Η υγρασία είναι -φυσικά- το νερό που βρίσκεται διαλυμένο (άρα, αόρατο) στον αέρα. Κάθε μάζα αέρα μπορεί να «φιλοξενήσει» συγκεκριμένη ποσότητα νερού. Έτσι συμβαίνει με την ατμόσφαιρα στην πόλη, στο εσωτερικό του σπιτιού μας κλπ.
Ότι μπορεί όμως να απορροφήσει Χ ποσότητα νερού, δεν σημαίνει ότι την περιέχει πράγματι, κάθε μέρα, κάθε στιγμή. Εξαρτάται από τις συνθήκες. Μπορεί να είναι ξηρές (και να υπάρχουν λίγα γραμμάρια νερού ανά κυβικό μέτρο αέρα, ας πούμε 5 με 10) ή υγρές (και να υπάρχουν 20 με 30 γραμμάρια νερού ανά κυβικό). Και σε μια έρημο ο αέρας χωράει πολλά γραμμάρια νερού ανά κυβικό μέτρο. Θα έχει όμως μόνο δυο ή τρία.
Ο αριθμός γραμμαρίων νερού ανά κυβικό μέτρο ατμοσφαιρικού αέρα ονομάζεται «απόλυτη υγρασία» και έχει μικρή σημασία για μας. Θα εξηγήσω λίγο παρακάτω γιατί.
Για να λειτουργεί καλά το σώμα μας έχει ανάγκη την εφίδρωση, που εξυπηρετεί πρώτα απ’ όλα τη ρύθμιση της εσωτερικής θερμοκρασίας. Δεν ιδρώνουμε όμως πάντα όσο χρειάζεται. Αν η ατμόσφαιρα στο χώρο γύρω μας (στο δρόμο, στο γραφείο, στο υπνοδωμάτιο…) περιέχει ήδη πολύ νερό, κοντά στο ανώτατο όριο χωρητικότητας του αέρα, τότε η εφίδρωση εμποδίζεται και δυσκολεύει. Και τότε νιώθουμε δυσάρεστα.
Για αυτό έχει σημασία η «σχετική υγρασία»: αν στον αέρα που μας περιβάλλει μπορούν να χωρέσουν τυπικά 30 γρ. νερού / κυβικό μέτρο αλλά εκείνη τη στιγμή υπάρχουν μόνο δέκα, τότε έχουμε πληρότητα μόνο 33% και ιδρώνουμε άνετα. Αν αντίθετα υπάρχουν 27 γραμμάρια, τότε έχουμε πληρότητα 90%, δηλαδή ένα «κορεσμένο» σε νερό περιβάλλον, και η εφίδρωσή μας παρεμποδίζεται.
Πότε μεγαλώνει η σχετική υγρασία σε ένα κλειστό χώρο; Πρώτα απ’ όλα όταν είναι ήδη υψηλή έξω, στην ατμόσφαιρα. Αν δηλαδή ζούμε σε μια υγρή πόλη. Έπειτα, για πολλούς ακόμα λόγους. Αν μαγειρεύουμε χωρίς απορροφητήρα. Αν κάνουμε πολλή ώρα μπάνιο, δαπανώντας ιδίως ζεστό νερό. Αν απλώνουμε τα ρούχα να στεγνώσουν μέσα στο σπίτι. Αν κάνουμε μια συγκέντρωση πολλών ατόμων, που θα φάνε και θα πιούν, με κλειστά παράθυρα. Όλες αυτές οι δραστηριότητες θα αυξήσουν το νερό στην εσωτερική ατμόσφαιρα. Θα αυξήσουν τη σχετική υγρασία.
Αντίθετα απ’ ό,τι νομίζουν αρκετοί, δεν έχουν μεγάλη σχετική υγρασία τα νησιά «επειδή περιβάλλονται από θάλασσα». Όταν φυσάει βοριάς στο Αιγαίο, δηλ. τις περισσότερες μέρες του έτους, η σχετική υγρασία είναι κοντά στο 50%. Μόνο όταν φυσάει υγρός νοτιάς, ανεβαίνει στο 75-85%. Η πιο υγρή πόλη που έχω ζήσει, είναι τα Ιωάννινα. Εκεί, κάθε βράδυ, η υγρασία ξεπερνά το 90% και φτάνει στο λεγόμενο σημείο κορεσμού: στο 100%, οπότε η ατμόσφαιρα δεν χωράει περισσότερο νερό. Τότε, αυτό αρχίζει να γίνεται ορατό. Σχηματίζεται στα έπιπλα, στους τοίχους, περνάει στα ρούχα μας.
Πώς μειώνουμε τη σχετική υγρασία στο σπίτι; Αποφεύγοντας όλα όσα ανέφερα παραπάνω (στέγνωμα ρούχων εντός κλπ.). Ανοίγοντας τα παράθυρα όταν η εξωτερική σχετική υγρασία είναι μικρότερη από την εσωτερική, οπότε επιτυγχάνεται μια νέα χαμηλότερη ισορροπία. Και φυσικά, μειώνεται με αφυγραντήρα. Αφύγρανση κάνουν και όλα τα κλιματιστικά.
Υπάρχει και ένας ακόμα τρόπος, φυσικός. Να αυξήσουμε τη θερμοκρασία του αέρα. Εξήγηση: ο θερμός αέρας χωράει περισσότερο νερό. Στους 20°C, χωράει (στην επιφάνεια της θάλασσας) 17,3 γραμμάρια. Στους 15°C, μόλις 12,8 γραμμάρια! Αυτό σημαίνει ότι αν στο κρύο δωμάτιό μας συμβαίνει να έχουμε 10 γραμμάρια νερού ανά κυβικό, η σχετική υγρασία θα είναι 78% (10 διά 12,8). Αν ανάψουμε θέρμανση και ανεβάσουμε τη θερμοκρασία στους 20 βαθμούς, τότε η ίδια ακριβώς ποσότητα νερού θα μεταφράζεται σε σχετική υγρασία 58% (10 διά 17,3). Ξαφνικά, συνθήκες ευχάριστες! Φυσικά, όταν κλείσουμε τη θέρμανση και πέσει η θερμοκρασία, θα ανέβει ξανά η σχετική υγρασία. Από τη θέρμανση του αέρα δεν χάνεται ούτε ένα μόριο νερού.
Να γιατί τα βράδια στα Ιωάννινα η σχετική υγρασία ανεβαίνει: γιατί κρυώνει πολύ η ατμόσφαιρα και χωράει λιγότερο νερό. Το μεσημέρι της 1ης Δεκεμβρίου 2022 η θερμοκρασία στην πόλη είχε ανέβει στους 13°C και η σχετική υγρασία βρισκόταν στο 70%. Το βράδυ και προς το ξημέρωμα 2ας Δεκεμβρίου, η θερμοκρασία είχε πέσει στους 8 βαθμούς και η σχετική υγρασία είχε ξεπεράσει το 90%. Μια άλλη, πιο κρύα βραδιά, θα είχε πλησιάσει περισσότερο το 100%.
Τι προκαλεί στο σώμα μας η υψηλή σχετική υγρασία; Πολλά. Κακή και βίαιη εφίδρωση, με απώλεια χρήσιμων συστατικών, πίεση στο κυκλοφορικό, στη λειτουργία της καρδιάς, επακόλουθη κούραση, κακή διάθεση. Ακόμα και τη συγκέντρωσή μας επηρεάζει: σε πρόσφατη επιστημονική εργασία που βρήκα (υπάρχουν πολλές) μετρήθηκαν μια σειρά από πνευματικές δραστηριότητες (ταχύτητα και ακρίβεια ανάγνωσης, περισπασμός της προσοχής κ.ά.) σε διάφορες συνθήκες σχετικής υγρασίας. Τα καλύτερα αποτελέσματα εμφανίζονται σε σχετική υγρασία 40%, τα χειρότερα σε 80%, με σημαντική διαφορά. Ας έχουν και αυτή την πτυχή υπόψη όσοι κάνουν καθημερινά πνευματική εργασία.
Για αυτό το υγρασιόμετρο στο σπίτι είναι μια βασική (και πάμφθηνη) συσκευή που μετράει, φυσικά, όχι την απόλυτη αλλά τη σχετική υγρασία. Φροντίζω στο σπίτι μου η ένδειξη να μην ξεπερνάει το 60-70%.
