Στα Γιάννινα ξεκίνησαν ήδη οι εκδηλώσεις για την επέτειο του «ΟΧΙ», που θα εορταστεί σε όλη την Ελλάδα την ερχόμενη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου. Στον πόλεμο αυτό, η Ήπειρος βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στα βουνά της Αλβανίας για τον νυν υπέρ πάντων αγώνα, για την πατρίδα και την ελευθερία.
Η 8η Μεραρχία Πεζικού, υπό τη διοίκηση του στρατηγού Κατσιμήτρου, σήκωσε το βάρος των μαχών κατά τις πρώτες ημέρες στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας, μέχρι να γίνει η επιστράτευση και να προωθηθούν δυνάμεις από την ενδοχώρα. Στο Καλπάκι, εκεί που είχε μεταφερθεί η έδρα της Μεραρχίας έχοντας το στρατηγείο σε μια σπηλιά, θα γίνουν τριήμερες εκδηλώσεις με αναπαράσταση των πολεμικών επιχειρήσεων, σε λόφο που δεσπόζει πολλά χρόνια τώρα το άγαλμα του Έλληνα Στρατιώτη.
Από την πρώτη μέρα του πολέμου βρέθηκαν στο μέτωπο και πολλοί ποδοσφαιριστές, αθλητές από την περιοχή των Ιωαννίνων και ορισμένοι έμειναν εκεί «φυλάσσοντας Θερμοπύλες». Σύμφωνα με αφηγήσεις του αείμνηστου Κώστα Κόκκα, παλιού ποδοσφαιριστή του «Αβέρωφ» και για ένα διάστημα της ΑΕΚ, ο οποίος γνώριζε πολύ καλά την ιστορία, από τα Γιάννινα έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας για την πατρίδα στον πόλεμο του ’40 αλλά και σε άλλους εθνικούς αγώνες στο διάστημα που ακολούθησε, οι Αναγνωστόπουλος Δημήτριος από τον Αβέρωφ, Ντανάκας Ιωάννης του Ατρομήτου, Τσουρνάς Τιμολέων του Ατρομήτου, Καππάς Πέτρος του Αβέρωφ, Μακρής Στέφανος του Ατρομήτου και Οικονόμου Ευάγγελος του Αβέρωφ.
Σύμφωνα με το λεύκωμα «Φωτογραφική διαδρομή ηπειρωτικού αθλητισμού 1918-1967» του Γεωργίου Δ. Φαρμάκη, πλην αυτών, έχασαν τη ζωή τους και άλλοι, όπως ο Κούρτιος Κων. του Αβέρωφ, ο αξιωματικός Αναγνωστόπουλος Δημ. του Αβέρωφ. Πολλοί ήταν και οι τραυματίες, όπως και αυτοί που πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Ο Ιωάννης Ρωμανέλης έμεινε ανάπηρος στον πόλεμο του ’40, αλλά ήταν από τους κορυφαίους παράγοντες στον Ατρόμητο, μέχρι και τη μέρα που παραδόθηκε η σκυτάλη στον ΠΑΣ Γιάννινα, το καλοκαίρι του 1960.
Πλην των Γιαννιωτών, και άλλοι ποδοσφαιριστές και αθλητές έχασαν τη ζωή τους στα βουνά της Αλβανίας, υπηρετώντας την πατρίδα. Συγκλονιστική είναι η ιστορία με τον ποδοσφαιριστή του Παναθηναϊκού Δημήτρη Πιερράκο, που σκοτώθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1940 στη Διποταμιά της Βορείου Ηπείρου. Ήταν ασυρματιστής και σκοτώθηκε την ώρα που έγραφε γράμμα στη μάνα του, καθώς έπεσε οβίδα του ιταλικού πυροβολικού. Ο τάφος του εντοπίστηκε στην Αλβανία και τα οστά μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Σύμφωνα με τον ιστορικό και δημοσιογράφο Τάσο Κοντογιαννίδη, σκοτώθηκαν στο μέτωπο της Αλβανίας οι ποδοσφαιριστές του ΠΑΟΚ Νίκος Σωτηριάδης, Γεώργιος Βατίκης, ο Φώτιος Σκλήρης του Παναιγιάλειου, ο Κυριάκος Μαυρανεζούλης του Ολυμπιακού Βόλου, ο αμυντικός του Παναθηναϊκού Γεώργιος Αλεξανδρής, ο πρωταθλητής ξιφασκίας λοχαγός Φαβιέρος Κωνσταντινίδης, ο αθλητής των Φιλίππων Καβάλας Κρίτων Κονσουλίδης, ο δρομέας Αντώνιος Ελευθερίου και ο πρωταθλητής πυγμαχίας Σάββας Βενιέρης. Πολλοί γύρισαν τραυματίες, όπως ο βαλκανιονίκης Γ. Τζαμτζής και οι διεθνείς ποδοσφαιριστές Αποστολίδης, Καπόγιαννης, Ξένος (Παναθηναϊκού), Γρηγοράτος (Ολυμπιακού), Χατζησταυρίδης, Κοντούλης, Βαβάκης (ΑΕΚ), Μακράκης (Εθνικού Πειραιώς), Καλαμιώτης (Παναιγιάλειου), Παπαντωνίου (Απόλλωνα Αθηνών) και άλλοι.
Μετά τον πόλεμο με τους Ιταλούς, ακολούθησε η εισβολή των Γερμανών, η Κατοχή και ο εμφύλιος σπαραγμός. Πριν από τον πόλεμο του ’40, στα Γιάννινα υπήρχαν τρεις ομάδες, οι Αβέρωφ, Ατρόμητος και Ολυμπιακός. Σε αυτή την αιματοβαμμένη δεκαετία, είχε σταματήσει κάθε αθλητική δραστηριότητα. Κατά καιρούς γίνονταν κάποια φιλικά παιχνίδια, αλλά όχι με κόσμο και επίσημο χαρακτήρα. Μόνο κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στο παλιό γήπεδο όπου βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το δημοτικό πάρκινγκ και η λαϊκή αγορά, στα Λιθαρίτσια, Γερμανοί και Ιταλοί στρατιώτες που ήταν ποδοσφαιριστές στις πατρίδες τους έδιναν φιλικά παιχνίδια με παιδιά που αγωνίζονταν στις γιαννιώτικες ομάδες. Όπως μας έλεγε σε παλιότερες συνεντεύξεις ο Κώστας Κόκκας, μέσα στο γήπεδο όλοι ήταν ίδιοι, χωρίς να υπάρχει η διαφορά του κατακτητή. Πολλές φορές οι Γερμανοί στρατιώτες έδιναν και τρόφιμα στα παιδιά από τα Γιάννινα, τι κι αν τους είχαν αντιπάλους στο γήπεδο.
Η ποδοσφαιρική δραστηριότητα στα Γιάννινα ξεκίνησε πάλι με την απελευθέρωση από τους Γερμανούς και τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Τα παιδιά του πολέμου και της Κατοχής, ήταν οι άσοι των γιαννιώτικων ομάδων στη δεκαετία του ’50. Τιμώντας την επέτειο του «ΟΧΙ», στο Καλπάκι γίνονταν αγώνες στίβου και κάθε 28η Οκτωβρίου στα Γιάννινα οι τοπικές ομάδες διοργάνωναν τουρνουά ποδοσφαίρου, τιμώντας τη μνήμη αυτών που έπεσαν υπέρ πατρίδας.
Η Μικτή Ιωαννίνων σε αγώνα με την Μικτή Αθηνών το 1951. Διακρίνονται από αριστερά: Κώστας Κόκκας (αρχηγός), Αλέξης Ζώης, Βασίλειος Λέντζος, Τάκης Λάμαρης, Κώστας Κρικώνης, Σπύρος Παπλιάκος, Σωτήρης Μπίζος, Θεόδωρος Κλήμης, Αλέκος Σιδηρόπουλος, Χρήστος Ευαγγέλου, Στάθης Τσανακτσής.
Η «Μικτή Ιωαννίνων» και τα τουρνουά
Το 1950 δημιουργήθηκε η «Μικτή Ιωαννίνων», που αντιμετώπιζε ομάδες από άλλες περιοχές, κυρίως τις αθηναϊκές ομάδες που καλούνταν σε φιλικά παιχνίδια ή για τα Κύπελλα Πάσχα και Χριστουγέννων. Δραστηριοποιήθηκαν πάλι οι τρεις τοπικές ομάδες Αβέρωφ, Ατρόμητος, Ολυμπιακός, οι οποίες παρέμειναν μέχρι το 1966 που συγχωνεύτηκαν και ιδρύθηκε ο ΠΑΣ. Το 1952 ιδρύθηκε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ηπείρου (ΕΠΣΗΠ) με χώρο ευθύνης μέχρι τον νομό Αιτωλοακαρνανίας και από το 1955 άρχισε το πανηπειρωτικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου.
Όπως σημειώσαμε και προηγουμένως, οι πρωταγωνιστές των γιαννιώτικων και όχι μόνο γηπέδων, ήταν παιδιά που έζησαν στο πετσί τους τον πόλεμο του ’40, την Κατοχή και τον εμφύλιο. Όπως αναφέρεται στο λεύκωμα του Γεωργίου Δ. Φαρμάκη, η Μικτή Ιωαννίνων συγκροτήθηκε για πρώτη φορά το 1949, δίνοντας φιλικό παιχνίδι στην Κέρκυρα με την μικτή ομάδα των «Φαιάκων». Σε αυτήν την ομάδα ήταν οι Αλέξιος Γκρέμος, Χρήστος Παπαντωνίου, Σταύρος Μαβίδης, Ανδρέας Μαργκοσιάν, Λέων Τριανταφύλλου, Ιωάννης Μαβίδης, Δημήτριος Λάμαρης, Πέτρος Καππάς, Κώστας Κόκκας, Μιχαήλ Τζιουβάρας, Σαράντης Παπαηλίας, Ζήσης Στεργίου. Λίγο μετά, το 1951, προστέθηκαν στη Μικτή Ιωαννίνων και οι Αλέξης Ζώης, Βασίλειος Λέντζος, Κώστας Κρικώνης, Σπύρος Παπλιάκος, Σωτήρης Μπίζιος, Θεόδωρος Κλήμης, Αλέκος Σιδηρόπουλος, Χρήστος Ευαγγέλου και ο θρυλικός Στάθης Τσανακτσής, που λίγο μετά μεταγράφηκε στον Απόλλωνα Αθηνών, έχοντας συμμετοχές και με την Εθνική ομάδα.
Ο Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος Ξενοφών Ζολώτας απονέμει Κύπελλο στον αρχηγό του Ατρόμητου Ιωαννίνων Σπύρο Παπλιάκο σε τουρνουά που έγινε στα Γιάννινα το 1950 (Αρχείο Γεωργίου Δ. Φαρμάκη)
Με την μπάλα ξεχνούσαν τα προβλήματα
Στην πληγωμένη τότε Ελλάδα, το ποδόσφαιρο ήταν μια διέξοδος των κατοίκων και το γήπεδο ένας αταξικός χώρος για να ξεχνούν τα προβλήματα, τις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης, τον πόνο για τους ανθρώπους που έχασαν στους πολέμους. Στα Γιάννινα οι τοπικές αρχές θεσμοθετούσαν κύπελλα σε τουρνουά. Ένα από αυτά διοργάνωσε το 1950 η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, που είχε ιδιαίτερους δεσμούς με τα Γιάννινα, λόγω του καταγόμενου από την περιοχή ιδρυτή της Γεωργίου Σταύρου. Το κύπελλο απένειμε στον αρχηγό του Ατρόμητου Σπύρο Παπλιάκο ο διοικητής της Τράπεζας Ξενοφών Ζολώτας. Μάλιστα, οι εισπράξεις των αγώνων είχαν διατεθεί υπέρ «των απόρων κορασίδων». Έναν χρόνο μετά, το 1951, ήρθε στα Γιάννινα και η Μικτή Αθηνών με επικεφαλής τον πρόεδρο της ΕΠΟ Ανδρέα Βγενόπουλο για φιλικό παιχνίδι. Ο Βγενόπουλος είχε συνάντηση και με τους παράγοντες των τοπικών ομάδων Σπύρο Κωνσταντόπουλο, Χαρίλαο Μάντζιο, Γεώργιο Γεωργιάδη, Μανώλη Μεσσήνη, Γεράσιμο Καραμπουίκη, Γιάννη Τσοκάνη και άλλους, υποσχόμενος βοήθεια για να δημιουργηθεί στα Γιάννινα η Ένωση Ηπείρου, όπως και έγινε το 1952.
Τα παιδιά του πολέμου και των γηπέδων
Κλείνοντας το αφιέρωμα, θα παραθέσουμε και τα ονόματα των παιδιών του πολέμου και της Κατοχής, που αγωνίστηκαν στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’50, μετά τα ταραγμένα χρόνια του εμφύλιου σπαραγμού.
Στον Ατρόμητο ήταν μεταξύ άλλων και οι Θωμάς Φάφας, Σωτήριος Μπίζιος, Αλέξανδρος Ζώης, Σπύρος Παπλιάκος, Σταύρος Μαβίδης, Άλκης Μακρής, Σπύρος Παρόλας, Απόστολος Σπυράκης, Σαράντης Παπαηλίας, Στάθης Τσανακτσής, Αλέκος Σιδηρόπουλος, Βασίλειος Λέντζος, Αγις Αναστασόπουλος, Μανώλης Τσατσάνης, Πέτρος Παπαδημητρίου, Νικόλαος Ευαγγέλου.
Στον Αβέρωφ ήταν οι Ισίδωρος Ζήκος, Κωνσταντίνος Ιωάννου, Κωνσταντίνος Ζδράβος, Χρήστος Ευαγγέλου, Ιωάννης Δάφλος, Τάσος Νότσικας, Θεόδωρος Κλήμης, Δημήτριος Λάμαρης, Μιχάλης Σιόντης, Γεώργιος Παπαντωνίου, Μιχαήλ Τζιουβάρας, Κώστας Κόκκας, Γεώργιος Μπέρτζιος, Αναστάσιος Καρακίτσος, Γεώργιος Νικολαίδης, Κώστας Κρικώνης, Χαρίλαος Καρανίκας.
Στον Ολυμπιακό ξεχώριζαν οι Ηλίας Θάνος, Ιωάννης Ζούκης, Αθανάσιος Σιδηρόπουλος, Πέτρος Παπαδημητρίου (Πετρίλας), Απόστολος Μανουσαρίδης, Δημ. Μπενέκος, Κλέων Κουμπούλης, Κων. Βλέτσας, Μιχάλης Οικονόμου, Νικόλαος Κήττας, Γεώργιος Χριστόπουλος, Μισθός, Αθανάσιος Στάμος, Δρόσος και άλλοι.
