Τι εννοούμε σε μια πόλη σαν τα Γιάννενα όταν μιλάμε για γειτονιά;, Είναι ίδια η απάντηση σε όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικές ομάδες; Ζούμε καλύτερα όταν νιώθουμε ότι ανήκουμε σε μια γειτονιά; Τι είναι αυτό που μας συγκινεί όταν κυκλοφορούμε σε γειτονιές ευρωπαϊκών πόλεων και στη συνέχεια αναρτούμε φωτογραφίες, που μοιάζουν ουτοπικές για εμάς;
Τα περισσότερα από αυτά τα ερωτήματα, αφορούν πολλά αστικά κέντρα (ειδικά τα μεγαλύτερα) και απαντώνται με διαφορετικές πολιτικές, που τα τελευταία χρόνια έχουν ως κοινή συνισταμένη την προσπάθεια για ενδυνάμωση της κοινωνικής αλληλεγγύης και τη χάραξη στρατηγικών για υγιές περιβάλλον διαβίωσης.
Από τα πιο προβεβλημένα στην Ευρώπη παραδείγματα τέτοιων εγχειρημάτων, είναι τα Superblocks της Βαρκελώνης, όπου (με πολύ απλοποιημένα λόγια) ορισμένα οικοδομικά τετράγωνα με χρήση κατοικίας εντός του πυκνού αστικού ιστού, μετατρέπονται σε μια ευρύτερη γειτονιά. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτών των γειτονιών; Ανάκτηση του δημόσιου χώρου, μέσω μείωσης της κίνησης του αυτοκινήτου στο ελάχιστο για την εξυπηρέτηση των κατοίκων, δημόσιοι χώροι σχεδιασμένοι για να ενθαρρύνουν την κοινωνικοποίηση των γειτόνων, αθλητικές υποδομές, χώροι παιχνιδιού και ανάπαυσης, και όσο το δυνατόν περισσότερες νέες φυτεύσεις για να βελτιωθεί το μικροκλίμα και η ποιότητα ζωής.
Υπάρχει αντίκτυπος στην υπόλοιπη πόλη, όπου συσσωρεύονται περισσότερα αυτοκίνητα; Ναι, και αυτό είναι το ακόμα πιο ενδιαφέρον: Ήδη, μέσα από την κριτική των εφαρμοσμένων Superblocks, η συζήτηση στον Δήμο της Βαρκελώνης στρέφεται στη δημιουργία «πράσινων αξόνων», αντίστοιχων δηλαδή χειρισμών κατά μήκος των πιο θορυβωδών και περιβαλλοντικά βεβαρυμένων λεωφόρων της πόλης, δίνοντας ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στο αστικό πράσινο, στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στον πεζό ή ποδηλάτη. Ο στόχος είναι σε κάθε περίπτωση μια πιο υγιής και ανθεκτική πόλη, όπως αποτυπώνεται στην Agenda 2030 της UNESCO για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Στόχος 11: να κάνει τις πόλεις και τους ανθρώπινους οικισμούς, χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς, ανθεκτικούς και βιώσιμους).
Άρα, αρκεί να εφαρμόσει κάποιος ένα έτοιμο μοντέλο και να περιμένει τα ίδια περίπου αποτελέσματα; Η απάντηση δίνεται μέσα από τη διαδικασία με την οποία αυτές οι αλλαγές εισάγονται στην πόλη. Η ιδέα του παντοδύναμου αιρετού, που με το όραμά του και μόνο μπορεί να μεταμορφώσει μια πόλη, ανήκει σε άλλες γενιές και δεκαετίες. Κλειδί για την επιτυχία σημαντικών μεταβολών στην πόλη, αποτελεί η πλήρης ενσωμάτωση συμμετοχικών διαδικασιών από τα αρχικά στάδια του σχεδιασμού, με την υποστήριξη των κατάλληλων επιστημονικών ειδικοτήτων. Και είναι ο μόνος τρόπος ώστε οι παρεμβάσεις να βελτιώνουν ουσιαστικά την καθημερινότητα, να έχουν αποδοχή από τους κατοίκους σε βάθος χρόνου και να εμπλέκουν τους ίδιους στην οικειοποίηση και τη διαφύλαξη των υποδομών (αποφυγή βανδαλισμών, πιο υπεύθυνη συνείδηση στη διαχείριση των απορριμμάτων κ.α.).
Στα Γιάννενα έχει πολύ ενδιαφέρον ότι κάθε φορά που συντελείται μια αλλαγή στον δημόσιο χώρο (ανάπλαση κεντρικής πλατείας, έκθεση PLASMATA κ.ά.), πολλοί κάτοικοι σε διά ζώσης συνομιλίες ή μέσω των social media, καταθέτουν με πηγαίο ενδιαφέρον την άποψή τους, κάτι που θα μπορούσε να αποτελεί εργαλείο σύγχρονων σχεδιαστικών πρακτικών. Επίσης, μπορούμε να θυμηθούμε ότι κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δημοτικής αρχής, επί δημαρχίας Θωμά Μπέγκα, ήταν η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε στην πόλη μας η διαδικασία του «Συμμετοχικού Προϋπολογισμού», με μεγάλη ανταπόκριση από δημότες και συλλογικότητες. Πιο πρόσφατα, μέσω του ερευνητικού εγχειρήματος «Τα Γιάννενα σχεδιάζουν» βρεθήκαμε να συζητάμε, να αλληλοενημερωνόμαστε, αλλά και να διαφωνούμε με πολλούς συνδημότες για τη Λίμνη, το ποδήλατο και διάφορα άλλα ζητήματα της καθημερινότητας που αναδεικνύονταν στην πορεία.
Η παρούσα δημοτική αρχή, αν εξαιρέσουμε τη διαβούλευση για τους ποδηλατόδρομους, ακύρωσε τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό και διαβουλεύτηκε επιφανειακά όλα τα σημαντικά ζητήματα που προέκυψαν (Πάρκο Πυρσινέλλα, Παλιό Πανεπιστήμιο στη Δομπόλη κ.λπ.), χάνοντας την ευκαιρία να αξιοποιήσει τους ίδιους τους δημότες αλλά και το επιστημονικό δυναμικό της πόλης ως συνδιαμορφωτές του μέλλοντός τους. Η συμμετοχή μου, ως κληρωμένου δημότη, στη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης κατά την τελευταία τετραετία, ήταν μια ακόμη εμπειρία φτωχής συμμετοχικής κουλτούρας, που περιοριζόταν σε ενημερώσεις και όχι σε ουσιαστικό διάλογο.
Η θεσμική υποστήριξη της συμμετοχικότητας αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους του προγράμματος, που εκπονήσαμε ως Δημοτική Παράταξη «Ενότητα Πολιτών Νέα Γιάννενα». Όχι μόνο για τα εμβληματικά έργα μεγάλης κλίμακας, αλλά ακόμα περισσότερο σε επίπεδο γειτονιάς. Οι ιστορικές συνοικίες της πόλης (Καραβατιά, Καλούτσιανη, Πλάτανος, Λακκώματα, Κάστρο και πολλές άλλες), με ενεργούς πολιτιστικούς συλλόγους, αποτελούν για εμάς αναξιοποίητο δυναμικό που μπορεί να ενεργοποιηθεί με την καθιέρωση δομημένων συμμετοχικών διαδικασιών, έτσι ώστε να εντοπίζονται οι ανάγκες ανά περίπτωση, να αξιοποιούνται μικροί ελεύθεροι δημοτικοί χώροι και να αναβαθμίζεται η εμπειρία της γειτονιάς σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων της. Μικρές γωνιές δημόσιου βίου, με τον βασικό αστικό εξοπλισμό, με εμπλουτισμένη φύτευση, ως τόποι αλληλεπίδρασης και δημιουργίας αναμνήσεων του καθενός από τη γειτονιά του.
