Στο διάστημα των εορταστικών ημερών των Χριστουγέννων, εν μέσω ιδιαίτερων συνθηκών λόγω του covid-19, το Αρχοντικό Πυρσινέλλα, με έναν εντυπωσιακό φωτισμό, για τον οποίο φρόντισε η διοίκηση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ, έκανε για μία άλλη φορά αισθητή την «παρουσία» του στην πόλη μας.
Πρόκειται για ένα εμβληματικό κτίριο στην καρδιά του παλιού εμπορικού κέντρου των Ιωαννίνων, στη συμβολή των οδών Αραβαντινού και Παπάζογλου, το οποίο κληροδότησε στον Δήμο μας με όλη την περιουσία του ο Βασίλειος Πυρσινέλλας. πρώην Δήμαρχος της πόλης μας.
Είναι ενταγμένο σε μία ενότητα χώρου του ιστορικού κέντρου, σε άμεση γειτνίαση με την Παπαζόγλειο Σχολή και την Καπλάνειο Σχολή. Αυτά τα τρία κτίσματα είναι ιδιαίτερης ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας, και το κυριότερο ως σήμερα παραμένουν «ζωντανά».
Στην Καπλάνειο Σχολή λειτουργεί εδώ και πολλές δεκαετίες σχολικό συγκρότημα, στην Παπαζόγλειο Σχολή στεγάζεται πλέον το τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ενώ στο Αρχοντικό Πυρσινέλλα στεγάζονται οι υπηρεσίες του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ και το γραφείο της Κοινότητας Ιωαννίνων.
Το κτίριο είναι ένα αξιόλογο δείγμα Γιαννιώτικης κατοικίας, δομημένη το 1840 επάνω στα ερείπια παλαιότερης κατοικίας που καταστράφηκε από πυρκαγιά μετά την πυρπόληση της πόλης το 1820. Διαθέτει όλα τα λειτουργικά και μορφολογικά στοιχεία τα οποία χαρακτίριζαν τη δομή των αρχοντικών της αστικής τάξης, όπως κελάρια, χαγιάτι, κρεβάτα ή λιακοτό και τις χαρακτηριστικές προεξοχές (σαχνισιά) στον πρώτο όροφο του κτίσματος.
Το κτίριο έχει τη σημερινή του μορφή μετά την πλήρη αποκατάσταση του που έγινε το 1990 με βάση μία ολοκληρωμένη και ιστορικά τεκμηριωμένη μελέτη της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου, η οποία εφαρμόστηκε και αναμόρφωσε πλήρως την δομή του αρχοντικού και των όψεών του.
Στα χρόνια που ακολούθησαν την ανακατασκευή του κτιρίου, απαιτήθηκαν εργασίες επισκευής και συντήρησης του. Μία τέτοια σημαντική παρέμβαση έγινε τον Φεβρουάριο του 2020 για την αποκατάσταση ζημιών που προκλήθηκαν στο κτίσμα από το σεισμό του 2016 (στη στέγη, τις καμινάδες και τα στέγαστρά του) και καθαρίστηκαν οι τοίχοι από τα graffiti.
Σημαντικό στοιχείο για τη λειτουργία του αρχοντικού διαχρονικά είναι η αυλή του. Στην αρχική της μορφή ήταν περιφραγμένη με ψηλή λιθοδομή, ώστε να εξασφαλίζει την απαιτούμενη, σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους, απομόνωση και ασφάλεια από τον περιβάλλοντα χώρο της, κάτι που παρατηρείται σε όλα τα παλιά σπίτια της αστικής τάξης.
Μετά την ανακατασκευή του κτίσματος και του περιβάλλοντα χώρου του, η αυλή έπαψε να είναι απομονωμένη από τις οδούς που το περιβάλλουν. Μειώθηκε το ύψος των μαντρότοιχων που την περιστοίχιζαν και ο προαύλιος χώρος είναι ορατός από τους διερχόμενους στις οδούς Αραβαντινού ή Παπάζογλου, ενώ αναδείχθηκε η καταπληκτική «πίσω όψη» του αρχοντικού.
Το Αρχοντικό Πυρσινέλλα είναι ένα κτίριο «ζωντανό» για την πόλη των Ιωαννίνων. Σήμερα όμως απαιτείται η καλύτερη αξιοποίηση του, συμβάλλοντας με τον εμβληματικό του αρχιτεκτονικό χαρακτίρα στην περαιτέρω πολιτιστική και τουριστική προβολή της πόλης μας, με βάση έναν συνολικό σχεδιασμό δράσεων που θα αναπτυχθούν στον χώρο αυτό.
Η ολοκληρωμένη αξιοποίηση και επανάχρηση του κτιρίου είναι έννοιες οι οποίες διαφοροποιούνται κατά πολύ από αυτή της δομικής αποκατάστασής του και απαιτούν τις παρακάτω παρεμβάσεις:
- Ανάπτυξη δραστηριοτήτων που θα κατοχυρώνουν τη σχέση του κτίσματος με την πόλη και τους επισκέπτες της, όπως για παράδειγμα η δημιουργία μόνιμου εκθεσιακού χώρου για το πλούσιο βεστιάριο του Δημοτικού μας Θεάτρου, μια διαδικασία που δεν απαιτεί παρεμβάσεις και αλλαγές στους χώρους του κτιρίου. Ήδη η διοίκηση του Δημοτικού Θεάτρου δρομολογεί την αξιοποίηση του βεστιαρίου.
- Πλήρης αξιοποίηση του αύλειου χώρου του αρχοντικού με την προσθήκη των απαιτουμένων κατασκευών (μονίμων η μεταφερόμενων) για εκδηλώσεις θεατρικές η μουσικές. Η εμπειρία από τις εκδηλώσεις που με πρωτοβουλία του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ έγιναν στον αύλειο χώρο το καλοκαίρι, είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική.
- Διαμόρφωση στη στάθμη του ισογείου των απαραίτητων υποστηρικτικών δομών για τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιούνται στον αύλειο χώρο (μικρό αναψυκτίριο, WC, κ.λπ), χωρίς να θίγεται στο ελάχιστο η δομή και η μορφή του κτιρίου και πάντα σε συνεργασία με την αρμόδια υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων.
Για την επίτευξη των προαναφερόμενων στόχων, απαιτούνται και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις δομικής αναβάθμισης του κτίσματος, όπως θερμομόνωση (στέγη, κουφώματα κ.λπ), ψύξη – θέρμανση, πυροπροστασία, προστασία και ασφάλεια του αρχοντικού με κλειστό κύκλωμα εποπτείας του και κατασκευές στον αύλειο χώρο.
Όλα όσα προαναφέρθηκαν είναι συμπεράσματα, απόψεις και αιτήματα που έχουν διατυπώσει για το Αρχοντικό Πυρσινέλλα φορείς και πολίτες για την καλύτερη αξιοποίηση του, ώστε το εντυπωσιακό και ιστορικό κτίριο να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για τον πολιτισμό και τη γενικότερη προβολή της πόλης μας.
Χριστίνα Κωτσαντή
Βασίλειος Ζωγράφος
