Συχνά ακούονται ιαχές υπέρ (ή κατά) της αριστείας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι άριστοι πρέπει να αμείβονται και να προωθούνται, ενώ άλλοι θεωρούν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και, επομένως άλλοι τρόποι πλην της αριστείας (κλήρωση, αλφαβητική σειρά κλπ) είναι οι κατάλληλοι για επιλογή ανθρώπων.
Τι θα πει όμως «αριστεία»; Αγαθός, αμείνων, άριστος. Ο άριστος είναι ένας μόνον. Σε όλα. Πάντοτε. Άριστος είναι μόνον Ένας: Ο Θεός! Με τους ανθρώπους όμως τι γίνεται;
Ισότητα δεν υπάρχει στο αισθητό, σωματικό Εγώ. Κανένας δε γεννιέται με ίδια δακτυλικά αποτυπώματα, DNA, ικανότητες μυϊκές ή πνευματικές όπως εγώ. Ανομοιότητα δεν σημαίνει ανισότητα, αλλά αποκλείει την ισότητα. Ισότητα δεν υπάρχει ούτε στο νοητό Εγώ, το πνευματικό, το άμεσα προσιτό μόνο στον εαυτό του. Είναι αδύνατο να γίνει σύγκριση μεταξύ ποικίλων άβατων νοητών Εγώ, άρα ούτε να μιλάμε για ισότητα. Μόνο στο κοινωνικό Εγώ μπορεί να υπάρχει ισότητα ή ανισότητα. Το κοινωνικό άτομο αναλαμβάνει κάποιους κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή πολιτικούς ρόλους, και αυτοί είναι όχι μόνον ανόμοιοι αλλά και ιεραρχημένοι. Κάποιοι σημαίνουν την υπαγωγή της βούλησης όσων τους διαδραματίζουν στη βούληση άλλων που ασκούν ιεραρχικά ανώτερους ρόλους. Στα πλαίσια του κοινωνικού εγώ αποκτά ιεραρχική σημασία η ανομοιότητα του αισθητού και του νοητού εγώ. Υπενθυμίζεται ότι το κοινωνικό άτομο δραστηριοποιείται μόνο στο κοινωνικό ωράριό του, που καταλαμβάνει περίπου το 1/3 του χρόνου κυρίως των ενήλικων, των ώριμων πολιτών.
Δεν υπάρχει λοιπόν άνθρωπος άριστος παντού και πάντοτε. Για κάθε τομέα της κοινωνικής δραστηριότητας όμως, μπορεί να υπάρχει κάποιος καλύτερος από τους άλλους, τουλάχιστον σε συγκεκριμένες συνθήκες. Η ποικιλία των ανθρώπων είναι απεριόριστη ήδη από τη γέννησή τους και διαμορφώνεται ακόμη περισσότερο στη συνέχεια ανάλογα με τις εμπειρίες, την εκπαίδευση, την παιδεία τους. Και η ποικιλία των κοινωνικών δραστηριοτήτων είναι επίσης απεριόριστη. Σε μια ιδανική πολιτεία, θα πρέπει να αναλαμβάνει και να ασκεί τον κατάλληλο ρόλο ο κατάλληλος άνθρωπος, που είναι ο άριστος γι΄ αυτό το ρόλο. Φυσικά μιλάμε για ουτοπική κοινωνία. Συνήθως αξιολογούμε τις ικανότητες των ανθρώπων ποσοτικά. Θεωρούμε πως άριστος είναι εκείνος που έχει αποκτήσει περισσότερα λεφτά ή μεγαλύτερους βαθμούς στο σχολείο. Φυσικά δεν είναι έτσι. Κάποιος με χαμηλούς βαθμούς στο σχολείο μπορεί να είναι άριστος σε άλλους τομείς. Μπορεί να είναι άριστος αθλητής, ζωγράφος, μουσικός ή μπορεί να είναι μοναδικός σε ισχυρή βούληση έτσι που τελικά να επιτυχαίνει στη ζωή καλύτερα από κάθε άλλον, επιμένοντας αμετακίνητα στο στόχο που έχει θέσει για τον εαυτό του. Συζητήσιμο είναι και τι θα πει «επιτυχία». Είναι η εκπλήρωση ενός προσωπικού στόχου, δηλαδή είτε μια αυτοπραγμάτωση είτε η κοινωνική αναγνώριση ή ακόμη και η μακρά επιβίωση παρά τις αντιξοότητες.
Η κοινωνία έχει την ευθύνη με οποιονδήποτε τρόπο να επιλέξει τους αρίστους για κάθε ρόλο που την απαρτίζει. Οφείλουν να υπάρχουν επομένως κάποια αντικειμενικά κριτήρια. Π.χ. για το ρόλο του γιατρού, η κοινωνία δικαίως (θεωρούμε ότι) πρέπει κάποιος να μπορεί να τεκμηριώσει ότι έχει γνώσεις και πείρα που απαιτούνται από ένα γιατρό, το ίδιο για το ρόλο ενός μηχανικού, ενός δικηγόρου, ενός πλοιάρχου κλπ. Κάποιος πρέπει να καθορίσει αυτά τα κριτήρια και κάποιος πρέπει να κρίνει αν ο υποψήφιος τα τηρεί. Στη Ρωμαϊκή εποχή των αυτοκρατόρων, αλλά και στη Χριστιανική Δύση του Μεσαίωνα θεωρούνταν περίπου αυτονόητο ότι ένα πρόσωπο, ή ένας θεσμός (κοινωνικός ρόλος), ο ανώτατος άρχοντας, αυτοκράτορας, βασιλιάς, έχει την απόλυτη δικαιοδοσία του κυβερνήτη, του νομοθέτη και του δικαστή, εξασφαλίζοντας έτσι την ενότητα της επικράτειάς του.
Κι όμως ήδη από την αρχαιότητα, στην περίοδο της πολιτισμικής ακμής των Ελλήνων, αλλά και αργότερα, αρχίζοντας από την Αγγλική Magna Carta (13ος αιώνας, το πρώτο υποτυπώδες σύνταγμα), οι δικαιοδοσίες του ανώτατου άρχοντα περιορίσθηκαν. Στην αρχαιότητα, χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος του δημοκράτη Πρωταγόρα με τον ολιγαρχικό Σωκράτη (κατά τον Πλάτωνα). Για κάθε τομέα επιζητείται ο αντίστοιχος άριστος, γιατρός, ναυπηγός, τεχνίτης κλπ. Για την πολιτεία όμως δεν απαιτείται παρά μία μονάχα ιδιότητα, η αρετή («αιδώς και δίκη»). Αρετή πρέπει να έχουν όλοι οι πολίτες. Διδάσκεται όμως η αρετή; Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διάλογος αυτός ανάμεσα στον είρωνα Σωκράτη, που εξευτέλιζε τους συνομιλητές του, και τον Πρωταγόρα, είναι ο μόνος που λήγει με ισοπαλία, καθώς και οι δύο πέφτουν σε αντιφάσεις. Άλλοι στην αρχαιότητα διευκρινίζουν ως αριστεία τη σοφία, εγκράτεια, δικαιοσύνη, ανδρεία. Προφανώς κανένας δεν τα έχει όλα. Είναι όμως στατιστικά ισοκατανεμημένα σε όλους. Ένας είναι πιο σοφός, άλλος πιο εγκρατής, τρίτος πιο δίκαιος, κι άλλος πιο ανδρείος. Ένα σύνολο μπορεί να έχει τα στοιχεία της αριστείας, έστω κι αν κανένας από μόνος του δεν τα έχει.
Σήμερα; Είναι πια παραδεκτό ότι υπάρχουν τρεις ανεξάρτητες εξουσίες, εκτελεστική (κυβέρνηση), νομοθετική (βουλή) και δικαστική. Το Σύνταγμά μας απαγορεύει να αναθεωρηθούν τα κρίσιμα άρθρα του ούτε από τον ίδιο το λαό. Η κυβέρνηση αποτελείται από πρόσωπα που εγκρίνονται από την πλειοψηφία της βουλής. Επομένως, η εκτελεστική και η βουλευτική εξουσία ταυτίζονται, υποκείμενες και οι δύο στη βούληση ενός κόμματος. Αν παραβιασθεί η βούληση του κόμματος, ο παραβάτης τιμωρείται, δεν θα ξαναείναι υποψήφιος. Καθώς, για να πολιτεύεται σωστά, έχει εγκαταλείψει κάθε προσοδοφόρο επάγγελμα, θα δυσκολευθεί να επιβιώσει. Εξάλλου, οι επικεφαλής των Ανώτατων δικαστηρίων διορίζονται από την Κυβέρνηση, έτσι που η Δικαιοσύνη γίνεται κι αυτή υποτελής στο κυβερνών κόμμα. Επομένως, στον 21ο αιώνα έχομε επιστρέψει σε συνθήκες ολιγαρχικής μοναρχίας, όπου η εκτελεστική, βουλευτική και δικαστική εξουσία συμπίπτουν με απόλυτο μονάρχη ένα θεσμό, το Κόμμα. Διατηρείται η αυταπάτη ότι εμείς, ο λαός, στη «δημοκρατία» κυβερνάμε τη χώρα μας, αφού εκλέγομε τους βουλευτές και το κυβερνών κόμμα. Δηλαδή, επιλέγω μια φορά κάθε 4 χρόνια μεταξύ προεπιλεγμένων υποψηφίων ποιος θα αποφασίζει αντί για μένα. Ενισχύεται η αυταπάτη μας από τα «ανθρώπινα δικαιώματα» που κατοχυρώνονται στο Σύνταγμά μας και άρχισαν να ισχύουν διεθνώς μετά το 1948. Ωστόσο, η εφαρμογή των ανθρώπινων δικαιωμάτων εναπόκειται στην απόλυτη μοναρχία του κυβερνώντος κόμματος, που μπορεί ουσιαστικά να τα καταργεί. Ακόμη χειρότερο, δεν εμπνέει στο λαό την εμπιστοσύνη ότι η κυβέρνηση τα εφαρμόζει. Κι ο λαός αντιδρά. Διαμαρτυρίες κάθε είδους, αναρχία, προσφυγή σε διεθνή κρίση (που σημαίνει εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε ξένους από τον ίδιο το λαό).
Κι όμως ειδικά σε μας τους Έλληνες, οι πρόγονοί μας είχαν δείξει το δρόμο. Σε μας απομένει να επανέλθουμε στις αρχές των προγόνων μας.
