμαρχε και κυρίες/κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, τολμήστε!
