Σκαλίζοντας τις εφημερίδες του Παρισιού από τις αρχές του 1821, έπεσε στο μάτι μου μια ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Le Courrier Français στις 13 Ιουνίου του 1821 και αναμεταδόθηκε στην εφημερίδα The Briton του Λονδίνου στις 26 Ιουνίου. Δεν αναφέρεται το όνομά του, αλλά από το περιεχόμενο είναι εμφανές ότι ο συντάκτης είχε επίγνωση του θέματος και της περιοχής. Σίγουρα γνώριζε τον φιλέλληνα Φρανσουά Πουκεβίλ (François Charles Hugues Laurent Pouqueville), ο οποίος ήταν γενικός πρόξενος της Γαλλίας στην αυλή του Αλή Πασά στα Ιωάννινα τη δεκαετία 1805-1815, την εποχή δηλαδή στην οποία αναφέρεται το άρθρο. Παρατηρώ επίσης πως, όταν το κείμενο αυτό εμφανίστηκε στις αρχές του 1821, ο Πουκεβίλ ζούσε στη Γαλλία. Το 1825 δημοσίευσε την πολύτομη ιστορία του σχετικά με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης (Ιστορία της Αναγέννησης της Ελλάδας, από το 1740 ως το 1824). Μία ένδειξη ότι ο συγγραφέας του άρθρου της παρισινής εφημερίδας και ο Πουκεβίλ γνωρίζονταν είναι το ότι και οι δύο στα κείμενά τους (εφόσον δεν πρόκειται για το ίδιο άτομο) συγκρίνουν τον Ρήγα Φεραίο με τον αρχαίο ποιητή Τυρταίο.1 Από το στοιχείο αυτό συμπεραίνω ότι συντάκτης του άρθρου ήταν πιθανότατα ο ίδιος ο Πουκεβίλ (Εικ 1).
Αναφέρει το κείμενο της παρισινής εφημερίδας:
«Από την εποχή της εκστρατείας στην Αίγυπτο, γάλλοι αξιωματούχοι διέσχιζαν την Ελλάδα προς όλες τις κατευθύνσεις, για να την εξερευνήσουν από στρατιωτική σκοπιά, και για να σπείρουν τους σπόρους της επανάστασης. Η προσάρτηση στη γαλλική αυτοκρατορία των ιλλυρικών επαρχιών, και οι σχέσεις που συνάψαμε με της τουρκικές επαρχίες, δεν ήταν έργο μιας μόνο μέρας. Ήδη, πριν την αυστριακή εκστρατεία (1809), υπήρχε στο Παρίσι ένας σύνδεσμος Ελλήνων, ευνοούμενος από τη γαλλική κυβέρνηση με στόχο να αποσπάσει την Ελλάδα από τον ζυγό της Πύλης. Απεσταλμένοι του συνδέσμου με επικεφαλής τον Ρήγα, συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους από το Παρίσι στο Βουκουρέστι, και οι άτυχοι αυτοί άνδρες αποκεφαλίστηκαν την ίδια μέρα που έπεσαν στα χέρια των Τούρκων. Όμως η ώθηση είχε δοθεί και ο θάνατος του Ρήγα δεν εμπόδισε τους ύμνους του, οι οποίοι είχαν περισσότερο φλέγμα πατριωτισμού από τους αρχαίους παιάνες του Τυρταίου, να ηχήσουν στα βουνά της Θεσσαλίας, στην Πελοπόννησο και στον Αίμο.
Στο διάστημα 1810 με 1811 η γαλλική κυβέρνηση είχε προετοιμαστεί για την κατάκτηση της Ελλάδας. Ήδη 30 χιλιάδες όπλα είχαν διανεμηθεί στους κατοίκους των βουνών της αρχαίας Ηπείρου, πολλοί σύνδεσμοι είχαν σχηματιστεί στη Θεσσαλία, την Πελοπόννησο και τη Μακεδονία και οι Σέρβοι ήταν έτοιμοι να επαναστατήσουν με το πρώτο σήμα. Είχαμε καταφέρει να κερδίσουμε έναν μεγάλο αριθμό Μουσουλμάνων οι οποίοι είχαν γεννηθεί Χριστιανοί, και οι οποίοι είχαν ήδη προσχωρήσει κάτω από την αιγίδα της ελληνικής εκκλησίας, έτσι ώστε να συνδράμουν στον λαϊκό αγώνα. Υπήρχε στο Πεδεμόντιο και στην Ιταλία ένας στρατός 50 χιλιάδων Ιταλών και 80 χιλιάδων Γάλλων, έτοιμος να μπει στην εκστρατεία. Αξιωματικοί του Γενικού Επιτελείου οι οποίοι βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη, στη Θεσσαλονίκη, και στην αυλή του Αλή Πασά, είχαν ενημερωθεί σχετικά με τα εμπόδια τα οποία θα έπρεπε να υπερκεράσουν , είχαν υπολογίσει τις δυνάμεις που ήταν αναγκαίες για να υπερισχύσουν, και είχαν σχεδιάσει τις στρατιωτικές διαδρομές και προετοιμάσει τις απαραίτητες προμήθειες.
Ο Ναπολέων καλλιεργούσε στον Αλή Πασά την ελπίδα πως θα τον αναγνώριζε ως ανεξάρτητο βασιλιά. Στην πραγματικότητα όμως, ο Αλής επρόκειτο να ανατραπεί με την πρώτη προστριβή. Ο γαλλικός στρατός θα πορευόταν εν μέρει μέχρι τη Θεσσαλία, και εν μέρει από τη βόρεια οδό της Μακεδονίας, έτσι ώστε να συναντήσει τον τουρκικό στρατό τον οποίο γρήγορα θα διέλυε. Η Ελλάδα θα ανακηρυσσόταν βασίλειο, τα Γιάννενα θα ήταν η πρωτεύουσα του, και ο θρόνος προοριζόταν για έναν πρίγκιπα της αυτοκρατορικής οικογένειας ο οποίος είχε ήδη επιδείξει αξιόλογο χαρακτήρα, τόσο σαν αξιωματικός όσο και σαν μονάρχης.
Η εκτέλεση αυτού του σχεδίου παρεμποδίστηκε από τον πόλεμο που ξέσπασε εναντίον της Ρωσίας, και οι καταστροφές που ακολούθησαν την εκστρατεία στη Μόσχα την κατέστησαν αδύνατη».
Εντυπωσιακό! Φαντάζεστε ένα βασίλειο της Ελλάδας με πρωτεύουσα τα Γιάννενα και με συγγενείς του Βοναπάρτη να κυκλοφορούν στην πόλη σαν βασιλείς και πρίγκιπες; Πού θα είχαν χτίσει άραγε τα ανάκτορα τους; Πώς θα είχε εξελιχτεί η νεοελληνική ιστορία αν το σχέδιο αυτό είχε τεθεί σε εφαρμογή;
Ήταν βέβαια υπεραισιόδοξο ένα τέτοιο σχέδιο. Ίσως να κατάφερναν οι Γάλλοι με τα στρατεύματά τους να επιβληθούν στους Τούρκους και να ιδρύσουν ένα ελληνικό προτεκτοράτο στα βουνά, αλλά στα νησιά και στα παράλια θα έρχονταν αντιμέτωποι με τα συμφέροντα των Βρετανών, όπως άλλωστε συγκρούστηκαν τότε στην Αίγυπτο και στην Μέση Ανατολή. Κύριοι των θαλασσών οι Βρετανοί, δεν θα ήταν διατεθειμένοι να δεχθούν ένα τέτοιο διαμελισμό στις ζώνες επιρροής τους.
Δεν γνωρίζω ποιο μέλος της «αυτοκρατορικής» οικογένειας του Ναπολέοντα προοριζόταν για τον ελληνικό θρόνο στα Ιωάννινα. Ίσως ο συντάκτης να φωτογραφίζει τον στρατάρχη Ζαν-Μπατίστ Μπερναντότ, ο οποίος έγινε αργότερα ο βασιλιάς της Σουηδίας Κάρολος ΙΔ΄, εγκαινιάζοντας το οικογενειακό δέντρο της σημερινής βασιλικής οικογένειας της Σουηδίας.
Καλύτερα πάντως που δεν έγιναν τα Γιάννενα πρωτεύουσα της Ελλάδας τότε. Αλλιώς θα είχαν γνωρίσει την τραγική μοίρα που γνώρισε το άλλοτε πανέμορφο λεκανοπέδιο της Αττικής. Όλη η περιοχή γύρω από την πόλη, από το Αβγό στα νότια ως το Πετσάλι στα βόρεια, θα είχε καλυφθεί με τσιμέντο…
1 Γράφει ο Πουκεβίλ στην Ιστορία της Αναγέννησης της Ελλάδας (Τόμος 1, Κεφάλαιο 4): «Ο Θεσσαλός Ρήγας είχε ξαναβρεί τη λύρα και τον ενθουσιασμό του Τυρταίου, την ποιητική σπίθα του Πινδάρου, την βροντερή φωνή του Δημοσθένη, και την πυξίδα του Ευκλείδη».
