H «διάσημη » φιλαρμονική του ορφανοτροφείου Γ. Σταύρου στις αρχές του περασμένου αιώνα στα Γιάννενα
Posts

Όταν η φιλαρμονική στα Γιάννενα έγινε καρτ-ποστάλ

Η ιστορία της Φιλαρμονικής του Ορφανοτροφείου Γεώργιου Σταύρου γραμμένη από τον μουσικολόγο Ιωάννη Μ. Τσακιρίδη. Την αλίευσε από το διαδίκτυο η Άννα Μπούκα στη σελίδα του facebook «Τα Γιάννενα μέσα στον χρόνο». Ο κ. Τσακιρίδης αφηγείται τη ζωή του Αρτινού αρχιμουσικού Αλέξανδρου Λαλάκου η οποία κάποια στιγμή περνάει από τα Γιάννενα. Το πέρασμα ήταν τόσο πετυχημένο που η ορχήστρα του έγινε καρτ-ποστάλ!

Tο 1908 ιδρύθηκε στο ορφανοτροφείο αρρένων των Ιωαννίνων Γεώργιος Σταύρου, Σχολή πνευστών και κρουστών οργάνων. Το ορφανοτροφείο είχε ιδρυθεί το 1868 από τον μεγάλο ηπειρώτη και εθνεγέρτη Γεωργίου Σταύρου, και ο Αλέξανδρος Λαλάκος ήταν ο πρώτος αρχιμουσικός της Σχολής, ο οποίος κατά την διάρκεια της παραμονής του στο ορφανοτροφείο παρουσίασε μεγάλη πολιτιστική δραστηριότητα, καθώς κάθε Κυριακή απόγευμα διοργάνωνε συναυλίες σε πλατείες της περιοχής. Αρχιμουσικός του ορφανοτροφείου παρέμεινε περίπου μέχρι και το 1915.

Για την παρουσία του ως αρχιμουσικός στο ορφανοτροφείο Γ. Σταύρου είναι συνετό να αναφέρω και δυο έγκυρες πηγές για μια περαιτέρω τεκμηρίωση των παραπάνω αλλά και ανάδειξη της παρουσίας του στα δρώμενα της πόλης. Πρώτη αναφορά που μαρτυρά την παρουσία του στο ορφανοτροφείο Ιωαννίνων είναι του μουσικολόγου Σπύρου Γ. Μοτσενίγου στο βιβλίο του Νεοελληνική Μουσική, Συμβολή εις την ιστορίαν της, Αθήναι 1958. Εκεί πέρα ο Σ. Μοτσενίγος αναφέρει στην σ. 282 το εξής: «Μέχρι τα τέλη του παρελθόντος αιώνος ο λαός ευρίσκετο εις εμβρυώδη κατάστασιν, από καλλιτεχνικής απόψεως. Μόλις κατά το 1908 ιδρύθη σχολή πνευστών και κρουστών οργάνων, εξ ης προήλθε και Ορχήστρα Πνευστών εις το υπο του Γεωργίου Σταύρου κατά το 1868 ιδρυθέν Ορφανοτροφείον, διευθυνόμενη υπό του εξ Άρτης αρχιμουσικού Αλέξανδρου Λαλάκου. Κατά δε το 1917 συνεστήθη φιλαρμονική, υπό του Συλλόγου «Αι Μούσαι», διευθυνόμενη υπό του αρχιμουσικού Ιωάννου Στεριώτη, του καταστατικού της εγκριθέντος διά της υπ’ αριθ. 50/1917 αποφάσεως του Πρωτοδικείου Ιωαννίνων».

Εκείνα τα χρόνια τα Γιάννενα βρισκόταν κάτω από την διοίκηση των οθωμανών και παρόλο τις δύσκολες συνθήκες ο Αλέξανδρος Λαλάκος καταφέρνει να δημιουργήσει μι αξιόλογη φιλαρμονική ορχήστρα, η οποία σε κάθε εμφάνισή της εντυπωσίαζε τόσο τους έλληνες αλλά και τους οθωμανούς όταν έβγαινε συχνά σε κεντρικά σημεία της πόλης για να παιανίσει. Μάλιστα, μεγάλη εντύπωση είχε δημιουργήσει και στους Eυρωπαίους, κυρίως Γάλλους, που εκείνο το διάστημα επισκεπτόταν την περιοχή για διπλωματικούς σκοπούς με αποτέλεσμα η φιλαρμονική του ορφανοτροφείου μαζί με τον μαέστρο της να κυκλοφορήσει ως ταχυδρομική κάρτα (επιστολικό δελτάριο) σε Ελλάδα και Γαλλία, η οποία έφερε την φωτογραφία της φιλαρμονικής μπροστά από την είσοδο του ορφανοτροφείου στην οποία διακρίνεται και το άγαλμα του Γεώργιου Σταύρου στη μέση της φωτογραφίας.

Μια δεύτερη πολύ σημαντική αναφορά για την δράση του Αλέξανδρου Λαλάκου στα Γιάννενα στις αρχές του αιώνα είναι του Δ. Σαλαμάγκα, Περίπατοι στα Γιάννενα, εκδ. Ηπειρωτικής Εστίας, Γιάννινα 1956, σ. 119, όπου αναφέρει της μετακινήσεις των Γιαννιωτών προς τα πανηγύρια των Αγ. Αναργύρων και του Αη Παντελέημονα στο Νησί:

«Γύρω σου αρμενίζουν ένα σωρό πλεούμενα. Περνούν καΐκια με μπουλωμένες χανούμισσες, απ’ όπου ακούς τον ήχο νο-σταλγικού και παθιάρικου ανατολίτικου τραγουδιού, από γραμμόφωνα με τεράστια χουνιά. Παραπέρα, ανάμεσα στις στροφές νεανικής καντάδας, ακούς ξεσπάσματα από γέλια και χαχανητά: νεαροί, υποψήφιοι ακαδημαϊκοί πολίτες, μ’ όλη τη σοβαρότητα που απαιτεί η θέση τους, δίνουν το κοντσέρτο τους όπου κυριαρχεί η γλυκειά του φλάουτου πνοή. Να και τα παιδιά του Ορφανοτροφείου με τη μπάντα τους! Το Μαρς Λαλάκου ξεχύνεται στην ατμόσφαιρα, σα θριαμβευτικός ύμνος και σαν χαιρετισμός προς τη ζωή, που τις στιγμές αυτές είναι τόσο όμορφη, τόσο γλυκειά και γαλήνη… πλησιάζει η νύχτα με όλα τα σκοτεινά της μυστήρια. Μα οι καρδιές, γρήγορα ξαναευθυμούν, γύρω σου αντιλαλούν βιολιά και χαρές, τραγούδια και φυσαρμόνικες…»

Μέσα από την παραπάνω αναφορά αντλούμε την πληροφορία ότι ο Αλέξανδρος Λαλάκος ήταν και συνθέτης. Το Μαρς Λα-λάκου που αναφέρει ο Δ. Σαλαμάγκας αποδεικνύει ότι τον καιρό παραμονής του στην φιλαρμονική του ορφανοτροφείου, είχε αφήσει εποχή πράγμα που μαρτυρείται και από την λυρικότητα του συγγραφέα, ο οποίος περιγράφει το συγκεκριμένο Μαρς ως «θριαμβευτικό ύμνο και σα χαιρετισμό προς τη ζωή».

Σχετικά άρθρα

Γεώργιος Σταύρου, ο αγωνιστής, τραπεζίτης και ευεργέτης