Η φήμη μάλιστα ορισμένων μελών της οικογένειας Ιωάννου (μετέπειτα Σταύρου) ξεπέρασε τα όρια της ηπειρωτικής πρωτεύουσας και επεκτάθηκε στο Πανελλήνιο.
Στον πλέον εμπορικό δρόμο των Ιωαννίνων, λοιπόν και σε οικόπεδο που έφτανε μέχρι τη λίμνη ο μεγαλέμπορος και τραπεζίτης Σταύρος Ιωάννου οικοδομεί το 1802 αρχοντικό για να στεγάσει όχι μόνο τα μέλη της οικογενείας του αλλά και τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες. Ο Σταύρος Ιωάννου δεν υπήρξε απλά ένας επιτυχημένος εκπρόσωπος της «συντεχνίας» των εμπόρων, του οποίου οι επιχειρήσεις εκτεινόταν σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, αλλά και εξαιρετικά δραστήριο μέλος των γιαννιώτικης κοινωνίας. Έχοντας τη δυνατότητα να σπουδάσει και να διευρύνει τους ορίζοντές του στη Βιέννη, ανήκε στον κύκλο των εμπόρων, όπως οι Ζωσιμάδες, που στήριξαν τα ελληνικά γράμματα και την ελληνική εκπαίδευση. Βρισκόταν σε στενή επαφή με τον Κοραή, χρηματοδότησε την εκτύπωση βιβλίων και τον περίφημο “Λόγιο Ερμή”, όπως και εκπαιδευτήρια και βιβλιοθήκες στην πόλη των Ιωαννίνων, στην οποία διετέλεσε πρόκριτος, οικονομικός σύμβουλος και ταμίας (ένα είδος υπουργού Οικονομικών) του Αλή Πασά. Το προσωνύμιο «Τσαπαλάμος», δηλ. Μεγάλος Άρχοντας, που τον συνόδευε, αποδίδει το σεβασμό προς το πρόσωπό του και επιβεβαιώνει την εξαιρετική φήμη της οποίας έχαιρε στην κοινωνία των Ιωαννίνων (σημειώνεται ότι το επώνυμο Τσαπαλάμος έφεραν μέλη της ισραηλιτικής κοινότητας τόσο στην πόλη μας, Tsapalamos David, όσο και στην Πρέβεζα, Tsapalamou Eftixia–Moisis 1907).
O Σταύρος Ιωάννου απέκτησε πέντε παιδιά: τον Γεώργιο, τον Σωτήριο, την Αλεξάνδρα, την Αικατερίνη και την Ελένη. Ο πρωτότοκος Γεώργιος, με το ονοματεπώνυμο Γεώργιος Σταύρου, αποτελεί το πλέον γνωστό μέλος της οικογένειας και κεντρικό ήρωα του σημερινού αφιερώματος (ο Σωτήρης, επίσης, στενός φίλος του Γεωργίου Σίνα, αναδείχθηκε σε μία από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της ελληνικής παροικίας της Βιέννης).
Προκύπτει βέβαια εύλογα το ερώτημα: γιατί ο Γεώργιος, γιος του Σταύρου Ιωάννου, εμφανίζεται μεταγενέστερα με το επώνυμο Σταύρου; Η απάντηση προκύπτει από τα ήθη της εποχής και συνδέεται με την ισχυρή προσωπικότητα του πατέρα του. Για το κοινό των Ιωαννίνων ο Γεώργιος ήταν «ο γιος του Σταύρου» και με αυτό πλέον το επώνυμο πορεύτηκε στη ζωή.
Ο Γεώργιος, γεννημένος στα Γιάννενα στις 2 Ιανουαρίου του 1788, φοίτησε στις περίφημες σχολές των Ιωαννίνων (Μπαλαναία και Καπλάνειο), υπήρξε μάλιστα μαθητής του φωτισμένου δασκάλου Αθανασίου Ψαλίδα. Συνεχίζει και ολοκληρώνει την εκπαίδευσή του, ιδίως στα Οικονομικά, στη Βιέννη, όπου η οικογένεια διατηρούσε εμπορικό οίκο. Επιμελέστατος και δραστήριος μαθαίνει γερμανικά, γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά. Απόδειξη των ικανοτήτων του, τόσο στον εμπορικό-οικονομικό όσο και στον διαχειριστικό τομέα, αποτελεί η ανάληψη το 1811, σε ηλικία μόλις 23 ετών, της διεύθυνσης του οικογενειακού εμπορικού-τραπεζικού οίκου στη Βιέννη, μετά την αποχώρηση του πατέρα του και την επάνοδό του στα Γιάννενα.
Ο εγκατεστημένος στην αλλοδαπή, πολυάσχολος, ευκατάστατος και επιτυχημένος Γεώργιος Σταύρου δεν ξεχνά τη γενέτειρα και το χρέος του προς το σκλαβωμένο γένος. Στενός φίλος του Ιωάννη Καποδίστρια, είχε αναλάβει μάλιστα και τη διευθέτηση οικονομικών υποθέσεων του μετέπειτα Κυβερνήτη, μυείται στη Φιλική Εταιρεία και προσπαθεί με κάθε τρόπο και μέσο να βοηθήσει στην προετοιμασία της εθνεγερσίας. Με την έναρξη της Επανάστασης το 1821 και παρά τον κίνδυνο να υποστούν τις συνέπειες των πράξεών του μέλη της οικογενείας του στα Γιάννενα, χρηματοδοτεί την αποστολή πολεμικού υλικού στην Ελλάδα και συντονίζει τις ενέργειες και άλλων Ελλήνων της διασποράς προς βοήθεια των εξεγερμένων αδελφών. Αποκορύφωμα της πατριωτικής δράσης του Γ. Σταύρου υπήρξε η κάθοδός του στην επαναστατημένη Ελλάδα το 1824 για την έμπρακτη συμμετοχή του στον αγώνα. Στο Ναύπλιο μεταφέρει πολεμοφόδια και άλλα υλικά για τις ανάγκες των πολεμιστών και λόγω των ειδικών προσόντων του αναγορεύεται σε σύμβουλο του Προέδρου του Εκτελεστικού Γ. Κουντουριώτη. Στη συνέχεια, το 1826, μεταβαίνει στο Μεσολόγγι επικεφαλής σώματος ενόπλων και βοηθά τους μαρτυρικούς Μεσολογγίτες στην ηρωική τους αντίσταση. Ξόδεψε όλα του τα χρήματα υπέρ του Αγώνα και παρά τα τόσα αξιώματα που είχε, ποτέ δεν δέχθηκε βοήθεια από το δημόσιο ταμείο, με αποτέλεσμα να καταλήξει να ζει σε συνθήκες ένδειας. Παρόλ’ αυτά ο Γ. Σταύρου συνεπαρμένος από την αυτοθυσία και τον ηρωισμό των ομοεθνών του και επιθυμώντας να συμβάλει στην εθνεγερσία, που θα οδηγούσε στη δημιουργία ελληνικού κράτους, παραμένει στην επαναστατημένη Ελλάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα. Λαμβάνει μέρος στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827, που αποφασίζει την εκλογή του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδος. Διορίζεται μάλιστα από τον Καποδίστρια μέλος του «Πανελληνίου» συμμετέχοντας ως πληρεξούσιος της πατρίδας του Ηπείρου το 1832, στην Ε΄ Εθνοσυνέλευση (μαζί με τους συντοπίτες του Τσακάλωφ και Ράδο).
Η μεγάλη στιγμή, απόφαση ζωής για τον Γ. Σταύρου, συνδέεται με την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους. Τότε και παρόλο που η πράξη του αυτή θα τον απομάκρυνε από τη σιγουριά και τις ανέσεις της διαμονής του στο εξωτερικό, αποφασίζει να παραμείνει μόνιμα στην Ελλάδα και να εργαστεί για την αναγέννηση της πατρίδας του. Αυτή υπήρξε και η αρχή της εκπληκτικής πορείας του Γ. Σταύρου και η καταλυτική συμβολή του στη δημιουργία συνθηκών σταθερότητας, ιδίως στον οικονομικό τομέα, πάνω στις οποίες κυριολεκτικά οικοδομήθηκε το νέο ελληνικό κράτος.
Ήδη από την επαναστατική περίοδο είχε προτείνει στον Καποδίστρια, ο οποίος τον εμπιστευόταν απόλυτα, την ίδρυση ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που θα συνέβαλε στην ανέλιξη του νέου κράτους. Έτσι και σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αντιλήψεις της εποχής, ιδρύεται η Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα, το πρώτο χρηματοπιστωτικο ίδρυμα του Κράτους με πρώτο πρόεδρο τον Σταύρου η οποία εκδίδει και το πρώτο νόμισμα της σύγχρονης Ελλάδας, το Φοίνικα. Η τράπεζα αυτή, αν και δεν κατάφερε να εδραιωθεί, επέτρεψε στον Σταύρου να γνωριστεί με σημαίνουσες προσωπικότητες Φιλελλήνων, όπως ο Γάλλος Ρενύ και ο Ελβετός τραπεζίτης Εϋνάρδος. Ο τελευταίος τον παρότρυνε να ασχοληθεί σε ιδιωτικό επίπεδο με τραπεζικές εργασίες και κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Γ. Σταύρου ιδρύει τραπεζικό γραφείο στην οδό Αιόλου, με τη χρηματοδότηση μάλιστα του Εϋνάρδου. Στο γραφείο αυτό ο Σταύρου προεξοφλούσε γραμμάτια με ετήσιο επιτόκιο 8%, όταν οι τοκογλύφοι της εποχής ζητούσαν 2-3% τον μήνα! Κατάφερε έτσι να περιορίσει την τοκογλυφία στην πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους, την Αθήνα και να βοηθήσει, με το δανεισμό σε κατασκευαστές, στην ανασυγκρότησή της.
Η μεγαλύτερη υπηρεσία του Γ. Σταύρου στην πατρίδα υπήρξε αναμφίβολα η συνεισφορά του στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. Μια νέα τράπεζα θα έδινε πνοή ανάπτυξης στο μικρό και καχεκτικό οικονομικά, Ελληνικό Βασίλειο. Ήδη από το 1836 ο βασιλιάς Όθων είχε προσπαθήσει να ιδρύσει τράπεζα προσελκύοντας κεφάλαια από το εξωτερικό. Μετά τις πρώτες αποτυχίες, ο Όθων, με τη συμβουλή των Εϋνάρδου, Ρεμύ, Τισάμενου και Σταύρου, στράφηκε προς την ίδρυση μιας τράπεζας με Ελληνικά κεφάλαια. Έτσι στις 30 Μαρτίου 1841 ιδρύθηκε η Εθνική τράπεζα με αρχικό κεφάλαιο 5.000.000 δρχ. και με βασικό της “όπλο” την έκδοση χαρτονομισμάτων. Η συμβολή του Γεωργίου Σταύρου στην προσέλκυση μετόχων (Βασιλιάς Λουδοβίκος, Ζωσιμάς, Τοσίτσας, Ιωάννης Μακρυγιάννης, Ρήγας Παλαμίδης κ.ά) και στην οργάνωση του ιδρύματος ήταν καταλυτική. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την εντιμότητα και το σεβασμό του προς τη δημόσια περιουσία καθώς και τις αναμφισβήτητες ικανότητες και γνώσεις του τον ανέδειξαν σε πρώτο Διευθυντή της νέας τράπεζας. Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος μέσα σε λίγα χρόνια απογειώθηκε, αυξάνοντας τον κύκλο εργασιών της και ανοίγοντας υποκαταστήματα στις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας. Η μεταγενέστερη πορεία της μέχρι σήμερα είναι λίγο πολύ γνωστή. Οι βάσεις γι’ αυτήν την εκπληκτική εξέλιξη οφείλονται εν πολλοίς στη σωστή, έντιμη, ορθολογική και διορατική διοίκηση της Εθνικής Τραπέζης από τον Γ. Σταύρου, ο οποίος υπήρξε αναμφίβολα η εμβληματικότερη ελληνική προσωπικότητα στα οικονομικά και δημοσιονομικά για πάνω από μισό αιώνα. Ως αναγνώριση των υπηρεσιών και της προσωπικότητάς του, το 1848, το συμβούλιο των μετόχων της Εθνικής Τράπεζας, αποφάσισε να τον εκλέξει ισόβιο Διοικητή της, αξίωμα μοναδικό, το οποίο απονεμήθηκε μόνο στον Γ. Σταύρου και κατ’ εξαίρεση.
Ο Γ. Σταύρου συνέχισε να διοικεί την Εθνική τράπεζα με πολύ μεγάλη επιτυχία ως τον θάνατο του, από ανακοπή καρδιάς το 1869 σε ηλικία 81 ετών. Το μοιραίο τον βρήκε μέσα στο ίδρυμα-δημιούργημά του, στο οποίο είχε αφιερώσει τη ζωή του, στο κτήριο της Εθνικής Τράπεζας, όπου και διέμενε.
Ο Γεώργιος Σταύρου δεν υπήρξε μόνον ο αναμορφωτής του τραπεζικού συστήματος του νέου ελληνικού κράτους, υπήρξε και μέγας ευεργέτης. Μη έχοντας απογόνους, δεν νυμφεύτηκε ποτέ, και αποφασισμένος να συνεχίσει την ιστορική παράδοση των συμπατριωτών του Ηπειρωτών ευεργετών, όρισε να διατεθεί μετά θάνατον η περιουσία του σε έργα ευποιΐας, σε φιλανθρωπικούς σκοπούς και δωρεές. Το σημαντικότερο από τα έργα ευεργεσίας και αδιάψευστος μάρτυρας του φιλανθρωπικού έργου του Γ. Σταύρου στη γενέτειρά του τα Γιάννενα, αποτελεί το περικαλλές κτήριο γνωστό ως «Ορφανοτροφείο Γ. Σταύρου». Με τη διαθήκη του ευεργέτη δωρίζεται το οικόπεδο της πατρογονικής κατοικίας Ιωάννου-Σταύρου (η αρχική οικία είχε καταστραφεί το 1820) και σεβαστό χρηματικό ποσό για τη δημιουργία «Ορφανοτροφείου Αρρένων» με σκοπό «…την ηθική αγωγή των ορφανών και εκμάθηση βιοποριστικών και χειρωνακτικών επαγγελμάτων». Το ίδρυμα εγκαινιάστηκε στις 23 Απριλίου 1887 με την εισαγωγή 20 τροφίμων. Από τότε, έως το 1980 το «Ορφανοτροφείο Γ. Σταύρου» με τις επαγγελματικές του σχολές εξελίχθηκε σε έναν σημαντικότατο, για την περιοχή, φορέα στήριξης και εκπαίδευσης ορφανών και απόρων νέων. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονιστεί η επίδραση της ίδρυσης και λειτουργίας για πολλά χρόνια στο ίδρυμα της σχολής αργυροτεχνίας (1930), η οποία στελέχωσε με ικανότατους τεχνίτες τα εργαστήρια επεξεργασίας αργύρου της πόλης των Ιωαννίνων (και όχι μόνον) συμβάλλοντας καθοριστικά στην ανάδειξη και εξέλιξη του παραδοσιακού αυτού κλάδου της Ηπειρωτικής πρωτεύουσας (το Ίδρυμα ήταν τόσο καλά οργανωμένο που διέθετε στις αρχές του 20ού αι. και φιλαρμονική ορχήστρα!).
Το εμβληματικό κτήριο του «Ορφανοτροφείου Γ. Σταύρου» παραμένει στιβαρό μέχρι σήμερα για να θυμίζει, μαζί με τα υπόλοιπα δημιουργήματα, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Νοσοκομείο Γ. Σταύρου, εκκλησία Αρχιμανδρειού, Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα, την υψίστη αρχή του φιλόπονου, οξυδερκούς, φιλανθρώπου και πατριώτου Γεωργίου Σταύρου «…να εργαζόμεθα μέχρι τελευταίας πνοής υπέρ της ευημερίας της Πατρίδος».
