Χρησιμοποιεί πρώτο πρόσωπο πληθυντικού, όταν μιλά για το Εν Δυνάμει. Και γεμίζει θαυμασμό και περηφάνια, κάθε φορά που περιγράφει τη δουλειά της με την ομάδα και το όραμά της γι’ αυτή. Η Ελένη Ευθυμίου σκηνοθετεί τους Εν Δυνάμει σε όλες τις παραστάσεις τους και μιλά στον Η.Α. για το μεγάλο στοίχημα της συνύπαρξης και της ένταξης του διαφορετικού στην κοινωνία μέχρι να γίνει κι αυτό κανονικότητα.
Πώς αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε μία ομάδα ατόμων με και χωρίς αναπηρία; Απαιτούνται ειδικές γνώσεις και ικανότητες για κάτι τέτοιο;
Όταν το 2013 η Ελένη Δημοπούλου μου πρότεινε να σκηνοθετήσω την ομάδα Εν Δυνάμει, τη ρώτησα πώς μπορώ να το κάνω τη στιγμή που δεν έχω ειδικές γνώσεις. Με διαβεβαίωσε ότι κάτι τέτοιο δεν χρειάζεται, μιας και ο σκοπός της ομάδας είναι η ίση μεταχείριση των μελών της. Μου ζήτησε να σκηνοθετήσω την ομάδα σαν να πρόκειται για επαγγελματίες ηθοποιούς και να μην σκεφτώ ούτε μια στιγμή ότι υπάρχει το ζήτημα της αναπηρίας σαν εμπόδιο, μιας και γι’ αυτό τον σκοπό είχε φτιαχτεί αυτή η ομάδα. Δηλαδή να υπάρχει ένα πλαίσιο στο οποίο άνθρωποι με ή χωρίς αναπηρίες συνεργάζονται ισότιμα και δεν αναπαράγεται για άλλη μια φορά κάποιου είδους «γκέτο», όπου οι ανάπηροι δουλεύουν με τους ανάπηρους, οι μη ανάπηροι με τους μη ανάπηρους και η συνεργασία μεταξύ μη ανάπηρων και ανάπηρων συμβαίνει μόνο για να βοηθήσουν οι μεν τους δε και όχι για να βοηθήσουν όλοι όλους.
Συναντήσατε, ωστόσο, κάποια δυσκολία; Χρειάστηκε να αλλάξετε τον τρόπο που δουλεύατε έως τότε ή να τροποποιήσετε ελαφρώς το αρχικό ζητούμενο;
Σε σχέση με το ζητούμενο της Ελένης Δημοπούλου, τη δέχτηκα την πρόσκληση και μάλιστα μου ήγειρε πολύ το ενδιαφέρον και την περιέργεια για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει όλο αυτό. Και πράγματι όταν συνάντησα την ομάδα, είδα ότι είχε αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό κάποια θέματα, που είναι απαραίτητα σε κάθε επαγγελματική ομάδα, όπως η συνέπεια, η πειθαρχία, η αίσθηση του τι θα πει πρόβα ή παράσταση. Τώρα, σχετικά με το αν συνάντησα κάποια δυσκολία, εκείνο που μπορώ να πω είναι ότι συνάντησα διαφορετικές οπτικές και σκέψεις για τη ζωή και την πραγματικότητα, οι οποίες αποτέλεσαν για μένα πεδίο έρευνας και κομμάτι της συνολικής έμπνευσης για το τελικό αποτέλεσμα. Προσπάθησα και όντως δούλεψα σαν να δούλευα με επαγγελματίες. Πάντως επειδή ήταν και για μένα η συνάντησή μου με την ομάδα μία πρώτη επαφή με το ζήτημα της διαφορετικότητας, προσπάθησα από τη μία να δώσω όσα περισσότερα εργαλεία μπορούσα, ώστε να αναπτυχθεί μια κοινή θεατρική γλώσσα και να δουλέψαμε όλοι συλλογικά, δυναμικά και όσο πιο σκληρά μπορούσαμε, από την άλλη να πάρω όσα περισσότερα υλικά μπορούσα, να γνωρίσω όσο το δυνατόν καλύτερα όλα τα μέλη και να τους ζητήσω να μου εκφράσουν τον κόσμο μέσα από ασκήσεις, αυτοσχεδιασμούς, συζητήσεις, ακόμα και ζωγραφιές, ώστε να με βοηθήσουν να φτιάξω το παραστασιακό κείμενο.
Τι έχετε δει να απολαμβάνουν περισσότερο τα μέλη της ομάδας, όλη αυτή τη διαδικασία ή την παράσταση καθαυτή, τη σκηνή, το χειροκρότημα;
Κατ’ αρχάς, η πρόβα μας είναι κλασική πρόβα, αλλά και δεν είναι. Γιατί, για να μπορούμε να παραδώσουμε ένα τόσο άρτιο αποτέλεσμα, μιλάμε για ώρες επαναλήψεων, προκειμένου να αφομοιωθεί όλο αυτό που κάνουμε, και λόγω του ότι είναι πολύ μεγάλο το σύνολο και γιατί απαρτίζεται και από ανθρώπους με αναπηρία. Αυτό, λοιπόν, που κατά τη γνώμη μου απολαμβάνει περισσότερο η ομάδα είναι το πρώτο κομμάτι της δημιουργίας, κατά το οποίο από το 0 φτάνουμε στο εκατό. Από’ κει που δεν ξέρουμε τίποτε σιγά σιγά βάζουμε λιθαράκι λιθαράκι και χτίζουμε κάτι μαζί. Μετά ακολουθεί η διαδικασία των προβών, που είναι δύσκολη και απαιτεί πολλή προσπάθεια από όλους.
Αυτό, όμως, στο οποίο πραγματικά λάμπει η ομάδα, είναι στα πρώτα περάσματα, που αρχίζουμε να νιώθουμε όλοι μας προς τα πού πηγαίνει, και αρχίζουμε να χαιρόμαστε και να οραματιζόμαστε. Και φυσικά μας ανταμείβει πολύ και η διαδικασία των παραστάσεων. Το ένα κομμάτι είναι πιο εσωτερικό και ενδοσκοπικό και το άλλο έχει να κάνει με το μοίρασμα με την κοινωνία και πραγματικά το βιώνει η ομάδα πάνω στη σκηνή. Νιώθει πολύ έντονα τον διάλογο με την πλατεία.
Γιατί πιστεύετε ότι, ενώ υπάρχουν όλο και περισσότερες παραστάσεις, που μιλούν για την αναπηρία και γενικότερα τη διαφορετικότητα, πολύ σπάνια βλέπουμε άτομα με αναπηρία πάνω στη σκηνή σε δουλειές, που δεν απευθύνονται σε πολύ ειδικό κοινό;
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν λίγες ομάδες, αλλά είναι πολύ φρέσκο το φαινόμενο, μόλις πριν από τρία – τέσσερα χρόνια εμφανίστηκε μία τάση να αρχίσει να δίνεται χώρος και σε αυτό το είδος θεάτρου, αλλά ως είδος, δηλαδή σαν μία νέα μόδα ότι ανοίγουμε και ένα παραθυράκι και σε αυτούς τους ανθρώπους. Ένας από τους λόγους, που δεν είναι συχνό το φαινόμενο να βλέπουμε πάνω στη σκηνή ανθρώπους με αναπηρία, είναι γιατί ούτως ή άλλως στην Ελλάδα δεν βλέπουμε ανθρώπους με αναπηρία να κάνουν οτιδήποτε, γιατί, ως χώρα και ως δομές, δεν έχουμε δώσει σ’ αυτούς τους ανθρώπους χώρο ούτε στο μυαλό μας, ούτε στην καθημερινότητά μας. Μέχρι πριν λίγα χρόνια βρισκόμασταν ακόμη στη μεσαιωνική συνθήκη να τους έχουμε κλεισμένους στα σπίτια ή μέσα σε ιδρύματα ή σε χώρους δημιουργικής απασχόλησης, αλλά όχι ενταγμένους στην κοινωνία. Όλες αυτές οι ομάδες, που τελευταία έχουν φτιαχτεί, είναι ένα μικρό άνοιγμα και ένα μικρό δείγμα της αλλαγής που έχει αρχίσει πλέον να συντελείται και στη χώρα μας. Το στοίχημα είναι πώς όλες αυτές οι ομάδες θα αρχίσουν να αυξάνονται, αντί να είναι ειδικού ενδιαφέροντος και να παράγουν αντίστοιχα και πράγματα που να απευθύνονται σε ολόκληρη την κοινωνία. Εμάς στόχος μας, αλλά έχει να κάνει και με το πώς η κοινωνία βλέπει τα πράγματα, είναι, μετά από κάποια χρόνια, να μην αναφέρονται σε εμάς σαν οι Εν δυνάμει, που αποτελούνται από άτομα με ή χωρίς αναπηρία, να μην έχει σημασία αν είμαστε ή δεν είμαστε ανάπηροι, να μιλούν για μας σαν οποιαδήποτε άλλη ομάδα και να καταφέρουμε, μέσα από τη σκληρή δουλειά μας και μέσα από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που παραδίδουμε, να κριθούμε γι’ αυτό και όχι για το ποιοι είμαστε. Γιατί το διαφορετικό, αν ήταν ενταγμένο στην κοινωνία μας, θα ήταν και κανονικότητα.
