Ο Νίκος Βέττας, διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, έγραφε πρόσφατα στην Καθημερινή πως, εάν η ελληνική οικονομία δεν μετασχηματιστεί επαρκώς το επόμενο διάστημα, το μέλλον είναι δυσοίωνο.
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις οικονομικής ανάκαμψης, καθώς το εμπόριο κρατήθηκε ζωντανό μέσω των ψηφιακών καναλιών πωλήσεων και των κατ’ οίκον παραδόσεων, η παραγωγικότητα διατηρήθηκε υψηλά με τη μεταστροφή σε υβριδικά μοντέλα εργασίας, βασισμένα στην ψηφιακή επικοινωνία και η καινοτομία ενισχύθηκε σε πολλούς τομείς. Με απλά λόγια, η παγκόσμια οικονομία οφείλει την ανθεκτικότητά της, πρωτίστως, στον ψηφιακό μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου και την ταχύτατη ενσωμάτωση συμβατικών δραστηριοτήτων στην ψηφιακή οικονομία.
Αντίθετα, το παραγωγικό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας σήμερα στηρίζεται ελάχιστα στους εξωστρεφείς και δυναμικούς κλάδους της ψηφιακής οικονομίας. Η παραγωγική δομή βασίζεται κυρίως στην άτυπη οικονομία, την αυτοαπασχόληση και εργασία σε μικρές επιχειρήσεις και σε παραγωγή, που εξαρτάται από την εσωτερική ζήτηση. Καθώς αυτά τα χαρακτηριστικά δεν ευνοούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό, εντείνεται ο φόβος πως η ελληνική οικονομία δεν θα συμμετάσχει ισότιμα στην παγκόσμια ανάκαμψη. Το ζητούμενο λοιπόν είναι πώς η ελληνική οικονομία θα ενσωματώσει στην παραγωγική της δομή δραστηριότητες της ψηφιακής οικονομίας και θα επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της.
Με το κεντρικό κράτος να κινείται ήδη σε αυτή τη κατεύθυνση μέσω της συντονισμένης και μεθοδικής εργασίας, που γίνεται από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αυτό που πρέπει να ακολουθήσει είναι η ενσωμάτωση νέων πλουτοπαραγωγικών δραστηριοτήτων της ψηφιακής οικονομίας στην αγορά και η αποκέντρωση στις επιμέρους περιοχές της Ελλάδας. Στα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και Θεσσαλονίκης ήδη έχουν ξεκινήσει κινήσεις διεύρυνσης της ψηφιακής οικονομίας. Από τις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας ελάχιστες έχουν τις προϋποθέσεις να διευρύνουν την ψηφιακή οικονομία τους.
Τα Ιωάννινα είναι μία τις περιοχές που μπορούν να εξελιχθούν σε αξιόλογο ψηφιακό κέντρο. Το γεγονός αυτό δίνει μία προοπτική ανάπτυξης της περιοχής αντίστοιχη με την ανάπτυξη που φέρνει εδώ και 60 χρόνια η ίδρυση του πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Όμως, η ανάπτυξη από τη λειτουργία ενός πανεπιστημίου είναι προκαθορισμένη και η ζήτηση για σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση καλύπτεται σχετικά εύκολα με τις κατάλληλες υποδομές στέγασης και την κεντρική απόφαση του υπουργείου Παιδείας για ίδρυση σχολών.
Η ανάπτυξη από τη διεύρυνση της ψηφιακής οικονομίας πρέπει να διεκδικηθεί μέσα στην παγκόσμια αγορά. Ποιες όμως είναι οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στα Ιωάννινα την ενσωμάτωση νέων πλουτοπαραγωγικών δραστηριοτήτων στο παραγωγικό μοντέλο και τη διεύρυνση της ψηφιακής οικονομίας;
Θεωρώ πως από τις σημαντικότερες είναι οι εξής:
- Σύγχρονες εξωστρεφείς δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού
- Διαθέσιμες θέσεις εργασίας και εξωστρεφής επιχειρηματικότητα
- Χώροι εγκατάστασης επιχειρήσεων
- Χώροι διαμονής και μέσα συγκοινωνίες
Μία βασική προϋπόθεση είναι η ύπαρξη ανθρώπινου δυναμικού με σύγχρονες εξωστρεφείς δεξιότητες. To πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με σχολές στα κυρίως αντικείμενα της ψηφιακής οικονομίας αλλά και συμπληρωματικών αντικειμένων, εκπαιδεύει νέους και νέες. Όπως επίσης και τα παρακείμενα πανεπιστήμια Δυτικής Μακεδονίας και Ιονίου αμφότερα με σχολές στα αντικείμενα ενδιαφέροντος.
Όμως η ακαδημαϊκή μόρφωση δεν είναι επαγγελματική κατάρτιση. Χωρίς επιχειρήσεις που να εδράζονται στην ψηφιακή οικονομία για να απορροφήσουν τους αποφοίτους, ιδιαίτερα δε επιχειρήσεις που να παράγουν ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες με πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, τα πανεπιστήμια καταλήγουν να παράγουν εσωτερικούς ή εξωτερικούς μετανάστες. Ανθρώπους, δηλαδή, που φεύγουν και κατευθύνονται στα μεγάλα αστικά κέντρα ή στο εξωτερικό, για να αναζητήσουν θέσεις εργασίας αντίστοιχες με τις σπουδές τους.
Αυτό έχει μία σημαντική επίπτωση. Στο διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής, οι πρωτοεμφανιζόμενοι στην αγορά εργασίας είναι δυσανάλογα περισσότεροι από τα έμπειρα επαγγελματικά στελέχη, που έχουν τις γνώσεις και τις παραστάσεις να βοηθήσουν τις τοπικές επιχειρήσεις να ανοιχτούν στις διεθνείς αγορές, να ενσωματώσουν νέες παραγωγικές δραστηριότητες και να μετασχηματιστούν ψηφιακά. Αυτό καθιστά τις τοπικές επιχειρήσεις λιγότερο ανταγωνιστικές, καθώς πρέπει να αναλάβουν εξ ολοκλήρου κόστη μετεκπαίδευσης και εξέλιξης των εργαζομένων τους. Δηλαδή, ακόμη και όταν μία τοπική επιχείρηση έχει τις δυνατότητες να αναπτύξει και να διαθέσει ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες στις διεθνείς αγορές, έχει μειονέκτημα εάν εδράζεται στα Ιωάννινα, καθώς δεν έχει πρόσβαση να αντλήσει έμπειρα στελέχη όταν τα χρειάζεται.
Για τη δημιουργία έμπειρων στελεχών χρειαζόμαστε θέσεις εργασίας από επιχειρήσεις που ήδη παράγουν ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες με πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Αυτές οι διεθνείς επιχειρήσεις προσφέρουν παραστάσεις στους εργαζομένους τους, που είναι δύσκολο να αποκτηθούν στις επιχειρήσεις που απευθύνονται στην εσωτερική ζήτηση. Μετεκπαιδεύουν τους εργαζομένους τους σε σύγχρονες διαδικασίες και συστήματα και τους εξελίσσουν, καθώς τα προϊόντα και οι υπηρεσίες της ψηφιακής οικονομίας προκύπτουν από τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες του κάθε εργαζόμενου. Αυτά ανήκουν στον εργαζόμενο, όχι στην εκάστοτε επιχείρηση και ακολουθούν τον εργαζόμενο στην επαγγελματική του πορεία. Τα Ιωάννινα, όμως, θα παραμείνουν επισφαλής επαγγελματικός προορισμός εάν έχουμε λίγες διεθνείς επιχειρήσεις, γιατί θα είναι λίγες οι προσφερόμενες θέσεις εργασίας και η πλειοψηφία των εργαζομένων θα συνεχίσει να κατευθύνεται σε περιοχές με πολλές επιλογές για επαγγελματική ασφάλεια. Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα εξωστρεφές και συντονισμένο πρόγραμμα προσέλκυσης, ώστε να ιδρύσουν παραρτήματα δεκάδες διεθνείς επιχειρήσεις στην πόλη.
Είναι αυτονόητο ότι η προσέλκυση διεθνών επιχειρήσεων απαιτεί χώρους φιλοξενίας με σύγχρονες υποδομές. Αφενός διότι οι απαιτήσεις σε υποδομές συνδεσιμότητας των διεθνών επιχειρήσεων είναι σημαντικές. Αφετέρου διότι οι διεθνείς επιχειρήσεις, που θα έρθουν στην πόλη, θα το κάνουν για να δημιουργήσουν δομές με αρκετούς εργαζομένους και χρειάζονται χώρους όπου θα διευκολύνεται η ανάπτυξή τους.
Έστω λοιπόν πως αναπτύσσουμε τους χώρους φιλοξενίας που χρειαζόμαστε, έστω πως εφαρμόζουμε ένα εξωστρεφές πρόγραμμα προσέλκυσης διεθνών επιχειρήσεων και ιδρύονται δεκάδες παραρτήματα στην πόλη και έστω πως η αγορά εργασίας των Ιωαννίνων καλύπτει ικανοποιητικά πρωτοεμφανιζόμενους και έμπειρους εργαζόμενους, ώστε να έχουμε τις εξωστρεφείς δεξιότητες που χρειάζονται. Θα έχει επιτευχθεί η διεύρυνση της ψηφιακής οικονομίας;
Η απάντηση είναι: όχι. Χρειαζόμαστε και κάτι ακόμα: εκατοντάδες νεοφυείς επιχειρήσεις που θα παράγουν ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες με ξεκάθαρη στόχευση τις παγκόσμιες αγορές. Εκτός των άλλων χρειάζεται να υποστηριχθεί η ανάπτυξη των υφιστάμενων τοπικών νεοφυών επιχειρήσεων και να διευκολυνθεί η ίδρυση νέων. Να δημιουργηθεί και να καλλιεργηθεί ένα τοπικό οικοσύστημα καινοτομίας και τεχνολογίας. Μέσα από το οικοσύστημα, οι τοπικές νεοφυείς επιχειρήσεις θα μπορούν να δημιουργήσουν δίκτυα πωλήσεων στο εξωτερικό, θα έχουν διαμεσολάβηση με εθνικά και διεθνή επιχειρηματικά κεφάλαια ώστε να χρηματοδοτούν την ανάπτυξή τους, θα καλλιεργούνται οι συνεργασίες με άλλα επιχειρηματικά και ερευνητικά δίκτυα για να αντλούν τεχνογνωσία όπου χρειάζεται.
Με δεκάδες διεθνείς και εκατοντάδες τοπικές νεοφυείς επιχειρήσεις και τις αντίστοιχες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν, ένα αρκετά μεγάλο και δυναμικό κομμάτι πληθυσμού θα μετοικήσει στα Ιωάννινα. Είτε άτομα με καταγωγή από την πόλη που ζούνε άλλου, είτε νέοι που θα έρχονται για επαγγελματική αποκατάσταση. Είτε ως μεμονωμένοι εργαζόμενοι, είτε ως νέες οικογένειες, τα Ιωάννινα ως ένα αναγνωρισμένο ψηφιακό κέντρο θα έλκουν επαγγελματίες της ψηφιακής οικονομίας. Το όφελος για την πόλη των Ιωαννίνων και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της είναι αδιαμφισβήτητο.
Ένας νέος κόσμος ανοίγεται, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να τον διεκδικήσουμε.
