Τα παλιά σπίτια –αρχοντικά και μη- προκαλούν μεγάλο δέος στον περαστικό, πόσω μάλλον στον επισκέπτη. Θυμόμαστε συχνά την αίσθηση που είχαμε κάθε φορά που περνούσαμε μπροστά από τα μαγικά αρχοντικά της χώρας της Άνδρου ή της Ερμούπολης στη Σύρο. Σαν να ψιθυρίζουν ακόμη τις ιστορίες των ενοίκων τους ή να κουνάνε παιχνιδιάρικα και ανεπαίσθητα τα υπολείμματα από τις κουρτίνες τους στα μεγάλα παράθυρα, που είναι τα μάτια τους στον έξω κόσμο, συχνά ανακατεύουν το παρόν με το παρελθόν και γεννούν μια αίσθηση οικειότητας στον ξένο που τα περιεργάζεται ή στέκεται να παρατηρήσει τις ρωγμές τους.
Υπάρχουν όμως και αρχοντικά, που μέχρι πρόσφατα κατοικούνταν και δεν τους δίνουμε τη σημασία που τους αξίζει. Σαν να περιφρονούμε τις δικές τους ιστορίες, τα κειμήλια που ακόμη ζουν στα σπλάχνα τους ή που γλίτωσαν από ένα ακόμη πλιάτσικο ασυνείδητων και αχόρταγων εισβολέων. Βρεθήκαμε πρόσφατα στο σπίτι της Ισμήνης Τζαβέλλα και σαστίσαμε με την ομορφιά του, τα ψηλοτάβανα δωμάτιά του, τις μεγάλες δίφυλλες πόρτες που συχνά ξεπροβάλλουν σε διαδρόμους, τον καταπράσινο περιποιημένο κήπο του, τις κρεμασμένες στολές του Ερυθρού Σταυρού στις φτιαγμένες από καρυδιά ντουλάπες του, τις σερβάντες με τα απομεινάρια από τα παλιά σερβίτσια στα ράφια τους, το ξύλινο πάτωμα που τρίζει, τις καπελιέρες, τις κεντημένες μαξιλαροθήκες, τους εντυπωσιακούς πολυελαίους που κρέμονται από την οροφή του σαλονιού, τα καταπληκτικά μαγκάλια του, τις χειροποίητες λάμπες στα κομοδίνα ή τα βοηθητικά τραπέζια, το παλιό τηλέφωνο στο γραφείο κλειδωμένο στο μηδέν και τους φροντισμένους πίνακες της ιδιοκτήτριας σε αναμονή να τοποθετηθούν στα κάδρα τους και να αναδειχθούν. Όλα σαν να τα άφησε η κυρά τους για λίγο και να βγήκε μια βόλτα στην πόλη. Μια διαρκής υπόσχεση επιστροφής πλανάται στην ατμόσφαιρα. Ή μήπως είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής, που εκκρεμεί να αποδοθεί σε μια γυναίκα που άφησε ό,τι είχε στην πόλη της;
Το αρχοντικό της Ισμήνης Τζαβέλλα είναι άλλο ένα κόσμημα των Ιωαννίνων, ωστόσο ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξή του και εκτιμούν την αξία του. Εμείς κοντεύουμε μισό αιώνα ζωής σ’ αυτή την πόλη και μόλις προχθές ανεβήκαμε στον πρώτο όροφό του (το ισόγειο είχαμε επισκεφτεί, όταν ακόμη εκεί φιλοξενούταν το Ιστορικό Αρχείο της Ηπείρου). Και αυτό –όπως και το αρχοντικό της Νίκης Καλούδη λίγο πιο πάνω- έχει πέσει θύμα απανωτών λεηλασιών από επιτήδειους, αλλά ό,τι απόμεινε, έχει φροντιστεί και αξίζει να αναδειχθεί και να γίνει γνωστό σε όλους τους Γιαννιώτες. Με την ευχή σύντομα να γίνει επισκέψιμο, εμείς κρατάμε τα χαμογελαστά πρόσωπα δυο γυναικών, μίας μεγαλύτερης και ενός κοριτσιού που κοιτούν τον φακό και βυθίζονται στα χρώματα της σέπιας ή ενός πολύ περασμένου δειλινού και υποσχόμαστε να επιστρέψουμε σύντομα στον χώρο.
Τα παλιά σπίτια ξαναζούν μέσα από τις ιστορίες τους που παύουν να είναι ψίθυροι και γίνονται παραμύθια για μικρούς και μεγάλους. Ανοίγουν πάντα φιλόξενα και εγκάρδια τις μεγάλες βαριές πόρτες τους για να μας υποδεχτούν. Τους χρωστάμε να τα επισκεπτόμαστε συχνά και να τα φροντίζουμε ακόμη συχνότερα, για να μην ξεχαστούν και πέσουν, όπως τόσα άλλα που δεν τα προλάβαμε και τα αφήσαμε να χαθούν μαζί με τις ιστορίες των ανθρώπων τους…
