Κοκκύτης (pertussis), γνωστός και ως Ακατάπαυτος καταπονητικός βήχας (whooping cough· «καρκαλέτσος», τον έλεγαν οι γονείς μας) και Βήχας 100 ημερών (100-day cough). Εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια που οφείλεται στο βακτήριο Bordetella pertussis (Μπορντετέλα του κοκκύτη, ανακαλύφθηκε το 1906). Το παιδί μπορεί να βήχει τόσο δυνατά που να κάνει εμετό, να σπάσει πλευρά ή να αποκάμει από την κούραση. Περίπου το 50% των άρρωστων παιδιών κάτω του έτους απαιτούν νοσηλεία και σχεδόν το 0,5% (1 στα 200) πεθαίνουν. Παγκοσμίως περίπου 16,3 εκατομμύρια άνθρωποι κάθε ηλικίας αρρώστησαν το 2015 (οι περισσότεροι στον αναπτυσσόμενο κόσμο) από τους οποίους 58,700 πέθαναν (138,000 το 1990). Επιδημίες κοκκύτη πρωτοπεριγράφηκαν τον 16ο αιώνα. Εμβόλιο υπάρχει από τη δεκαετία του 1940.[1]
Για να θυμούνται οι γεροντότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι…
Στο προηγούμενο (Αντιεμβολιαστικό κίνημα Ι [2]) είδαμε ότι, με την εμφάνιση του πρώτου απόλυτα αποτελεσματικού εμβολίου κατά της ευλογιάς (1796), έδωσε βροντερό παρών στην (κοσμοκράτειρα τότε) Αγγλία η Αντιεμβολιαστική Εταιρεία, που, σιγά-σιγά, νικήθηκε κατά κράτος από το «εμβολιαστικό κίνημα».
Και ξαφνικά, «Από το τέλος του 1977 μέχρι το 1979 εμφανίστηκε στη χώρα αυτή η μεγαλύτερη επιδημία κοκκύτη των τελευταίων 20 ετών.»![3] Τι είχε συμβεί;
«Από το 1974 οι γιατροί και το κοινό στη Μεγάλη Βρετανία (ΜΒ) άρχισαν να νιώθουν αβέβαιοι για την αποδοχή του αντικοκκυτικού εμβολιασμού εξαιτίας του αυξανόμενου αριθμού δημοσιεύσεων για τις επιπλοκές του από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Έτσι, άρχισε να μειώνεται σταδιακά το ποσοστό των εμβολιασμένων στη ΜΒ.
»Το 1977 ο καθηγητής G. Stewart, από τη Γλασκόβη, δημοσίευσε στο Lancet άρθρο για την αποτελεσματικότητα του αντικοκκυτικού εμβολίου σε σχέση με τους κινδύνους από τις αντιδράσεις του. Η μελέτη στηριζόταν σε: α) περιορισμένα επιδημιολογικά δεδομένα {εισαγωγών στα νοσοκομεία, έκτασης εμβολιασμού, συχνότητας προσβολής εμβολιασμένων στην ίδια οικογένεια ή σχολείο}, και β) πληροφορίες από διάφορες πηγές {γονείς, παιδιάτρους, νοσοκομεία} σχετικά με την εμφάνιση αντιδράσεων μετά το τριπλό εμβόλιο (Diphtheria-Tetanus-Pertussis, DTP).[4]
»Το τελικό συμπέρασμά του ήταν ότι οι κίνδυνοι από τον εμβολιασμό είναι μεγαλύτεροι από την αποτελεσματικότητά του, και τα κυριότερα επιχειρήματά του ήταν: α) Η προστατευτική ανοσία έναντι του κοκκύτη είναι μερική και παροδική, δεδομένου ότι διαπίστωσε συχνή εμφάνιση κοκκύτη σε πλήρως εμβολιασμένα παιδιά της σχολικής και προσχολικής ηλικίας, β) Δεν προστατεύονται τα βρέφη που αποτελούν «πληθυσμό υψηλού κινδύνου», αν δεν έχουν ανοσία τα μεγαλύτερα παιδιά,[5] και γ) Η πορεία της καμπύλης θνητότητας του κοκκύτη στη μετά τον εμβολιασμό περίοδο δεν ήταν διαφορετική απ’ αυτή που είχε προβλεφθεί [6] πριν να εφαρμοστεί ο εμβολιασμός και συνεπώς είναι αμφισβητούμενη η επίδρασή του στην ελάττωση της νοσηρότητας και θνητότητας του κοκκύτη.
»Όσο για τις αντιδράσεις και τη νευροτοξικότητα του αντικοκκυτικού εμβολίου διατύπωσε την άποψη ότι υπάρχει ένα «σύνδρομο αντίδρασης μετά τον εμβολιασμό», που περιλαμβάνει μέρος ή (σπανιότερα) όλες [μιας σειράς εννέα εκδηλώσεων, από υψηλό πυρετό μέχρι εγκεφαλοπάθεια και θρομβοπενική πορφύρα]. Από την έρευνά του σχημάτισε την εντύπωση[7] ότι οι αντιδράσεις αυτές είναι συχνότερες από ό,τι κοινοποιούνται, τουλάχιστον όχι λιγότερες από 1 ανά 60.000 εμβολιασμένους, και θεώρησε ότι 30 περίπου παιδιά στη ΜΒ, κάθε χρόνο, θα έχουν μόνιμες νευρολογικές βλάβες και άγνωστο πόσα θα είναι υποψήφια ν’ αναπτύξουν εξελικτική εγκεφαλική βλάβη κατά τα επόμενα χρόνια.»
Αμαρτίες γιατρών παιδεύουσι παιδιά (και γονείς) [8]
«Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τον σάλο που προκάλεσαν οι απόψεις και τα μη τεκμηριωμένα συμπεράσματα του συγγραφέα. Επακολούθησε διετής αλληλογραφία από τις στήλες του Lancet τόσο από βρετανούς επιστήμονες όσο και από επιστήμονες άλλων χωρών που είχαν εντελώς αντίθετες απόψεις. Οι απόψεις αυτές στηρίζονταν σε δεδομένα που έδειχναν: α) Πολύ μικρότερη συχνότητα και βαρύτητα προσβολής από κοκκύτη σε εμβολιασμένα συγκριτικά με μη εμβολιασμένα παιδιά, β) Διαφορετική πορεία της καμπύλης θνητότητας (κάθετη πτώση) στη μετά τον εμβολιασμό περίοδο σε άλλες χώρες, γ) Σπανιότητα σοβαρών αντιδράσεων με μόνιμες βλάβες μετά από εμβολιασμό, δ) Ο κίνδυνος από κοκκύτη 15 φορές περίπου μεγαλύτερος, και τέλος ε) Απομόνωση ιού από το ΚΝΣ παιδιών που πέθαναν με νευρολογικές εκδηλώσεις λίγες μέρες μετά τον εμβολιασμό με DTP [άρα ο θάνατός τους δεν οφείλεται στον εμβολιασμό, αφού ο κοκκύτης ΔΕΝ οφείλεται σε ιό, αλλά στο βακτήριο Bordetella pertussis].
»Την ίδια εποχή οι κρατικοί υγειονομικοί φορείς της ΜΒ άρχισαν εκστρατεία υπέρ του εμβολιασμού διαγράφοντας ζωντανό τον κίνδυνο επιδημίας και συνιστώντας ν’ αρχίζει η πρώτη δόση από τον τρίτο μήνα της ζωής κατά τα αμερικανικά πρότυπα. Παράλληλα, η Μικτή Επιτροπή Εμβολιασμού και Ανοσοποίησης (ΜΕΕΑ)[9] ανέλαβε προοπτική έρευνα για την εκτίμηση της πραγματικής συχνότητας των αντιδράσεων στο εμβόλιο, ενώ οι επιστημονικοί συνεργάτες της εταιρείας Wellcome, μετά από μακρόχρονη και επίπονη επιδημιολογική έρευνα, πληροφορούσαν για την υπεροχή του προσροφημένου σε άνθρακα εμβολίου έναντι άλλων σκευασμάτων που χρησιμοποιήθηκαν παλιότερα στη ΜΒ.
»Το 1978 ο Γερμανός Ehrengut δημοσιεύει στο Lancet άρθρο στο οποίο αμφισβητεί τη δήλωση της ΜΕΕΑ ότι “η πτώση στη νοσηρότητα του κοκκύτη […] οφείλεται στον εμβολιασμό”, αντιπαραθέτοντας το γεγονός ότι και στο Αμβούργο της Δ. Γερμανίας παρατηρείται ανάλογη πτώση της νοσηρότητας […] παρά το μικρό ποσοστό εμβολιασμένων παιδιών (15%). Ο συγγραφέας αμφισβητεί επίσης ότι το μέγεθος του κινδύνου ανάπτυξης εγκεφαλικής βλάβης είναι όσο αναφέρει η επιτροπή (1:300.000 πλήρεις εμβολιασμούς) και ισχυρίζεται ότι στη Δ. Γερμανία φαίνεται να είναι 10 φορές μεγαλύτερος. Τέλος υποστηρίζει ότι η εκλεκτική ανοσοποίηση του «πληθυσμού υψηλού κινδύνου» που εφαρμόζεται στη Δ. Γερμανία δεν μειονεκτεί έναντι του σχήματος υποχρεωτικού εμβολιασμού που εφαρμόζονταν στη ΜΒ μέχρι το 1974, δεδομένου ότι οι καμπύλες νοσηρότητας και θνητότητας του κοκκύτη για την περίοδο μέχρι το 1974 δεν διαφέρουν στις δύο χώρες.
»Ωστόσο οι ισχυρισμοί του Ehrengut δεν κατέκτησαν έδαφος, γιατί ήδη άρχισε να εξαπλώνεται μεγάλη επιδημία κοκκύτη στη ΜΒ. Πριν ακόμη δημοσιευτούν τ’ αποτελέσματα της επιδημίας, οι Koplan και συνεργάτες δημοσιεύουν τα συμπεράσματά τους από μια ανάλυση δεδομένων από ΗΠΑ, Σουηδία και Κάτω Χώρες σχετικά με το όφελος, τους κινδύνους, και το κόστος του αντικοκκυτικού εμβολιασμού. Συμπέραναν ότι εμφανίζονται 71 φορές περισσότεροι θάνατοι ανά εκατομμύριο παιδιών όταν δεν υπάρχει πρόγραμμα εμβολιασμού απ’ ό,τι όταν υπάρχει, και ότι ο εμβολιασμός ελαττώνει το κόστος που σχετίζεται με νόσηση από κοκκύτη κατά 61%.
»Το 1981 η Επιτροπή Ασφάλειας των Φαρμάκων [10] και η ΜΕΕΑ ανακοινώνουν τα πορίσματά τους σχετικά με την ασφάλεια, αποτελεσματικότητα και αναγκαιότητα του αντικοκκυτικού εμβολιασμού με βάση τα αποτελέσματα σοβαρών αναδρομικών και προοπτικών μελετών που έγιναν στη ΜΒ. Τα πορίσματα αυτά, σε συνδυασμό με τα ευρήματα από ανάλογες μελέτες άλλων χωρών και τα αποτελέσματα μεγάλων επιδημιών που εμφανίστηκαν στις χώρες που ελάττωσαν σημαντικά ή διέκοψαν τον εμβολιασμό, διαμορφώνουν τις τρέχουσες απόψεις για το αντικοκκυτικό εμβόλιο».
Όταν τσακώνονται οι γιατροί, την πληρώνουν τα παιδιά [11]
«Η αναλογία των εμβολιαζομένων εναντίον του κοκκύτη το 1973 στην Αγγλία ήταν 79% και το 1978 31%. Η μεγάλη αυτή ελάττωση του ποσοστού ανοσοποίησης του πληθυσμού προκάλεσε ένα φυσικό επιδημιολογικό πείραμα [φυσικό ναι, ανήθικο δε [12]]: Από το τέλος του 1977 και μέχρι το 1979 εμφανίστηκε στη χώρα αυτή η μεγαλύτερη επιδημία κοκκύτη των τελευταίων 20 ετών. Η εμφάνισή της συνέπεσε με την κορύφωση της αντιγνωμίας για την αποτελεσματικότητα, τους κινδύνους και την αναγκαιότητα του αντικοκκυτικού εμβολίου. Τα αποτελέσματα της επιδημίας έδωσαν οριστική απάντηση στα συγκεκριμένα ερωτήματα. Στην επιδημία αυτή, αντίθετα με προηγούμενες, η συχνότητα προσβολής ήταν ιδιαίτερα υψηλή σε παιδιά κάτω των 5 ετών (που είχαν τις λιγότερες πιθανότητες να είναι εμβολιασμένα) και σε γεωγραφικές περιοχές με τη μικρότερη αναλογία εμβολιασμένων. Σημειώθηκαν τουλάχιστον 28 θάνατοι από κοκκύτη σε σύγκριση με δύο από νευρολογικές εκδηλώσεις μετά το DTP (απ’ τους οποίους ο ένας μάλλον δεν σχετιζόταν με το εμβόλιο), 5000 εισαγωγές σε νοσοκομεία, 200 περιπτώσεις πνευμονίας, 83 περιπτώσεις σπασμών, και τα απώτερα αποτελέσματα είναι ακόμη άγνωστα. Η διαδρομή της αρρώστιας συχνά ήταν παρατεταμένη με μέση διάρκεια 10-12 εβδομάδες.
»Μία ανάλογη εμπειρία γνώρισε και η Ιαπωνία στην οποία μέχρι το 1974-’75 υπήρχε εθνικό πρόγραμμα αντικοκκυτικού εμβολιασμού. Το 1975 συνέβησαν δύο θάνατοι μετά από DTP [μετά δεν σημαίνει εξαιτίας [13]] και το υπουργείο Υγείας σταμάτησε τον εμβολιασμό για αρκετούς μήνες. Όταν το πρόγραμμα ξανάρχισε να εφαρμόζεται, δεν υπήρχε ανταπόκριση από το κοινό με αποτέλεσμα να εμφανιστεί μεγάλη επιδημία. Άρχισε τότε μαζικός εμβολιασμός με οποιοδήποτε αντικοκκυτικό εμβόλιο υπήρχε. Τον Αύγουστο του 1981 το κράτος έδωσε επίσημα την άδεια να χρησιμοποιηθεί ένα νέο αντικοκκυτικό εμβόλιο που μόλις είχε παρασκευαστεί. Μέχρι το 1982 πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά στην Ιαπωνία έλαβαν το νέο εμβόλιο.»
«Σήμερα αμερικανοί και γιαπωνέζοι επιστήμονες εργάζονται εντατικά για την απομόνωση και δοκιμή των 20 περίπου επιφανειακών αντιγόνων του βακτηριδίου του κοκκύτη για να ταυτοποιήσουν αυτά που προκαλούν προστατευτική ανοσία χωρίς αντιδράσεις. Η παρασκευή ενός τέτοιου εμβολίου, που φαίνεται να είναι θέμα χρόνου, θα εξαλείψει οριστικά και τις τελευταίες επιφυλάξεις για τον αντικοκκυτικό εμβολιασμό.
»Μέχρι τότε οφείλουμε να υιοθετήσουμε την άποψη της διεθνούς επιστημονικής γνώμης όπως διαμορφώθηκε μετά την εμπειρία των πρόσφατων επιδημιών: “Το αντικοκκυτικό εμβόλιο προσφέρει ουσιαστική προστασία και το όφελος που προκύπτει από την εφαρμογή του υπερφαλαγγίζει τους κινδύνους, οι οποίοι περιορίζονται στο ελάχιστο όταν τηρούνται αυστηρά οι αντενδείξεις.”»
Τι μας διδάσκει για σήμερα το ταξίδι μας σε μια ξεχασμένη ιατρογενή επιδημία;
Μέσα σε ένα χρόνο από σήμερα η επιδημία κορωνοϊού μεταξύ των ανεμβολίαστων θα μας έχει δώσει οριστική απάντηση. Η ιατρογενής επιδημία κοκκύτη 1977-’79 απέδειξε ότι: «Εμβόλιο ή Επιδημία; Διαλέξτε! Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει. Κακό το εμβόλιο. Μόνο που η επιδημία είναι δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες φορές χειρότερο κακό. Μεταξύ δύο κακών, διαλέξτε!»
Μπορούμε βέβαια (ελεύθεροι άνθρωποι είμαστε…) να διαλέξουμε το χειρότερο, δικαίωμά μας, δικός μας ο εαυτός (και τα παιδιά μας;). Αναλαμβάνουμε όμως όλοι την ευθύνη των επιλογών μας.[14]
Περιμένοντας να περάσει αυτός ο ένας χρόνος, εκπληρώνοντας η χώρα το διεθνιστικό της καθήκον αλληλεγγύης, οφείλει να στείλει στον αναπτυσσόμενο κόσμο κάθε δόση εμβολίου που προσφέρεται δωρεάν και δεν ζητείται. Σήμερα, πριν η δόση λήξει. Είναι μάλιστα ο καλύτερος τρόπος η χώρα μας να προστατέψει τους δικούς της ανεμβολίαστους. Μπορεί εμείς να κυνηγάμε την ανοσία αγέλης (>70%), ο αναπτυσσόμενος κόσμος όμως βρίσκεται μόλις στα πρώτα μονοψήφια βήματα αυτού του ποσοστού. Όσο και εκείνοι δεν αποκτούν ανοσία αγέλης, τόσο εμείς δεν μπορούμε να κρατήσουμε την επιδημία έξω από τα σύνορά μας, μακριά από τους ανεμβολίαστούς μας. Μπορεί ν’ ακούγεται υστερόβουλο, δεν μας απαλλάσσει όμως από το ανθρωπιστικό μας καθήκον και προς τους δύο: και εκείνους που τα θέλουν και τους ανεμβολίαστούς μας που δεν τα θέλουν.
Σημειώσεις
[1] Πηγή εικόνας και πληροφοριών: https://en.wikipedia.org/wiki/Whooping_cough (πρόσβαση 30-7-2021)
[2] Δημολιάτης Γ. «Αντιεμβολιαστικό κίνημα Ι: Με το καλημέρα των εμβολίων, Αντιεμβολιαστική Εταιρεία!»: https://www.agon.gr/istories/54779/antiemvoliastiko-kinima-i-me-to-kalimera-ton-emvolion/ (πρόσβαση 31-7-2021)
[3] Αντιγράφω, σχεδόν κατά λέξη, από το πριν 40 χρόνια άρθρο της ομότιμης σήμερα καθηγήτριας παιδιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Φ. Κανακούδη-Τσακαλίδου (ΦΚΤ): «Αντικοκκυτικό εμβόλιο: το τέλος μιας αντιγνωμίας.» Ελληνική Ιατρική 1982, 48, 413-417. Στο άρθρου τούτο, τα πλάγια είναι του άρθρου της ΦΚΤ, τα μαύρα και τα εντός [.] δικά μου. Το άρθρο της ΦΚΤ είναι κατανοητό και από μη ειδικούς και αξίζει να το διαβάσει κάθε εμβολιασμένος και ανεμβολίαστος. Επίσης, στη διεύθυνση https://www.livemedia.gr/video/412051 (πρόσβαση 30-7-2021), η ΦΚΤ, σε 37 λεπτά της ώρας, εξηγεί (18-11-2020) όλη τη θεωρία και πρακτική των εμβολιασμών και των αντιεμβολιαστών.
[4] Στην επιδημιολογία «περιορισμένα δεδομένα» δεν νοούνται. Η επιδημιολογία είναι βασική ποσοτική επιστήμη, προϋποθέτει καλή γνώση Μαθηματικών, σκοπό έχει να περιορίσει (ιδανικά να μηδενίσει) τα τυχαία και κυρίως τα συστηματικά σφάλματα που καραδοκούν σε κάθε βήμα της έρευνας, και απαιτεί ειδικές σπουδές και πείρα. Η γνώμη των γονέων εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από τη γνώμη των παιδιάτρων, λεκτική και κυρίως εξωλεκτική, οι δε κλινικοί γιατροί {παιδίατροι, παθολόγοι, χειρουργοί κ.τ.λ.} είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τα ψιλά γράμματα της επιδημιολογίας, ιδίως όπως αυτή έχει εξελιχθεί σήμερα, που δυσκολεύονται ακόμα και επιδημιολόγοι, εμού πρώτου-πρώτου.
[5] Ίσως στη φράση αυτή υποκρύπτεται σύγχυση της έννοιας «ανοσία αγέλης».
[6] Από ποιον;
[7] Παίρνονται αποφάσεις με εντυπώσεις; Τίνος; Ενός; Πόσων; Ποιων;
[8] «Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα»: αρχαιοπρεπής παροιμία: https://www.gnomikologikon.gr/ (πρόσβαση 31-7-2021).
[9] Joint Committee on Vaccination and Immunization (JCVI).
[10] Committee on the Safety of Medicins.
[11] «Όταν τσακώνονται οι ελέφαντες, την πληρώνουν τα μυρμήγκια»: παροιμία των αφρικανών πολεμιστών Μασάι: http://antonispapagiannis.blogspot.com/2013/06/blog-post_10.html (πρόσβαση 31-7-2021).
[12] Φυσικό μεν, ανήθικο δε: Καμιά επιτροπή ηθικής δεν θα ενέκρινε ένα τέτοιο πείραμα, να κληρωθούν τα παιδιά σε αυτά που θα εμβολιαστούν και σε αυτά που δεν θα εμβολιαστούν, «για να μάθομε τι θα γίνει»…
[13] Μετά ΔΕΝ σημαίνει εξαιτίας. Ένας θάνατος συμβαίνει μετά χιλιάδες πράγματα: Μετά τη δύση του ηλίου, μετά το τροχαίο ατύχημα στην οδό τάδε, μετά το χαστούκι του γείτονα στο γιο του, μετά άνοδο της θερμοκρασίας δωματίου κατά 1 βαθμό, μετά τον ύπνο, μετά… μετά… μετά… μετά το εμβόλιο, μετά… Εξαιτίας όμως σημαίνει: «το Χ προϋπάρχει του Ψ· αφαιρείς το Χ, παύει το Ψ· προσθέτεις το Χ, επανεμφανίζεται το Ψ».
[14] https://www.agon.gr/apopseis/49050/diasfalisi-dikaiomatos-epilogis-an-tha-kanoyme-emvolio-analamvanoyme/ (πρόσβαση 31-7-2021).
