Η πρόταση για τη μετατροπή του κτιρίου του παλιού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σε ένα χώρο τέχνης και πολιτισμού είναι ολοκληρωμένη, με ενδιαφέρουσες ιδέες και με μία αξιόλογη ομάδα ανθρώπων που την υποστηρίζουν. Δεν είναι όμως αυτό που χρειάζεται η πόλη καθώς επανασχεδιάζει το παραγωγικό της μοντέλο για τις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνονται στη μετα-κορωνοϊό εποχή.
Αν απομονώσουμε ένα μόνο ιστορικό γεγονός, που προκάλεσε τεκτονικές αλλαγές στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της πόλης των Ιωαννίνων, τότε η ίδρυση του Πανεπιστημίου στα μέσα της δεκαετίας του 1960 είναι κατά τη γνώμη μου το σημαντικότερο.
Με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το όνειρο της κοινωνικής κινητικότητας έγινε πραγματικότητα για πολλά παιδιά, οικονομικά ασθενέστερων αγροτικών οικογενειών της Ηπείρου, που δεν είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν Αθήνα ή Θεσσαλονίκη. Αυτό ώθησε συνολικά προς τα πάνω το βιοτικό επίπεδο της περιοχής. Εξαιρετικές προσωπικότητες (π.χ. ο αείμνηστος πρύτανης Φάνης Κακριδής) έδωσαν τα φώτα τους στην περιοχή βοηθώντας στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής με το έργο τους. Καθηγητές και ερευνητές διεξάγουν έρευνα παγκοσμίου επιπέδου σε σημαντικούς τομείς τοποθετώντας το Πανεπιστήμιο στις πρώτες επιλογές χιλιάδων νέων φοιτητών κάθε χρόνο και την οικονομική δραστηριότητα που συνεπάγεται αυτό για την πόλη.
Κοιτώντας 60 χρόνια στο μέλλον προσπαθώ να σκεφτώ ποια πράξη σήμερα έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει αντίστοιχες αλλαγές στο βιοτικό επίπεδο και στην ποιότητα ζωής της πόλης. Δύσκολο να προβλέψεις το μέλλον, αλλά αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι πως η μετατροπή του κτιρίου του παλιού Πανεπιστημίου σε χώρο τέχνης και πολιτισμού δεν είναι πράξη που δημιουργεί σημαντικές αλλαγές στα οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της πόλης.
Τι θα μπορούσε όμως να γίνει με το παλιό κτίριο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σήμερα, που να δράσει όσο καταλυτικά έδρασε η ίδρυσή του στα μέσα της δεκαετίας του 1960;
Ο κόσμος μας σήμερα βιώνει μία τεχνολογική πρόοδο που αποτελεί ορόσημο και έχει επικρατήσει να αποκαλείται ως η “4η Βιομηχανική Επανάσταση” διεθνώς. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός που επιτελείται δημιουργεί νέα δεδομένα με σημαντικές επιπτώσεις τόσο σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, όσο και στο διεθνές πολιτικο-οικονομικό περιβάλλον.
Ο πλούτος που παράγεται στη ψηφιακή οικονομία έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από το παρελθόν. Αφενός, οι γεωγραφικοί περιορισμοί δεν υφίστανται. Μία ψηφιακή υπηρεσία μπορεί να αναπτυχθεί στη Βομβάη, το Λονδίνο ή τη Σιγκαπούρη και να απευθύνεται σε όλο τον κόσμο. Αφετέρου τα μέσα παραγωγής δεν ανήκουν πλέον σε λίγους, που εξασκούν δυσανάλογα μεγάλη εξουσία στους πολλούς. Τα μέσα παραγωγής ανήκουν στους εργαζόμενους. Μία ψηφιακή υπηρεσία προκύπτει από τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες των ανθρώπων που εργάζονται για την ανάπτυξή της.
Η ψηφιακή οικονομία δεν δημιουργεί απλά νέες θέσεις εργασίας, αλλά θέσεις εργασίας που προσφέρουν μεγαλύτερη εργασιακή ασφάλεια, καλύτερες εργασιακές συνθήκες και εργαζόμενους με μεγαλύτερη ισχύ και υψηλότερες απολαβές. Οι πόλεις που έχουν γίνει κέντρα για επιχειρήσεις της ψηφιακής οικονομίας, συνεπικουρούμενες ασφαλώς και από τις απαραίτητες αναδιανεμητικές πολιτικές σε εθνικό επίπεδο, βιώνουν ήδη τα οφέλη από την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής των κατοίκων τους.
Θεωρώ πως η πόλη των Ιωαννίνων είναι από τις ελάχιστες περιφερειακές ελληνικές πόλεις που μπορεί να εξελιχθεί σε αξιόλογο ψηφιακό κέντρο και να διεκδικήσει με αξιώσεις κομμάτι από τον παγκόσμιο πλούτο που δημιουργείται στην ψηφιακή οικονομία.
Τρεις είναι οι λόγοι που με κάνουν να το πιστεύω αυτό.
Πρώτον η ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων προσφέρει υψηλό επίπεδο διαβίωσης για νέους επαγγελματίες και οικογένειες. Με πολύ καλές υπηρεσίες υγείας και παιδείας και δραστηριότητες για όλο τον χρόνο. Μία ώρα από τη θάλασσα, μισή ώρα από βουνά, ποτάμια και χιονοδρομικά κέντρα. Μια πόλη νεανική, χωρίς ιδιαίτερη εγκληματικότητα και με πολλές επιλογές για διασκέδαση και φαγητό.
Δεύτερον υπάρχει το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό με τις απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες από τα τμήματα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και άλλα όμορα τμήματα σε Άρτα, Κοζάνη και Κέρκυρα που, ολοκληρώνοντας την ακαδημαϊκή τους εκπαίδευση, είναι έτοιμοι για το επόμενο βήμα στον επαγγελματικό τομέα.
Τρίτον η πόλη των Ιωαννίνων έχει πάρει ήδη ψήφο εμπιστοσύνης από επιχειρήσεις διεθνούς φήμης που είναι ήδη εγκατεστημένες (P&I, TeamViewer) αλλά και από διεθνή επενδυτικά κεφάλαια που έχουν επενδύσει σε επιχειρήσεις της πόλης (Uni Fund επένδυση στη Tekmon, Brookstreet Equity Partners επένδυση στη Terracom).
Αυτό που λείπει είναι ένας χώρος όπου θα λειτουργήσει ως κόμβος ψηφιακής καινοτομίας και σύγχρονης επιχειρηματικότητας, θα στηρίξει την ίδρυση και ανάπτυξη νέων ανταγωνιστικών νεοφυών επιχειρήσεων και θα υποδεχθεί υφιστάμενες επιχειρήσεις της ψηφιακής οικονομίας από όλο τον κόσμο διευκολύνοντας το άνοιγμα παραρτημάτων στα Ιωάννινα.
Ένας συνεργατικός χώρος όπου θα υποστηρίζονται οι τοπικές τεχνολογικές ομάδες και οργανώσεις, θα παρέχονται ευκαιρίες δικτύωσης και εκπαιδευτικά σεμινάρια και θα καλλιεργείται η δημιουργία, η συνεργασία και η ανάπτυξη επιχειρήσεων με έμφαση στα ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες.
Ένας χώρος ξεχωριστός από το Πανεπιστήμιο και το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Ηπείρου τα οποία είναι σωστά προσανατολισμένα διαφορετικά· το μεν στη ακαδημαϊκή εκπαίδευση και το ερευνητικό έργο, το δε στην επιχειρηματική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων του ερευνητικού έργου, όχι απαραίτητα στην ψηφιακή οικονομία.
Σε ένα τέτοιο κόμβο συμπληρωματικό ρόλο έχουν οι οργανώσεις την κοινωνίας των πολιτών για να αναδεικνύουν τα πεδία των ψηφιακών υπηρεσιών και προϊόντων που χρειάζονται να αναπτυχθούν. Προφανώς συμπληρωματικό ρόλο έχουν η τέχνη και ο πολιτισμός. Είναι εξάλλου γνωστό σε όλους όσοι ασχολούνται με την ψηφιακή τεχνολογία και επικοινωνία πως το τεχνικό είναι μόνο ένα από τα κομμάτια του παζλ. Η ψηφιακή οικονομία χρειάζεται πολλές ειδικότητες: σχεδιαστές για τη χρηστικότητα και το δημιουργικό, ελεγκτές ποιότητας, διαχειριστές έργων για την υλοποίηση, επαγγελματίες επικοινωνίας για ψηφιακό μάρκετινγκ, παραγωγούς και καλλιτέχνες ψηφιακών μέσων και πολλά άλλα.
Παραδείγματα από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε εμπειρία και τεχνογνωσία υπάρχουν πολλά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Στην Αθήνα η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων με το INNOVATHENS συνδυάζουν τεχνολογία, καινοτομία, τέχνη και πολιτισμό σε ένα κόμβο δικτύωσης, αλληλεπίδρασης, ανταλλαγής γνώσης και εμπειρίας στο δημιουργικό και επιχειρηματικό οικοσύστημα της Αθήνας. Αντίστοιχα στη Μεγάλη Βρετανία, σε πόλεις όπως το Manchester, το Birmingham, το Brighton, δημιουργούνται κόμβοι συνεργατικών χώρων εργασίας για τη φιλοξενία, δημιουργία και ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων.
Επιπλέον ευκαιρίες χρηματοδότησης τέτοιων πρωτοβουλιών υπάρχουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως προτεραιότητα για την περίοδο 2021 – 2027 έχει θέσει τη δημιουργία των Ευρωπαϊκών Κόμβων Ψηφιακής Καινοτομίας (European Digital Innovation Hubs) μέσω του προγράμματος Ψηφιακή Ευρώπη που θα επενδύσει 9,2 δισεκατομμύρια ευρώ για τις ψηφιακές προκλήσεις, που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. Ιδιωτικές εταιρείες υιοθετούν κόμβους καινοτομίας για να αποκτήσουν πρόσβαση στις καινοτομίες που αναπτύσσονται και στο ανθρώπινο δυναμικό που απασχολείται σε αυτούς.
Με απλά λόγια, το κτίριο του παλιού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με την ανακαίνισή του και την κατάλληλη διαμόρφωση, μπορεί να στεγάσει τις πλέον σύγχρονες τεχνολογικές δραστηριότητες, που θα δώσουν αναπτυξιακές προοπτικές για τα επόμενα 60 χρόνια, αρκεί η αξιοποίησή του να προσανατολιστεί στην κατεύθυνση της ψηφιακής οικονομίας.
