Ο υπερεθνικός διαδικτυακός κόσμος
Ζω στην Καλιφόρνια και εργάζομαι στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία επαγγελματικού λογισμικού. Στη στήλη αυτή εκφράζω πάντα τις δικές μου απόψεις και όχι αυτές του εργοδότη μου. Γνώρισα το διαδίκτυο στα «νηπιακά» του χρόνια, σαν φοιτητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης στη δεκαετία του 1980. Την εποχή εκείνη μεσουρανούσαν στον κλάδο της πληροφορικής ο Μιχάλης Δερτούζος, ο οποίος ήταν τότε επικεφαλής του MIT Laboratory for Computer Science, και ο επίσης Ελληνοαμερικάνος Νίκολας Νεγρεπόντε, ο οποίος τότε ηγείτο του MIT Media Lab. Ανάμεσα στους δύο άνδρες υπήρχε μάλιστα και μια ευγενής άμιλλα για την κατεύθυνση και τη φιλοσοφία που θα έπαιρνε στο μέλλον ο κλάδος της πληροφορικής. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 μεταφέρθηκα στο Silicon Valley και, λόγω επαγγέλματος, ήμουν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν το world wide web, αυτό που αποκαλούμε σήμερα τον παγκόσμιο ιστό. Η τεχνολογία αυτή επέτρεψε την πρόσβαση χωρίς ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις σε πληροφορίες αποθηκευμένες οπουδήποτε στον κόσμο. Έκτοτε παρακολουθώ από κοντά τις εξελίξεις στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και έζησα επίσης από κοντά τη διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή social media.
Άλλοι, πριν από μένα, έζησαν ραγδαίες εξελίξεις σε διαφορετικά επαγγέλματα και τομείς. Πρώτα οι άνθρωποι συνδέθηκαν με οδικά και ναυτιλιακά δίκτυα. Μετά διασυνδέθηκαν με συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης. Πιο πρόσφατα συνδέθηκαν με τον τηλέγραφο, τον σιδηρόδρομο, τα δίκτυα ηλεκτροδότησης, το τηλέφωνο, τις αερομεταφορές, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, και τέλος τα δίκτυα πληροφορικής που ανέφερα.
Ο κόσμος στον οποίο εργάζομαι δεν έχει φυσικά σύνορα, ιδιαίτερα μετά την πανδημία του κόβιντ-19. Είναι ο κόσμος του Ζoom. Οι εργάσιμες ώρες μου είναι διαιρεμένες σε τηλεδιασκέψεις. Στην οθόνη μου εμφανίζονται κάθε ώρα πρόσωπα διαφόρων ηλικιών και φυλών. Συνεργαζόμαστε στα αγγλικά. Από την προφορά του καθενός ή την εμφάνισή του μπορούμε αρκετές φορές να μαντέψουμε και την καταγωγή του. Συχνά, στον σύντομο χρόνο πριν αρχίσει ή όταν τελειώνει μια τηλεδιάσκεψη, ίσως ρωτήσουμε τον άλλον σε ποιο σημείο του πλανήτη ζει, ή σε ποιο σημείο βρίσκεται εκείνη τη μέρα. Κατά καιρούς, κάποιος στρέφει την κάμερα προς το παράθυρο για να δούμε έξω το χιόνι, τη λιακάδα, την πόλη, το βουνό, ή τη θάλασσα. Αν τύχει να είμαι ο διοργανωτής της τηλεδιάσκεψης, θα φροντίσω να μάθω από πριν πού θα βρίσκονται οι συνομιλητές μου έτσι ώστε να βρω κάποια ώρα για να μιλήσουμε που θα μας βολεύει όλους.
Μαθαίνοντας για τις παραδόσεις των άλλων
Συμμετέχοντας σε αυτό το υπερεθνικό συνονθύλευμα, δεν ξεχνάμε ούτε εγκαταλείπουμε την ταυτότητά μας, τις παραδόσεις ή την ιστορία μας. Κάθε βδομάδα, πολλοί έχουν αργία το Σαββατοκύριακο. Άλλοι, σε μουσουλμανικές χώρες και στο Ισραήλ, αργούν την Παρασκευή και το Σάββατο και εργάζονται την Κυριακή. Στις 4 Ιουλίου ξεκουράζονται οι Αμερικάνοι γιορτάζοντας την απελευθέρωσή τους, ενώ εργάζονται οι Εγγλέζοι. Στις 14 Ιουλίου σειρά για αργία έχουν οι Γάλλοι. Στις 11 Νοεμβρίου, επέτειος του τέλους το Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, γιορτάζουν οι Αγγλοαμερικανοί και οι Γάλλοι, ενώ οι Γερμανοί εργάζονται. Εκτός από τις γνωστές σε εμάς γιορτές, τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά, το Πάσχα (Ορθόδοξο, Καθολικό και Εβραϊκό), μαθαίνουμε από τους συνεργάτες μας και για άλλες γιορτές, όπως την κινέζικη Πρωτοχρονιά, το ινδικό Ντιβάλι και το μουσουλμανικό Μπαϊράμι.
Αν και ήταν αρχικά πρωτόγνωρο για μένα αυτό το περιβάλλον με τις αναμειγμένες γιορτές, δεν ήταν άγνωστο στην ιστορία της γιαννιώτικης οικογένειάς μου. Διαβάζοντας για τον κόσμο των προγόνων μου στα οθωμανικά Ιωάννινα, έμαθα ότι όλοι οι κάτοικοι της πόλης γνώριζαν καλά τις παραδόσεις των αλλόθρησκων συμπολιτών τους. Όλοι ήξεραν πότε έπεφταν οι γιορτές της κάθε θρησκείας, χριστιανικής, μουσουλμανικής και εβραϊκής. Στις μέρες αυτές έβλεπαν τους άλλους να δοξολογούνται και να γιορτάζουν και το χαρμόσυνο αυτό περιβάλλον γινόταν αντιληπτό σε όλους. Έτσι όπως γίνεται τώρα και στον διαδικτυωμένο μου κόσμο (Εικόνες 2,3,4).
Μόνο σύνορο στο διαδικτυωμένο αυτό επαγγελματικό κόσμο είναι η πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αλλά με τα «έξυπνα» τηλέφωνα της εποχής μας, δισεκατομμύρια συνανθρώπων μας μπορούν πλέον να συμμετέχουν.
Έχουν χρησιμοποιηθεί διάφοροι όροι για τον «κυβερνοχώρο» αυτόν. Ακούμε λέξεις όπως «Σύννεφο» (Cloud) και πιο πρόσφατα το «Μετασύμπαν» (Metaverse). Δεν έχει σημασία πώς θα αποκαλέσουμε αυτό το περιβάλλον. Σημασία έχει πως αυτή η «εικονική πραγματικότητα» δεν ανήκει πλέον στη φαντασία μας, αλλά στην καθημερινότητά μας. Είναι ένας κόσμος όπου ικανοί άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη συνεργάζονται αρμονικά στα πλαίσια κάποιας συλλογικής προσπάθειας. Σε μια πολυεθνική εταιρεία, η προσπάθεια αυτή σχετίζεται με τα έσοδα και τα κέρδη της εταιρείας μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ο ανταγωνισμός γίνεται απέναντι σε άλλες εταιρείες, μικρές και μεγάλες, με πολλά στελέχη τα οποία μας είναι γνωστά, αφού στο παρελθόν ίσως εργάστηκαν ή συνεργάστηκαν μαζί μας.
Γνωρίζω ότι η λέξη «πολυεθνική εταιρεία» έχει για πολλούς στην Ελλάδα αρνητική χροιά. Στον νου ορισμένων έρχεται ο αθέμιτος ανταγωνισμός, η αποφυγή φορολόγησης, οι εξαγορές ντόπιων εταιρειών, οι δωροδοκίες, η μόλυνση του περιβάλλοντος και ένα σωρό άλλα δεινά. Λες και η διαφθορά αποτελεί μονοπώλιο των ξένων και του ιδιωτικού τομέα και δεν αφορά ποτέ εγχώριες δραστηριότητες και άτομα! Δε βαριέσαι, σάπια φρούτα υπάρχουν παντού. Αλλά και παντού υπάρχουν άνθρωποι λαμπροί. Αν έχετε κάποιο γνωστό ή φίλο ο οποίος συνεργάζεται με πολυεθνική εταιρεία, αυτός θα σας περιγράψει, όπως κι εγώ, έναν κόσμο όχι πολυεθνικό, αλλά υπερεθνικό με κοινό γνώμονα συνήθως την πρόοδο.
Με απόσταση «ένα κλικ»
Όμως τι σχέση θα με ρωτήσετε έχουν όλα αυτά με την άμοιρη Ουκρανή Anastasiia Yalanskaya που σκοτώθηκε πρόσφατα;
Γνωστή γνωστών μου, ανθρώπων με τους οποίους έχω συνεργαστεί επαγγελματικά, θα μπορούσε κάλλιστα η γυναίκα αυτή να είχε συμμετάσχει σε μια από τις τηλεδιασκέψεις μου. Η απόσταση ανάμεσα στα διαδικτυακά γραφεία μας ήταν στην κυριολεξία «ένα κλικ» στον υπολογιστή.
Έτσι λοιπόν ο θάνατός της, η δολοφονία της, δεν αποτελεί μακρινό γεγονός. Αυτό εξηγεί κατά τη γνώμη μου και την αγανάκτηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των εργαζομένων στον κλάδο μου απέναντι στην ωμή και αδίστακτη εισβολή που διέταξε ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Αν και η απόσταση που χωρίζει τον καθένα από μας μέσα σε αυτό το υπερεθνικό επαγγελματικό δίκτυο είναι ίση με «ένα κλικ», δεν θα βρείτε πολλούς «ισαποστάκηδες» στον κλάδο μας σχετικά με τα δεινά των Ουκρανών.
Διαβάζω ότι η Nastya ή Anastasiia Yalanskaya κατοικούσε στο Κίεβο. Ήταν υπεύθυνος προσλήψεων ανθρωπίνου δυναμικού σε γνωστές εταιρείες επαγγελματικού λογισμικού. Τη μέρα που σκοτώθηκε μετέφερε σαν εθελόντρια τρόφιμα σε καταφύγιο σκύλων στην πόλη Bucha, 30 χιλιόμετρα βορειοδυτικά. Τα σκυλιά είχαν μείνει χωρίς τροφή επί τρεις μέρες. Έπεσε πάνω στους ρώσους εισβολείς, που κατευθύνονταν προς στο Κίεβο, και αυτοί την σκότωσαν. Οι φίλοι της αναγνώρισαν τη σωρό της από τα τατουάζ στα χέρια της.
Η εταιρεία στην οποία εργάζομαι απασχολεί πάνω από 100.000 άτομα σε όλο τον κόσμο. Αν και ευρωπαϊκή, απασχολεί περισσότερο κόσμο στις ΗΠΑ σε σχέση με κάθε άλλη χώρα. Ακολουθούν η Γερμανία, η Ινδία, ο Καναδάς, η Βραζιλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία. Στη Ρωσία, έχουμε εκατοντάδες συνεργάτες, ενώ μέχρι την περασμένη εβδομάδα είχαμε πάνω από 100 άτομα και στην Ουκρανία. Πολλοί από τους ουκρανούς συνεργάτες βρίσκονται τώρα στη Ρουμανία. Οι εκεί υπάλληλοι της εταιρείας οργάνωσαν ομάδες για να τους υποδεχθούν στα σύνορα και για να τους βρουν προσωρινή στέγη. Οι υπόλοιποι ουκρανοί συνεργάτες βρίσκονται σε καταφύγια ή στρατεύτηκαν. Όσο για τους ρώσους συνεργάτες, εκείνοι τους οποίους άκουσα να μιλούν, βρίσκονται σε κατάσταση σοκ. Ανησυχούν για το επαγγελματικό και οικονομικό τους μέλλον και είναι ιδιαίτερα πικραμένοι για την αιματοχυσία στην Ουκρανία, χώρα την οποία οι περισσότεροι έχουν επισκεφτεί και στην οποία έχουν συγγενείς και φίλους.
«Θάλασσα κλύζει»
Είναι χρήσιμο για επαγγελματίες σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας αυτό το υπερεθνικό ηλεκτρονικό πλέγμα πληροφόρησης που περιγράφω εδώ, όμως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον οχετό της παραπληροφόρησης που το διαδίκτυο διευκολύνει στις μέρες μας δηλητηριάζοντας τις κοινωνίες μας.
Σχετικά με τον οχετό αυτό, θα κάνω την εξής παρατήρηση: Έγραψα πριν ότι σταδιακά οι άνθρωποι διασυνδέθηκαν χάρη σε διάφορες τεχνολογίες: Δρόμους, σιδηροδρόμους, ύδρευση, αποχέτευση, κ.λπ. Λοιπόν, όταν αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά οι υπόνομοι, υπήρξαν και λάθη στον σχεδιασμό τους. Υπήρξαν περιπτώσεις όπου τα απόβλητα, αντί να κατευθυνθούν επεξεργασμένα προς τη θάλασσα, άλλαξαν πορεία (π.χ. σε καταιγίδα) αναβλύζοντας και μολύνοντας σπίτια και δρόμους. Αυτό συμβαίνει κατά καιρούς και στις μέρες μας.
Κάτι τέτοιο ζούμε και τώρα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όμως με τον χρόνο, θα τελειοποιηθούν και αυτά, έτσι ώστε τα απόβλητα να βρίσκουν τον δρόμο που τους αρμόζει αντί να μας δηλητηριάζουν…
Σε μια σκηνή στην τραγωδία του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Ταύροις», η Ιφιγένεια κατευθύνεται προς τη Μαύρη Θάλασσα κρατώντας το άγαλμα της Αρτέμιδας και αναφωνεί «θάλασσα κλύζει πάντα τἀνθρώπων κακά», δηλαδή η θάλασσα ξεπλένει όλα τα κακά του ανθρώπου (Εικόνα 5).
Μια πινακίδα με τη φράση αυτή ανάρτησε τη δεκαετία του ‘60 ο παππούς μου στο παραθαλάσσιο σπίτι στον Μαραθώνα όπου μεγάλωσα. Ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που διάβασα όταν έμαθα ανάγνωση και, στα έξι μου χρόνια, βρήκα τότε αστεία την αναφορά σε «κακά».
Η σκηνή της τραγωδίας του Ευριπίδη εκτυλίσσεται στη σημερινή Ουκρανία. Στα 60 μου χρόνια, δεν γελάω πια με τα λόγια της τραγωδίας ούτε και περιμένω να ξεπλυθεί η κακία ενός ανθρώπου στα νερά της Μαύρης Θάλασσας.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα σκεπάσει την Anastasiia Yalanskaya. Είχε γεννηθεί την ίδια χρονιά με την κόρη μου.
