Απόψεις

Οι λέξεις των ανθρώπων

«Ας είμαστε λοιπόν τρυφεροί με τις λέξεις! Πώς αλλιώς οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εννοήσουν και να πουν τόσα πολλά ο ένας στον άλλον, με το να στέκονται απλά και μόνο ασάλευτες, όπως κάνουν τούτες οι ανίσχυρες γραμμένες λέξεις σε αυτό το μοναχικό σημείωμά μου;» Γράφει ο γιατρός - ψυχίατρος Νίκος Μπιλανάκης.

Συνήθως οι άνθρωποι νομίζουν ότι μόνο περιβάλλον για αυτούς αποτελεί η ζέστη ή το κρύο που επικρατεί στον εξωτερικό χώρο, το φως με τις διακυμάνσεις του τη μέρα ή τη νύχτα, η σκληρία της επαφής των πραγμάτων όταν τα ακουμπάς ή πέφτεις πάνω τους. Δεν συνειδητοποιούν ότι για τους ανθρώπους, πολύ περισσότερο από το κρύο, τη νύχτα ή τα πράγματα, περιβάλλον είναι οι λέξεις.

Λέξεις που, όταν εμείς οι άνθρωποι τις πρωτογνωρίζουμε, μπορούν να εκφράσουν μόνο το σώμα και τις αισθήσεις, το βίωμα, τη ζωή χωρίς νοήματα. Λέξεις φτιαγμένες από αισθήματα που ο κόσμος προξενεί στον μικρό άνθρωπο και από αισθήσεις με τις οποίες αυτός τα προσλαμβάνει. Η πρώτη λέξη π.χ. προέρχεται από τον πρώτο ήχο που αρθρώνει ο άνθρωπος και αφορά τον σημαντικότερο άλλον που γνωρίζει ποτέ. Ηχομιμητική η λέξη και η ρίζα: «Μα, μα, μα» λένε πρώτα απ’ όλα τα παιδιά όλου του κόσμου και δημιουργούν την ινδοευρωπαϊκή ρίζα ma-ter. Από αυτό η μαμά και οι μαμάδες όλων των άλλων γλωσσών, mother, mere, mutter κ.λπ. Μετά μαμ, μμμ και όσο μεγαλώνει μπαμπας, κακα, κ.λπ.

Αυτή η γλώσσα στη συνέχεια θα εκδιωχθεί, θα εξοριστεί, θα αποκρυφτεί, όπως ακολούθως θα εξηγήσουμε. Και έκτοτε θα χρησιμοποιηθεί σπανίως και αποκλειστικά ιδιωτικά, μόνο με αυτόν που κατά καιρούς θα είμαστε ερωτευμένοι, μόνο τότε θα μας επιτρέπεται πλέον αυτή την παλαιά μας γλώσσα ακόμα να χρησιμοποιούμε. Γιατί ο έρωτας υιοθετεί τη γλώσσα των μικρών παιδιών και ωθεί τους ερωτευμένους να εφεύρουν δικές τους λέξεις που τις χρησιμοποιούν ιδιωτικά για να απευθυνθούν ο ένας στον άλλον, ακαταλαβίστικες, παιδικές, όπως κάνει ο Φρανκ Σινάτρα στο «Strangers in the night» που τραγουδά: «ντου- μπι- ντου- μπι- ντου, ντα- ντα- ντα- ντα- ντα», που δεν είναι αγγλικά, είναι λέξεις που δε λένε τίποτα, αλλά παραπέμπουν σε αυτό που κάνουν τα μωρά, κάνουν : «ντα- ντα- ντα», «μπα- μπα- μπα», «ντου- ντου- ντου». Γιατί ο λόγος του ερωτευμένου θα ναι πάντα ακαταλαβίστικα παιδικός (ή θα ναι ποιητικός).

Μετά, θα ‘ρθουν άλλες λέξεις, οι λέξεις της κοινότητας που είναι φτιαγμένες από έννοιες όχι από αισθήσεις και αισθήματα. Και το παιδί τελικά, κατακτώντας αυτή τη γλώσσα της κοινότητας, θα εσωτερικεύσει όσα μηνύματα, έννοιες και εικόνες ενυπάρχουν σε αυτές τις λέξεις. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα ενταχθεί στη συμβολική τάξη της γλώσσας του, θα δομηθεί και θα συνταχθεί καταλλήλως από αυτήν. Μεταφράζοντας συνάμα όλο το αρχαϊκό, βιωματικό και αισθητηριακό υλικό που έφερνε μέσα του ως αναλογικό σύστημα σε λέξεις και έννοιες της νέας του κοινοτικής, ψηφιακής γλώσσας. Σε μια μετάφραση, που είναι καταδικασμένη κάτι να αφήσει πίσω, κάτι να απωλέσει -και θα βρει ίσως αργότερα η επιτυχημένη θεραπεία με τα λόγια, η ψυχοθεραπεία.

Από αυτό το σημείο και μετά, το ανθρώπινο πλάσμα που θα ‘χει μετατραπεί σε υποκείμενο, θα συνιστά κάτοικο μιας νέας χώρας, της γλώσσας του. Μιας γλώσσας που δεν θα είναι απλά το μέσο για τη μετάδοση της σκέψης, ούτε θα είναι δευτερεύουσα σε σχέση με το γεγονός που επιχειρεί να περιγράψει. Η γλώσσα η ίδια αποτελεί κοινωνική πράξη, σύμβολο από το οποίο προκύπτει μια νέα κοινωνικότητα, περιβάλλον το οποίο διαμεσολαβεί την πραγματικότητα, πολλές φορές το σήμα το ίδιο.

Τέλος, θα ‘ρθει η πραγματικότητα των γραμμένων λέξεων. Γραμμένες λέξεις, όπως στις εφημερίδες, τα βιβλία κ.λπ., για να αποθηκευτούν οι σκέψεις που έχουν δημιουργηθεί και έχουν εισχωρήσει με τον χρόνο εντός των λέξεων, για να επιμηκυνθεί ο χρόνος της ζωής αυτών των σκέψεων και για να μπορέσουν να κάνουν προσιτή την εσωτερική εμπειρία κάποιου ανθρώπου σε άλλους, ακόμα και αν αυτοί είναι μακριά του. Ας είμαστε λοιπόν τρυφεροί με τις λέξεις! Πώς αλλιώς οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εννοήσουν και να πουν τόσα πολλά ο ένας στον άλλον, με το να στέκονται απλά και μόνο ασάλευτες, όπως κάνουν τούτες οι ανίσχυρες γραμμένες λέξεις σε αυτό το μοναχικό σημείωμά μου;