Στη Λίμνη των Ιωαννίνων, μέχρι το 1970, οι Γιαννιώτες και οι Γιαννιώτισσες έκαναν κάτι αδιανόητο για τα σημερινά δεδομένα. Έκαναν μπάνιο, διασκέδαζαν στην πλαζ και η καθημερινότητά τους στη λίμνη ήταν εντελώς διαφορετική από τη δική μας που εξαντλείται σε μια βόλτα, με τα πόδια ή το ποδήλατο, στο παραλίμνιο. Οι φωτογραφίες από εκείνη την εποχή αναδεικνύουν, εκτός των άλλων, τη ζημιά που αφήσαμε να συμβεί. Για την κατάσταση της λίμνης τα αίτια είναι πολλά:
- τα αστικά-γεωργικά-κτηνοτροφικά απόβλητα,
- οι αστοχίες στα έργα υποδομής (αποστραγγιστικά, αντιπλημμυρικά έργα),
- η χωρίς έλεγχο τουριστική αξιοποίηση και οικοδομική δραστηριότητα,
- η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
Η λύση όμως είναι ακόμη άγνωστη, ενώ απουσιάζει για περισσότερο από μισό αιώνα ένα συγκροτημένο, επιστημονικά τεκμηριωμένο, κοστολογημένο, στρατηγικό σχέδιο για την προστασία και αποκατάσταση της λίμνης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μέχρι και σήμερα δεν γνωρίζουμε, τεκμηριωμένα, ποια είναι η φέρουσα ικανότητα της λίμνης. Με απλά λόγια, δεν γνωρίζουμε πόσους ψαράδες «αντέχει» η λίμνη, πόσα καραβάκια, πόσες βάρκες, πόσες και ποιες δραστηριότητες μπορεί να «σηκώσει» το λιμναίο σύστημα.
Η έκφραση «ήμουνα νιος και γέρασα» ταιριάζει απόλυτα σ’ ό,τι έχει να κάνει με τη λίμνη και τις διάφορες προσδοκίες που δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια για την «αναγέννησή» της. Μια ακόμη προσδοκία δημιουργείται σήμερα και από την πρόταση «Ολοκληρωμένων Παρεμβάσεων για την περιοχή του οικοσυστήματος της λίμνης Παμβώτιδας», που συντάχθηκε από τη Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης Αναπτυξιακών Προγραμμάτων (ΜΟΔ ΑΕ), ως αποτέλεσμα συνεργασίας του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων, του δήμου Ιωαννιτών, της περιφέρειας Ηπείρου και του πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η πρόταση περιλαμβάνει 49 παρεμβάσεις (πρώτης και δεύτερης προτεραιότητας) με συνολικό ενδεικτικό προϋπολογισμό 38,6 εκ. ευρώ τα οποία δύναται να χρηματοδοτηθούν από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027. Από το σύνολο των προτεινόμενων παρεμβάσεων (www.lakepamvotis.eu/protasi-olokliromenon-paremvaseon/), ενδεικτικά αναφέρονται:
- Περιβαλλοντική αποκατάσταση και ανάδειξη αστικού παραλίμνιου μετώπου με προϋπολογισμό 7,8 εκ.€
- Δημιουργία οικολογικού πάρκου Δυτικής Πεδινής υδρονομίας με λίμνες και υγροβιότοπους (Οικολογικό πάρκο περιοχή Κατσικάς) με προϋπολογισμό 4,7 εκ.€
- Έργα Ορεινής Υδρονομίας (δασοκάλυψη-συγκράτηση φερτών) με προϋπολογισμό 3,6 εκ. €
- Κατασκευή έργων πεδινής υδρονομίας και λοιπά έργα διευθέτησης ρεμάτων πεδινής υδρονομίας με προϋπολογισμό 3,1 εκ.€
- Αποκατάσταση υδάτων στο ανάχωμα Αμφιθέας, λειτουργία αθλητικών εγκαταστάσεων και προστασίας παρόχθιων εκτάσεων περιοχών Αμφιθέας και Περάματος με 1,7 εκ.€
- Επαναδημιουργία τμήματος της λίμνης Λαψίστας με προϋπολογισμό 1,7 εκ.€
- Εφαρμογή γεωργοπεριβαλλοντικού προγράμματος για την αειφορική διαχείριση των παραλίμνιων γεωργικών εκτάσεων με προϋπολογισμό 1,5 εκ.€
- Κατάργηση του υπάρχοντος κρηπιδώματος με προϋπολογισμό 1,3 εκ.€
Το σχέδιο, που έχει εκπονηθεί, δεν έχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, ενώ και η τοποθέτηση της επιστημονικής κοινότητας αναμένεται με ενδιαφέρον για το κατά πόσο οι παρεμβάσεις που προτείνονται είναι δυνατόν να οδηγήσουν στην αναστροφή της κατάστασης ή απαιτείται περαιτέρω επεξεργασία.
Απευθυνθήκαμε στον πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης κ. Φίλιππα Φίλιο για να μας πει αν η πρόταση αποτελεί τη λύση των προβλημάτων και, όπως μας ανέφερε, «η πρόταση αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα παρεμβάσεων και αν επιτευχθεί η εξεύρεση πόρων από εθνικά και κοινοτικά προγράμματα, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα μέχρι το 2027 να έχουμε επιτύχει την αποκατάσταση, προστασία και ανάδειξη του λιμναίου συστήματος της Παμβώτιδας». Ρωτήσαμε τον κ. Φίλιο αν θα μπορέσουμε να κάνουμε μπάνιο ξανά στη λίμνη και όπως ανέφερε χαρακτηριστικά «αν καταφέρουμε να υλοποιήσουμε όλα τα έργα, μέχρι το 2027 θα ξαναδούμε πλαζ στην λίμνη των Ιωαννίνων και θα μπορούμε να κάνουμε μπάνιο».
Δεν γνωρίζουμε αν η αισιοδοξία του προέδρου του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης θα αποδειχθεί βάσιμη, ωστόσο εκτιμάται ότι μένουν αρκετά να γίνουν ακόμη. Η διαβούλευση της πρότασης, με την επιστημονική κοινότητα, τους κοινωνικούς εταίρους και με την κοινωνία των πολιτών είναι ένα στάδιο που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Επιπλέον η ολοκλήρωση του Προεδρικού Διατάγματος (ΠΔ), που χαρακτηρίζει τη λίμνη Παμβώτιδας ως Περιφερειακό Πάρκο και καθορίζει τις χρήσεις γης και του οποίου η διαβούλευση ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2019, αποτελεί κρίσιμη παράμετρο και εκτιμάται ότι μπορεί να επηρεάσει τις παρεμβάσεις που σχεδιάστηκαν. Ωστόσο ο κ. Φίλιος έχει αντίθετη άποψη καθώς στην ερώτησή μας για το αν μπορεί το ΠΔ, να επηρεάσει το πρόγραμμα, ανέφερε ότι «το Προεδρικό Διάταγμα αφορά τις χρήσεις γης και όχι το λιμναίο σύστημα της Παμβώτιδας. Μακάρι να το είχαμε και τώρα, αλλά οι παρεμβάσεις που έχουμε σχεδιάσει δεν επηρεάζονται».
Η πρόταση παρεμβάσεων αποτελεί ένα βήμα, ωστόσο μένουν αρκετά ακόμα να γίνουν ώστε να διαπιστωθεί αν οι προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι ικανές για να αποκαταστήσουν την περιβαλλοντική ζημιά και να αναβιώσουν εικόνες του παρελθόντος με πλαζ και κολυμβητές ή θα αποτελέσουν ένα ακόμη όνειρο θερινής νυκτός.
