Και αυτό γιατί, αν και η χρήση του «παραδοσιακού τσιγάρου» μειώνεται μεταξύ των εφήβων, μια σημαντική μερίδα εφήβων πειραματίζεται ή χρησιμοποιεί μια γκάμα συσκευών καπνίσματος, η οποία περιλαμβάνει από τον κλασικό ναργιλέ έως το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο.
Την ανάγκη ανανέωσης και προσαρμογής των προγραμμάτων πρόληψης επισήμανε η ψυχολόγος – συστημική θεραπεύτρια στο Κέντρο Πρόληψης «Σχεδία» Βίκυ Μπασογιάννη, στο πλαίσιο δράσης ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, όπως έχει θεσπιστεί η 31η Μαΐου από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Μέλη της διοίκησης και του επιστημονικού προσωπικού του Κέντρου Πρόληψης βρέθηκαν για τρεις ώρες στον πεζόδρομο της Μάρκου Μπότσαρη, έξω από τη Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη, μοιράζοντας φυλλάδια και ενημερώνοντας τους πολίτες, σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών και κυρίως των νεαρών ηλικιών.
Η κ. Μπασογιάννη σημείωσε πως οι έφηβοι φαίνεται να μειώνουν τη χρήση του παραδοσιακού τσιγάρου, ωστόσο αυξάνεται η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου. «Είναι κάτι που προβληματίζει και πρέπει τα προγράμματα πρόληψης να εστιάσουν στο ηλεκτρονικό, στο θερμαινόμενο τσιγάρο και στον ναργιλέ, που τα παιδιά φαίνεται να θεωρούν ακίνδυνη τη χρήση τους», τόνισε χαρακτηριστικά.
Αυτό καταδεικνύουν πρόσφατες έρευνες του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής» (Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.), σημειώνοντας πως λιγότεροι έφηβοι στην Ελλάδα ξεκινούν το κάπνισμα τσιγάρου από οποιαδήποτε άλλη περίοδο στο παρελθόν για την οποία υπάρχουν δεδομένα. Ωστόσο, προβληματίζει η διείσδυση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, μολονότι απευθύνεται στους ενήλικες ως μέσο διακοπής του καπνίσματος.
Σύμφωνα με την έρευνα του ΕΠΙΨΥ, που δημοσιεύτηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος το 2021, συνεχίζεται η σταθερή -σε ολόκληρη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας- βελτίωση σε όλους τους δείκτες του καπνίσματος τσιγάρων στους εφήβους, που δείχνει ότι κάτι έχει αλλάξει ανεπιστρεπτί στη στάση των εφήβων απέναντι στο τσιγάρο.
Στους 16χρονους, για παράδειγμα, τσιγάρο κάπνιζε ένας στους τρεις (35%) πριν από 20 χρόνια, αλλά σχεδόν ένας στους επτά το 2019 (15%). Είναι αξιοσημείωτο ότι η μείωση στα ποσοστά του καπνίσματος στους 16χρονους την τελευταία 5ετία συνοδεύεται από σημαντικές μειώσεις και στα ποσοστά εκείνων που θεωρούν «ακίνδυνο» το περιστασιακό (από 66% το 2015, 60% το 2019) και το βαρύ κάπνισμα (από 17% το 2015 στο 4% το 2019). Όπως παρατηρεί η επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας, «τα παραπάνω ευρήματα είναι ενθαρρυντικά και σε ένα μεγάλο βαθμό τεκμηριώνουν τη θετική επίδραση των προληπτικών παρεμβάσεων που αναπτύσσονται όλα αυτά τα χρόνια στη χώρα μας».
Ωστόσο, για το ΕΠΙΨΥ, το οποίο παρακολουθεί τη συμπεριφορά αυτή για περισσότερο από μία 30ετία, δεν μπορεί να υπάρξει εφησυχασμός. Διότι, περισσότεροι από δύο στους πέντε μαθητές του λυκείου (44%) αναφέρουν ότι έχουν κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έστω και μία φορά, ενώ ένας στους οκτώ (13%) κάνει χρήση του αυτήν την περίοδο. Μάλιστα, κατά την ίδια 5ετία έχει αυξηθεί το ποσοστό των 16χρονων (μαθητές της Α’ Λυκείου), που έχουν κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έστω και μια φορά (από 19% το 2015 σε 35% το 2019) αλλά και όσων κάνουν χρήση αυτήν την περίοδο (από 7% σε 11%).
Σύμφωνα με το ΕΠΙΨΥ, «το επίκεντρο της πρόληψης και των πολιτικών κατά του καπνίσματος δεν μπορεί να είναι πλέον μόνο τα παραδοσιακά τσιγάρα. Διότι, όπως δείχνουν τα ερευνητικά δεδομένα, μια σημαντική μερίδα εφήβων πειραματίζεται ή χρησιμοποιεί σήμερα μια γκάμα συσκευών καπνίσματος, η οποία περιλαμβάνει από τον κλασικό ναργιλέ, έως το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο». Είναι χαρακτηριστικό ότι -σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΠΙΨΥ- περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε (85%) μαθητές Λυκείου θεωρούν «ακίνδυνη» τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου 1-2 φορές, σχεδόν τρεις στους τέσσερις (73%) θεωρούν το ίδιο για το ναργιλέ και σχεδόν τρεις στους πέντε (58%) θεωρούν ακίνδυνο τον πειραματισμό με το θερμαινόμενο τσιγάρο.
Γνωστοί και επιβεβαιωμένοι οι κίνδυνοι
Στις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία αναφέρθηκε η πρόεδρος του Κέντρου Πρόληψης «Σχεδία» Σοφία Μαρκούλα, τονίζοντας πως, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί έναν πολύ σοβαρό παράγοντα θνησιμότητας και νοσηρότητας στην Ευρώπη.
Περίπου 20 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως οφείλονται στο κάπνισμα, με το 40% των καρκίνων και το 60-90% των καρκίνων του πνεύμονα να σχετίζονται με τον βλαπτικό αυτό εθισμό. Ειδικότερα για την Ελλάδα, το 1/5 των θανάτων, δηλαδή 20.000 περίπου θάνατοι τον χρόνο θα μπορούσαν να αποφευχθούν, με τη διακοπή του καπνίσματος.
«Το κάπνισμα είναι μια αιτία θνησιμότητας που μπορεί να αποφευχθεί και μια συνήθεια που μπορεί να πάψει με την κατάλληλη διαδικασία και την κατάλληλη ενημέρωση», τόνισε η πρόεδρος κ. Μαρκούλα, επισημαίνοντας τη σημασία της πρόληψης για την αποφυγή της εξάρτησης του καπνίσματος για όσους δεν την έχουν αποκτήσει και κυρίως για τα άτομα νεαρής ηλικίας, που καταλήγουν να αντιμετωπίζουν πολύ μεγάλη δυσκολία στη διαδικασία απεξάρτησης.
Ωστόσο, παρά την καθολική πλέον ενημέρωση για τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος, υπάρχουν συνθήκες που ευνοούν το κάπνισμα ή δυσχεραίνουν την διακοπή του. «Σε μια περίοδο οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, στην οποία προστέθηκε και η πανδημία, δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν την εξάρτηση. Γι’ αυτό και χρειάζεται πολύ μεγάλη προσπάθεια, από εμάς, από δομές πρόληψης, όπως η “Σχεδία”, αλλά και από δομές που παρέχουν και θεραπεία και αντιμετώπιση», ανέφερε, από την πλευρά της η κα. Μπασογιάννη.
Τέλος, το μήνυμα ότι το κάπνισμα δεν προσδίδει στυλ, παρά μόνο δημιουργεί προβλήματα, θέλησε να στείλει από την πλευρά της η ταμίας του Δ.Σ. του Κ.Π. «Σχεδία» Ανθή Μάστακα, λέγοντας ότι οι νέοι είναι υποψιασμένοι σε σχέση με το παρελθόν.
