Το άγχος και η διαχείρισή του στην παιδική και εφηβική ηλικία

Αρχικά με το κοινό θα συζητήσει ο επίκουρος καθηγητής Παιδοψυχιατρικής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνος Κώτσης με θέμα «Το άγχος στην παιδική και εφηβική ηλικία». Ο Κ. Κώτσης είναι ψυχίατρος παιδιού και εφήβου και θεραπευτής οικογένειας, και έχει εργαστεί σε Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ) του Ν. Αττικής καθώς και στο Τμήμα Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων του Νοσοκομείου «Ασκληπιείο» Βούλας. Από τον Αύγουστο του 2019 εργάζεται στο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων (Κο.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε.) της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων.
Όπως αναφέρει, τα παιδιά αγχώνονται για διάφορους λόγους σε διάφορες περιόδους της ζωής τους, με πολλές από τις ανησυχίες αυτές να αποτελούν μέρος της τυπικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης τους. Πότε όμως το άγχος είναι αναμενόμενο και μέρος της τυπικής ανάπτυξης και πότε αποτελεί ένδειξη περαιτέρω διερεύνησης; Ακόμα και σε περιπτώσεις, στις οποίες, το άγχος δεν είναι τυπικό για την ηλικία του παιδιού, είναι πιθανό τα παιδιά να αναπτύσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης, ώστε να ξεπεράσουν τις στρεσογόνες καταστάσεις. Πολλές φορές οι στρατηγικές αυτές λειτουργούν αποτελεσματικά, ωστόσο άλλες φορές το άγχος ξεπερνάει τις εφεδρείες του παιδιού και γίνεται δυσλειτουργικό. Το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με πλήθος συμπτωμάτων, όπως ευερεθιστότητα και δυσκολία στη συγκέντρωση ακόμα και με τη μορφή σωματικών συμπτωμάτων, όπως η κεφαλαλγία, και τα κοιλιακά άλγη. Η διαφορά του τυπικού άγχους και μιας αγχώδους διαταραχής είναι η βαρύτητα του άγχους και η επίπτωση στη λειτουργικότητα του παιδιού. Η ευαισθητοποίηση των γονέων για το άγχος και τις αγχώδεις διαταραχές είναι απαραίτητη για την πρώιμη αναγνώριση τους, την έγκαιρη παρέμβαση και τη μείωση των επιπτώσεων.
Στη συνέχεια, η σχολική ψυχολόγος Βασιλική Βασσαρά θα μιλήσει με θέμα «Άγχος παιδιών και εφήβων στο σχολείο». Η κ. Βασσαρά ειδικεύεται στη Συστημική Ψυχοθεραπεία. Έχει συμμετάσχει στον σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και ψυχοεκπαίδευσης στον χώρο του σχολείου και έχει εργαστεί ως συντονίστρια ομάδων γονέων και ως εκπαιδεύτρια ενηλίκων σε έργα του υπουργείου Παιδείας. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως ψυχολόγος και μέλος της διεπιστημονικής ομάδας του Κοινοτικού Κέντρου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων της Ψυχιατρικής Κλινικής του Π.Γ.Ν.Ι., παρέχοντας διαγνωστικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες σε παιδιά και εφήβους και στις οικογένειές τους.
Όπως σημειώνει εισαγωγικά για την ομιλία της, η είσοδος του παιδιού στο σχολείο σηματοδοτεί νέες προκλήσεις, καθώς το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με τις προσδοκίες των σημαντικών προσώπων στη ζωή του για μάθηση, οργανωμένη συμπεριφορά και συγκέντρωση, καθώς και για τήρηση των κανόνων του σχολικού πλαισίου. Παράλληλα, το παιδί καλείται να ενταχθεί στην ομάδα των συνομηλίκων, να διαμορφώσει υγιείς σχέσεις με τα υπόλοιπα παιδιά και να σχηματίσει φιλίες, που συμβάλλουν στην ομαλή ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Το άγχος ως φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση δημιουργείται σε απάντηση των ανωτέρω προκλήσεων, στις περισσότερες περιπτώσεις, λειτουργεί ως ώθηση που οδηγεί το παιδί στην επίτευξη των στόχων του. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις, το άγχος μετατρέπεται σε μία ιδιαίτερα βασανιστική εμπειρία για το παιδί και τον έφηβο. Πηγές άγχους για τα παιδιά και τους εφήβους είναι η σχολική επίδοση και η συμμετοχή σε εξετάσεις, η αποδοχή από τους συνομηλίκους, όπως και οι σχέσεις με τους εκπαιδευτικούς. Στόχος της παρουσίασης είναι η ανάδειξη των παραγόντων που μπορούν να λειτουργήσουν επιβοηθητικά για την προσαρμογή των παιδιών στο σχολείο και για την επιτυχή διαχείριση του άγχους τους, όπως και –αντίθετα- εκείνων των παραγόντων που φαίνεται να λειτουργούν επιβαρυντικά. Η ενδυνάμωση των παιδιών και των εφήβων και ο ρόλος των γονέων και των εκπαιδευτικών, μέσα από την επίτευξη μίας συνεργατικής σχέσης μεταξύ σχολείου και οικογένειας, είναι θέματα που θα συζητηθούν.
Η εκδήλωση συνδιοργανώνεται από το Εργαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Διαπροσωπικών Σχέσεων του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τον Τομέα Υγείας του Παιδιού του Τμήματος Ιατρικής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του πανεπιστημίου Αθηνών.