Η αναπάντεχη πανδημία, που ανέτρεψε όλες μας τις βεβαιότητες, πέρα από τη βαθύτατη οικονομική κρίση που επέφερε μπορεί να οδηγήσει και στον ανορθολογισμό της σκέψης. Και αυτό γιατί το ανέφικτο σε αυτές τις συνθήκες γίνεται η σανίδα σωτηρίας των νέων απελπισμένων.
Ο θρίαμβος του μηδενός μπορεί να γίνει η σημαία των «νέων εξεγερμένων» που τόσο ταλαιπώρησαν την πατρίδα μας, όταν εμφανίστηκε η οικονομική κρίση πριν μια δεκαετία. Οι κανόνες του ορθολογισμού στραπατσάρονται με σύνθημα την ανέφικτη επιστροφή του παρελθόντος. Έτσι, ο πολικός αστέρας του ορθολογισμού μπορεί να χαθεί μέσα στον συνωστισμό των παθών, τη θέση του δε την καταλαμβάνει η αγωνία της αυτοσυντήρησης ποικίλων ετερόκλητων συσπειρώσεων. Και ο ανορθολογισμός κερδίζει κατά κράτος τη συνέχεια.
Μπροστά μας ανοίγονται δύο δρόμοι: ή να συνεχίσουμε με γνώμονα τον ανορθολογισμό με σύνθημα το «αντισταθείτε» ή να τραβήξουμε τον δρόμο της νέας ερήμου που ανοίγεται μπροστά μας ξεκινώντας από το μηδέν. Αλλά με βάση τον ορθό λόγο, κατά την έννοια του Κικέρωνα που πριν δυο χιλιάδες χρόνια διεμήνυε ότι «Πολιτεία είναι η ένωση ανθρώπων που τους συνδέει η κοινή αντίληψη του ορθού».
Οφείλουμε να ακολουθήσουμε και ως Δήμος τον δεύτερο δρόμο. Και τον δρόμο αυτό δεν τον επιβάλλουν μόνο οι προεκλογικές μας δεσμεύσεις, το επιβάλλει και η πεποίθηση μας αλλά και η σε βάθος ιστορία μας που διδάσκει πως η πραγματικότητα, σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από οποιαδήποτε καθυστέρηση, στο τέλος κερδίζει. Και διδάσκει ότι αυτό που λυσσωδώς αρνούμασταν χτες, σήμερα, κάτω από την αδήριτη ανάγκη, το δεχόμαστε. Αρκεί να σκεφτούμε ότι στον «θεό» της ανάγκης, ακόμη και οι ίδιοι ο θεοί πείθονται. Πολύ περισσότερο πειθαρχούμε οι άνθρωποι. Ας φέρουμε στον νου πώς πειθάρχησε στις επιταγές του κορωνοιού η συντριπτική πλειοψηφία του λαού μας. Η πραγματικότητα στο τέλος είναι η νικήτρια.
Είναι η πραγματικότητα που τώρα επιβάλλει να ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή. Και με βάση την «κοινή αντίληψη του ορθού». Και να το θέλουμε αυτό από κοινού, αντιπρόσωποι και δημότες. Μη λησμονούμε ότι όλοι οι συνταγματικοί χάρτες, την τήρηση του «ορθού» τη χρεώνουν στον λαό, εκεί όπου συγκροτείται ο πυρήνας της δημοκρατίας. Και αυτόν τον πυρήνα οφείλουμε να σεβαστούμε. Και επαναλαμβάνω: Η αφύπνιση, για να είναι σωτήρια, πρέπει να είναι συλλογική. Που σημαίνει αφορά αντιπροσώπους και δημότες το ίδιο. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο κορωνοϊός μας δίδαξε κάτι και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα: Μας δίδαξε για πρώτη ίσως φορά την έννοια της κοινωνικής ευθύνης: δεν ωφελεί να προστατεύουμε τον εαυτούλη μας. Το ίδιο πρέπει να νοιαζόμαστε και για τον διπλανό μας και για τον παρα-διπλανό μας. Και ακόμα παραπέρα εκεί που τερματίζεται ο πλανήτης. Οι πειρασμοί, που αναφύονται στις μεγάλες κρίσεις και που εισηγούνται τη σωτηρία τη δική μας εκείθεν της προστασίας του κοινού καλού, καταλήγουν στο ίδιο κενοτάφιο με όλους τους άλλους.
Η κρίση του κορωνοϊού μάλιστα μας δίδαξε και κάτι ακόμη: Η πάντα προσωρινή νίκη του ανορθολογισμού πρέπει να γίνεται σύντομα παρελθόν. Η πραγματικότητα τρίζει τα δόντια της με τον πλέον ωμό τρόπο: Ή αντιδρούμε συλλογικά και ελπίζουμε ή τα νεκροταφεία είναι εδώ. Και πειθαρχήσαμε. Και όπως δείχνουν τα πράγματα, αγοράσαμε την αρχή του τέλους.
Και η οικονομική καθίζηση απαιτεί μια ανάλογη συλλογική κοινωνική ευθύνη. Ας πάρουμε για παράδειγμα την καθαριότητα του δήμου μας. Η καθαριότητα είναι όρος απαράβατος για την υγεία όλων μας και δεν επιδέχεται μικροπολιτικές στοχεύσεις και ιδεοληψίες. Και δεν υπάρχουν αδιέξοδα και τεχνητές πολώσεις. Χωρίς παρωπίδες επιλέγουμε τη βέλτιστη λύση. Και αυτό κάναμε και κάνουμε σε πείσμα των συνθηκών. Αυτό είναι απαραίτητο. Δεν αρκεί όμως. Η καθαριότητα συνδέεται αναπόσπαστα και με άλλους καίριους τομείς της συνύπαρξής μας. Σε μια χώρα, όπως η δική μας, που η οικονομία της δυστυχώς στηριζόταν σε μεγάλο μέρος στη «μονοκαλλιέργεια» του τουρισμού και που τώρα κινδυνεύει με κατάρρευση, είναι προφανές ότι, για να περισώσουμε κάτι, θα πρέπει όλοι οι δημότες, αναλαμβάνοντας την κοινωνική ευθύνη που μας αναλογεί, να μεριμνούμε από κοινού, να συμβάλουμε όλοι σε μια πόλη πιο καθαρή, πιο ανθρώπινη.
Το μέλλον λοιπόν της πόλης βρίσκεται στα χέρια μας: Του υπευθύνου δημάρχου, των αιρετών αντιπροσώπων, αλλά και των δημοτών. Με το ισχύον εκλογικό σύστημα υπάρχει το παράδοξο: οι δημότες εξέλεξαν τον πρώτο πολίτη, που εξ ορισμού αναλαμβάνει και την ευθύνη και λογοδοτεί στους πολίτες, χωρίς την απαραίτητη πλειοψηφία. Για την άρση αυτής της θεμελιώδους αντίφασης χρειάστηκαν και χρειάζονται διορθωτικές κινήσεις. Η αρετή της δημοκρατίας, που πολλοί επικαλούνται κατά το δοκούν, διασφαλίζει την υπεροχή της έναντι όλων των άλλων συστημάτων ακριβώς γιατί σε κάθε περίπτωση διαθέτει διεξόδους. ‘Η, όπως τονίζει ο Κικέρων, την από κοινού αναζήτηση του ορθού χωρίς θέσφατα και αγκυλώσεις.
Η Βαβυλωνία του Δ. Βυζαντίου δείχνει με παραστατικό τρόπο το χάος που επικρατεί όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να επικοινωνήσουν χωρίς μια κοινή γλώσσα, αλλά με διαφορετικές ντοπιολαλιές. Και στον πολιτικό διάλογο για να αποφευχθεί το χάος θα πρέπει οι συμμετέχοντες να διαθέτουν μια κοινή γλώσσα. Τη γλώσσα του ορθολογισμού που θα κοιτάει κατάματα τα προβλήματα της συνύπαρξης των δημοτών. Τα οποία προβλήματα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως είναι και όχι όπως θα επιθυμούσαμε να είναι, πολύ περισσότερο όχι όπως θα εξυπηρετούσε το μέλλον της συσπείρωσης στην οποία ανήκουμε. Είναι προφανές πως προς την κατεύθυνση αυτή το ορθό είναι οι ελάχιστες έστω συγκλίσεις να προκύπτουν μέσα από έναν εξορθολογισμένο διάλογο και πριν τον επιβάλλει η αμείλικτη πραγματικότητα που πάντα έχει και τον τελευταίο λόγο.
Εξάλλου ο στόχος των αντιπροσώπων στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία οφείλει να είναι οι ατομικές προσδοκίες να συνυπάρχουν σε μεγάλο βαθμό με τις συλλογικές. Επειδή δε όποιος συμμετέχει θεσμικά στα αιρετά όργανα της δημοκρατίας δεν είναι κατ’ ανάγκη και αδιαμφισβήτητος φορέας των απόψεων των άλλων, εκείνος που απολυτοποιεί την αντιπροσωπευτική δημοκρατία το μόνο που επιτυγχάνει είναι την πόλωση και της πολιτικής και της σκέψης και της δημοκρατικής λειτουργίας. Να οδηγεί σε ένα διχασμό, τον οποίο η χώρα μας τον πληρώνει 200 τόσα χρόνια της νεότερης ιστορίας μας.
Και είναι οι ανυποστήριχτες «βεβαιότητες», αν όχι ιδιοτελείς, προσδοκίες που υποσκάπτουν την πολιτική μαζί και τη σκέψη πολιτικών και πολιτών και εν τέλει την ίδια τη δημοκρατία.
ΜΩΥΣΗΣ ΕΛΙΣΑΦ
Δήμαρχος Ιωαννίνων
