Πώς θα είναι τα ψηφοδέλτια
Θα πάρουμε στα χέρια μας ψηφοδέλτια κομμάτων. Σε κάθε ψηφοδέλτιο θα υπάρχει λίστα με τους υποψήφιους του κόμματος. Τα μεγάλα κόμματα έχουν 42 υποψηφίους. Στους μικρότερους συνδυασμούς οι υποψήφιοι είναι συνήθως λιγότεροι. Μπορούμε είτε να ρίξουμε στην κάλπη το ψηφοδέλτιο χωρίς σταυρό, είτε να προτιμήσουμε έναν έως τέσσερις υποψηφίους με σταυρό (μπαίνει είτε δεξιά, είτε αριστερά από το όνομα).
Η Ελλάδα αποτελεί μία ενιαία εκλογική περιφέρεια. Δηλαδή, είτε ψηφίζουμε στα Γιάννενα, είτε στην Αθήνα ή την Ορεστιάδα, βλέπουμε τα ίδια ψηφοδέλτια με τους ίδιους υποψήφιους ευρωβουλευτές. Την ψήφο μας διεκδικούν 40 κόμματα και 1195 υποψήφιοι.
Ποιοι εκλέγονται;
Η Ελλάδα στέλνει στο ευρωκοινοβούλιο 21 ευρωβουλευτές. Οι υποψήφιοι που παίρνουν τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης εκλέγονται στην Ευρωβουλή, εφόσον το κόμμα τους ξεπεράσει σε πανελλαδικό επίπεδο το όριο του 3%.
Ισχύει η αναλογική εκπροσώπηση. Δηλαδή τα κόμματα με μεγάλα ποσοστά εκλέγουν περισσότερους ευρωβουλευτές. Ενδεικτικά, το 2014 ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε 26.5% και εξέλεξε 6 ευρωβουλευτές, η ΝΔ 22,8% (5 ευρωβουλευτές), η Χρυσή Αυγή 9,4% (3 ευρωβουλευτές). Από δύο έδρες πήραν η Ελιά (8%), το Ποτάμι (6,6%) και το ΚΚΕ (6,1%). Μία έδρα κέρδισαν οι ΑΝΕΛ που πέρασαν οριακά το 3%.
Η πρόβλεψη του Politico για την Κυριακή είναι ότι η ΝΔ Θα κερδίσει 9 έδρες, ο ΣΥΡΙΖΑ 7 έδρες, ΚΙΝΑΛ και Χρυσή Αυγή από 2 έδρες, και μία έδρα θα καταλήξει στο ΚΚΕ.
Τι ρόλο παίζει το ευρωκοινοβούλιο;
Τι ρόλο παίζει το ευρωκοινοβούλιο;Όχι τόσο σημαντικό όσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν). Η Κομισιόν έχει τον ρόλο της πανευρωπαϊκής κυβέρνησης με επικεφαλής τον πρόεδρο της (σήμερα είναι ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ) και τους 28 επιτρόπους, έναν από κάθε χώρα της ΕΕ. Το «Σώμα των Επιτρόπων» λειτουργεί ως το υπουργικό συμβούλιο της ΕΕ (επίτροπος Yγείας, επίτροπος Εξωτερικής Πολιτικής, επίτροπος Μεταφορών κλπ).
Η Κομισιόν είναι η μόνη που μπορεί να προτείνει νέους νόμους. Το Ευρωκοινοβούλιο τους συζητά και τους ψηφίζει. Θεωρητικά, ο συσχετισμός Κομισιόν – Ευρωκοινοβουλίου είναι ανάλογος με τη σχέση κυβέρνησης-Βουλής σε εθνικό επίπεδο. Για παράδειγμα στην Ελλάδα, ένα κόμμα κερδίζει τις εθνικές εκλογές, εκλέγει 170 βουλευτές, ο πρωθυπουργός σχηματίζει κυβέρνηση, και οι υπουργοί που επιλέγει ο ίδιος αρχίζουν να καταθέτουν νομοσχέδια στη Βουλή. Με δεδομένη την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τα νομοσχέδια των υπουργών εγκρίνονται κατά κανόνα από τη Βουλή. Έτσι το κόμμα εφαρμόζει το προεκλογικό του πρόγραμμα.
Στην ΕΕ οι αρμοδιότητες και εξουσίες είναι πιο πολύπλοκες. Δεν υπάρχουν πανευρωπαϊκά κόμματα, ώστε κάποιο εξ αυτών να κερδίσει τις εκλογές και στη συνέχεια ο αρχηγός του, ως εκλεγμένος πρωθυπουργός, να σχηματίσει κυβέρνηση προκειμένου να εφαρμόσει το προεκλογικό του πρόγραμμα.
Επιχειρείται όμως από το 2014 η προσαρμογή της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης στο μοντέλο που ισχύει σε εθνικό επίπεδο. Αυτό είναι το σημείο στο οποίο το Ευρωκοινοβούλιο και η Επιτροπή συναντιούνται μέσω της ψήφου μας την Κυριακή. Ο σύνδεσμος τους είναι μία γερμανική λέξη που ίσως δεν μπορέσουμε να προφέρουμε ποτέ στην Ελλάδα: ο Spitzenkandidat (Σπίτζενκάντατ, κορυφαίος υποψήφιος στα ελληνικά).
Τι είναι Spitzenkandidat;
Ναι μεν δεν υπάρχουν πανευρωπαϊκά κόμματα, αλλά τα εθνικά κόμματα κάθε χώρας ανήκουν σε ιδεολογικά μπλοκ που συγκροτούν στο ευρωκοινοβούλιο οι εκλεγμένοι ευρωβουλευτές.
Υπάρχουν οκτώ διαφορετικές ιδεολογικές οικογένειες στην Ευρωβουλή και καλύπτουν όλο το πολιτικό φάσμα, από την άκρα αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά. Λέγονται επίσης πολιτικές ομάδες ή ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα.
Εδώ ένα Βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους για το πώς συγκροτούνται οι ομάδες.
Από το 2014, κάθε ομάδα μπορεί να κατεβάζει τον δικό της υποψήφιο για τη θεση του προέδρου της Κομισιόν. Ο επίσημος τίτλος του υποψηφίου κάθε ομάδας είναι Spitzenkandidat. Ο όρος είναι γερμανικός και περιγράφει τον υποψήφιο επικεφαλής κάθε κόμματος στις εθνικές τους εκλογές. Η Άνγκελα Μέρκελ ήταν για παράδειγμα Σπίτζενκάιντατ πριν εκλεγεί Καγκελάριος στη Βουλή.
Όποιο μπλοκ θα εξασφαλίσει τις περισσότερες έδρες στην επόμενη Ευρωβουλή προτείνει και τον πρόεδρο της Κομισιόν. Προσοχή: δεν τον εκλέγει. Τον προτείνει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των αρχηγών των κρατών μελών που παίρνει την τελική απόφαση.
Έτσι, όταν ψηφίζουμε ΚΙΝΑΛ ενισχύουμε με ευρωβουλευτές την πρόταση του Κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών προς το Συμβούλιο, Φρανς Τίμερμανς. Αν ψηφίσουμε Νέα Δημοκρατία στηρίζουμε τον δεξιό Μάνφρεντ Βέμπερ, την πρόταση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (λέγονται επίσης Χριστιανοδημοκράτες).
| Υποψήφιος Πρόεδρος | Ευρωπαϊκή Πολιτική Ομάδα | Ελληνικό Κόμμα |
| Μάνφρεντ Βέμπερ | Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα | Νέα Δημοκρατία |
| Φρανς Τίμερμανς | Κόμμα Ευρωπαίων Σοσιαλιστών/Δημοκρατών | Κίνημα Αλλαγής |
| Μαργκρέτε Βεστάγκερ | Συμμαχία Φιλελεύθερων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ALDE) | Φιλελεύθερη Συμμαχία |
| Σκα Κέλερ | Κόμμα Πρασίνων | Οικολόγοι Πράσινοι |
| Νίκο Κούε | Ευρωπαϊκή Αριστερά | ΣΥΡΙΖΑ |
| Γιαν Ζάχραντιλ | Συμμαχία Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών | Ο Άλλος Δρόμος (Νότης Μαριάς) |
Για τέσσερις λόγους:
Πρώτον, η ένταξη στις ευρωπαϊκές οικογένειες κομμάτων δεν είναι τόσο εύκολη υπόθεση για τα εθνικά κόμματα. Το Ποτάμι στις ευρωεκλογές του 2014 δεν ήταν σίγουρο σε ποια ιδεολογική ομάδα θα έπρεπε να ενταχθεί (Φιλελεύθερους ή Σοσιαλιστές). Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει αποφασίσει ακόμη! Ανήκει τυπικά στην Ευρωπαϊκή Αριστερά (ο Αλέξης Τσίπρας ήταν o Σπίτζενκάντιντατ της Ομάδας το 2014) , αλλά το κόμμα συμμετέχει στις συναντήσεις των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (Ομάδα S&D), προκαλώντας μάλιστα τη μήνι του ΚΙΝΑΛ που είναι ο παραδοσιακός εκπρόσωπος των S&D στην Ελλάδα.
Δεύτερον, δεν είναι σίγουρο ότι τα πολιτικά μπλοκ θα υπάρχουν με τη σημερινή τους μορφή μετά τις ευρωεκλογές. Θεωρούνται παρωχημένα. Ο Εμανουέλ Μακρόν θα προχωρήσει σε δημιουργία δικού του πολιτικού σχηματισμού. Υπάρχουν επίσης σχηματισμοί (Volt ή η ομάδα Βαρουφάκη) που δεν έχουν εκπροσώπηση στην παρούσα Ευρωβουλή αλλά λειτουργούν ατύπως ως πανευρωπαϊκά κόμματα.
Τρίτον, καμία από τις υπάρχουσες πολιτικές οικογένειες της Ευρωβουλής δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία (δηλαδή τις 376 έδρες από τις 751 που υπάρχουν συνολικά στην Ευρωβουλή). Για να ξεπεραστεί η δυσκολία, οι τρεις μεγάλες δυνάμεις (Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλιστές και Φιλελεύθεροι) συμφωνούν εκ των προτέρων ότι θα υπερψηφίσουν τον υποψήφιο της πολιτικής ομάδας που θα έχει τους περισσότερους ευρωβουλευτές. Αυτό συνέβη το 2014. Το Λαϊκό Κόμμα είχε 221 έδρες. Ο δικός του Σπίτζενκάντιντατ (Γιούνκερ) προτάθηκε τελικά από την Ευρωβουλή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με τις ψήφους των προεκλογικών του αντιπάλων: Σοσιαλιστών (191 έδρες) και των Φιλελεύθερων (67 έδρες).
Τέταρτον, και εδώ αρχίζει το μεγάλο μπέρδεμα, η πρόταση του Ευρωκοινοβουλίου δεν δεσμεύει τους αρχηγούς των 28 που συγκροτούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Το Συμβούλιο, υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τουσκ, χρειάστηκε τέσσερις συνόδους για να επιλέξει τον Γιούνκερ το 2014. Αντιρρήσεις για τον τότε προτεινόμενο Πρόεδρο είχαν οι Βρετανοί και οι Ούγγροι.
Γιατί όμως το Συμβούλιο να εναντιώνεται σε μία υπερκομματική πρωτοβουλία που ενισχύει τη δημοκρατική λειτουργία της ΕΕ έναν τομέα στον οποίο κατεξοχήν οι Βρυξέλλες είναι ευάλωτες σε κριτική («έλλειμμα δημοκρατίας», «κλειστό κλαμπ μη εκλεγμένων γραφειοκρατών» κλπ).
Γιατί και το Συμβούλιο είναι αντιπροσωπευτικός θεσμός στον οποίον εκπροσωπούνται οι εκλεγμένοι σε εθνικό επίπεδο αρχηγοί κρατών. Το ερώτημα είναι ποιος έχει μεγαλύτερη πολιτική νομιμοποίηση αντιπροσώπευσης των 500 εκατομμυρίων κατοίκων της ΕΕ. Με τα λόγια του προέδρου του Ντόναλντ Τουσκ: «Δεν ήταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ο αδύναμος κρίκος [στην εκλογή Γιούνκερ]. Σο Συμβούλιο ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ εξελέγη με 26 από τις 28 ψήφους. Στο Ευρωκοινοβούλο με 422 από τις 729 ψήφους».
Ειδικά φέτος, το μετεκλογικό τοπίο στην Ευρωβουλή μπορεί να είναι χαοτικό, χωρίς σαφείς πλειοψηφίες. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, παράλληλα με τη μάχη των επισήμων υποψηφίων, ο Μισέλ Μπαρνιέ (ο κατά γενική ομολογία εξαιρετικά επιτυχημένος διαπραγματευτής του Brexit) κάνει προσωπική καμπάνια για τη θέση του Προέδρου, χωρίς να τον έχει προτείνει καμία ευρωπαϊκή πολιτική ομάδα. Πιστεύει όμως ότι ο κατακερματισμός της ψήφου στις 26 Μαίου δεν θα επιτρέψει στην Ευρωβουλή να προτείνει δικό της υποψήφιο. Έτσι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ίσως επιλέξει εκείνον. Πάντως Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλιστές, Φιλελεύθεροι και Πράσινοι το βράδυ της Δευτέρας αναμένεται να δηλώσουν ότι δεν θα επιτρέψουν στο Συμβούλιο να αγνοήσει την ετυμηγορία του Ευρωκοινοβουλίου.
Πόσο μοιάζουν οι εκλογές σε κάθε χώρα;
Πολύ αλλά με σημαντικές διαφορές και κάποια παράδοξα.
Καταρχάς οι πολίτες με ευρωπαΪκή ιθαγένεια έχουν δικαίωμα ψήφου στις ευρωεκλογές σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ και αν διαμένουν. Πρέπει ως να εγγραφούν εγκαίρως στους σχετικούς εκλογικούς καταλόγους. Οι Έλληνες της Γαλλίας ψηφίζουν Γάλλους ευρωβουλευτές την Πέμπτη. Οι Γάλλοι της Ελλάδας θα ψηφίσουν Έλληνες ευρωβουλευτές. Το παράδοξο με το δικαίωμα συμμετοχής είναι τα όρια ηλικίας που αποφασίζονται σε εθνικό επίπεδο από τα κράτη μέλη. Στη Βρετανία δικαίωμα ψήφου έχουν όσοι είναι άνω των 18. Στην Ελλάδα το όριο για τις ευρωεκλογές είναι τα 17 έτη. Έτσι, θεωρητικά, ένας Βρετανός 17χρονος μπορεί να ψηφίσει στις ελληνικές ευρωεκλογές, αλλά όχι στις βρετανικές.
Η αναλογική εκπροσώπηση είναι ενιαίος κανόνας που απορρέει από το δίκαιο της ΕΕ. Όμως κάθε χώρα έχει το δικό της αναλογικό εκλογικό σύστημα. Σε 17 ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζεται η μαθηματική φόρμουλα D’ Hondt. Σε χώρες όπως η Βρετανία τα κόμματα κατεβάζουν διαφορετικούς υποψηφίους σε κάθε εκλογική περιφέρεια με λίστα. Έτσι οι Λονδρέζοι ψηφίζουν διαφορετικούς ευρωβουλευτές από τη Σκωτία ή το Μπέρμιγχαμ. Το όριο εισόδου στη Βουλή είναι διαφορετικό σε διαφορετικές χώρες ενώ σε κάποιες δεν υπάρχει καθόλου. (Εδώ ένα infographic με την ταυτότητα των ευρωεκλογών στις χώρες-μέλη).
Οι εκλογές δεν γίνονται την ίδια μέρα. Ολλανδία και Βρετανία ψήφισαν την Πέμπτη. Ιρλανδία την Παρασκευή. Η Τσεχία σε δύο μέρες Παρασκευή και Σάββατο (οπότε ψηφίζουν και οι Μάλτα, Σλοβακία, Λετονία). Όλοι οι υπόλοιποι την Κυριακή. Η συμμετοχή επίσης ποικίλει. Ο εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους είναι 426 εκατομμύρια. Το 2014, στο Βέλγιο η συμμετοχή ήταν 80% ενώ στη Σλοβακία 13%. Ο μέσος πανευρωπαϊκός όρος ήταν 42,6% το 2014, αλλά στην Ελλάδα το ποσοστό συμμετοχής έφτασε στο 60%!
Το ευρωκοινοβούλιο έχει 751 έδρες και ισχύει και ακολουθεί τον κανόνα της φθίνουσας αναλογικότητας. Αυτό σημαίνει ότι οι μικρότερες σε πληθυσμό χώρες, έχουν λιγότερους ευρωβουλευτές από τις μεγάλες χώρες. Η Μάλτα (η μικρότερη χώρα με 416.000 κατοίκους) στέλνει έξι ευρωβουλευτές (ένας ευρωβουλευτής για 69.000 κατοίκους περίπου). Η Γερμανία με 82 εκατομμύρια περίπου εκλέγει 96 ευρωβουλευτές (ένας για κάθε 850.000 κατοίκους). Στην Ελλάδα ένας ευρωβουλευτής εκπροσωπεί 530.000 κατοίκους.
Η ελληνική ιδιαιτερότητα σε αυτές τις εκλογές είναι φυσικά οι αυτοδιοικητικές εκλογές. Την Κυριακή θα μπούμε σε δύο κάλπες! Για να μάθετε πού ψηφίζετε μπείτε στο υπουργείο Εσωτερικών. Είναι η πιο καθαρή σελίδα με οδηγίες εκλογών που έχουμε δει ποτέ από το υπουργείο. Επιτέλους!
Καλή ψήφο!
