«Εμβόλιο ή Επιδημία; Διαλέξτε!» κατέληγα το 1985, αναλύοντας την επιδημία ιλαράς της Άνοιξης του 1983.1 Είχε προηγηθεί μια δεκαετία ο αείμνηστος Σπύρος Δοξιάδης: “»Τσιγάρο ή Υγεία; Διαλέξτε!»
«Τη δεκαετία του ’70, μία ανατρεπτική καμπάνια του υπουργείου Υγείας [υπό τη φωτισμένη ηγεσία του Σπύρου Δοξιάδη, του μοναδικού ίσως υπουργού Δημόσιας Υγείας] ήρθε να ταράξει τα γαλήνια ως τότε νερά της ελληνικής καπνοβιομηχανίας. Σήματα, πινακίδες, αυτοκόλλητα, σκληρές εικόνες, ενοχλητικές γκριμάτσες και αφοπλιστικές συστάσεις ξαφνικά “στρίμωχναν” τους έλληνες καπνιστές που για πρώτη φορά καλούνταν να απαντήσουν σε ένα δίλημμα. “Τσιγάρο ή Υγεία; Διαλέξτε!” […] “Το πρωί καταλαβαίνεις τη διαφορά”. Οι διαφημίσεις της καπνοβιομηχανίας για να πλασάρει τα “υγιεινά” τσιγάρα, όταν το υπουργείο Υγείας ενημέρωσε για τους κινδύνους από το κάπνισμα…» (Η Μηχανή του Χρόνου) 2
1. Η «παρανοϊκή» – 100% ανθρωπογενής – πανδημία
1.1 Οι εκατόμβες του καπνίσματος
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το 2019 πέθαναν 124.965 άνθρωποι.3 Από αυτούς, οι 28.817 (23,1%, σχεδόν ο ένας στους τέσσερις!) ήταν πρόωροι θάνατοι που οφείλονταν στο κάπνισμα (Εικόνα 3, Πίνακας 1). Με τον δείκτη πάνω στα χρώματα της πηγής της Εικόνας 3, δίνονται οι λεπτομέρειες του Πίνακα 1.
Το κάπνισμα διακρίνεται σε ενεργητικό (αυτό που λέμε «καπνιστής») και παθητικό (εισπνοή καπνού καπνιστών). Όπως φαίνεται στην πρώτη σειρά του Πίνακα 1, το 2019 οι εξαιτίας του καπνίσματος 28.817 πρόωροι θάνατοι Ελλήνων προέρχονταν οι 26.201 από το ενεργητικό κάπνισμα και οι 2.616 από το παθητικό, αναλογία πρόωρων θανάτων από ενεργητικό κάπνισμα προς πρόωρους θανάτους από παθητικό (Ε:Π) = 10:1, δηλαδή οι πρόωροι θάνατοι από ενεργητικό κάπνισμα ήταν δεκαπλάσιοι των πρόωρων θανάτων από παθητικό κάπνισμα.
Στην επόμενη σειρά του Πίνακα 1 φαίνεται ότι το μερίδιο των πρόωρων θανάτων από το κάπνισμα στο σύνολο των θανάτων (αναλογική θνησιμότητα) ήταν 22,4%, 20,4% από το ενεργητικό κάπνισμα (1 στους 5 θανάτους της χώρας ήταν πρόωρος εξαιτίας του ενεργητικού καπνίσματος), και 2,0% από το παθητικό κάπνισμα (1 στους 50 θανάτους της χώρας ήταν πρόωρος εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος).
Και στην επόμενη σειρά η εξαιτίας τού καπνίσματος θνησιμότητα (δύναμη του θανάτου) στον γενικό πληθυσμό της χώρας: 278,8 πρόωροι θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους (οο/οοο), 253,5 οο/οοο από το ενεργητικό κάπνισμα και 25,3 οο/οοο από το παθητικό.
Με τον ίδιο τρόπο διαβάζονται όλες οι σειρές του Πίνακα 1:
Το κάπνισμα προκάλεσε 12.304 πρόωρους θανάτους από Νεοπλάσματα (κυρίως στους ενεργητικούς καπνιστές, 23πλάσιοι), 9.425 πρόωρους θανάτους από Καρδιαγγειακές παθήσεις (7πλάσιοι στους ενεργητικούς καπνιστές), 3.868 πρόωρους θανάτους από ΧΑΠ (9πλάσιοι στους ενεργητικούς καπνιστές), 1635 πρόωρους θανάτους από Λοιμώξεις αναπνευστικού και Φυματίωση (3πλάσιοι στους ενεργητικούς καπνιστές), 1128 πρόωρους θανάτους από Νευρολογικές παθήσεις (όλους σε ενεργητικούς καπνιστές), 264 πρόωρους θανάτους από Διαβήτη και Νεφρικές παθήσεις (2πλάσιοι στους ενεργητικούς καπνιστές), και 193 πρόωρους θανάτους από παθήσεις του Πεπτικού (όλους σε ενεργητικούς καπνιστές).
1.2 Οι γιατροί που «απειλούνται» από τη διακοπή του καπνίσματος
Από τους δέκα καρκίνους του πνεύμονα, οι οχτώ -αν όχι οι εννέα- οφείλονται στο κάπνισμα. Προσθέστε τις χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις (ΧΑΠ) και τις λοιμώξεις του αναπνευστικού, και θα δείτε ότι, αν σήμερα όλοι οι καπνιστές έκοβαν το τσιγάρο, οι πνευμονολόγοι θα έμεναν χωρίς δουλειά.
Οι τρεις άλλες ειδικότητες που «απειλούνται» από τη διακοπή του καπνίσματος είναι οι καρδιολόγοι, οι ογκολόγοι και οι χειρουργοί. Οι αριθμοί είναι κατηγορηματικοί: 12.304 και 9.425 άνθρωποι πέθαναν πρόωρα το 2019 εξαιτίας του καπνίσματος από νεοπλάσματα (του πνεύμονα πρωτίστως) και καρδιαγγειακά νοσήματα, αντίστοιχα.
Το να μένεις χωρίς δουλειά και να αλλάζεις αντικείμενο εργασίας το έχω ζήσει ο ίδιος προσωπικά. Το σημερινό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών (ΝΝΘΑ) είναι το παλιό Σανατόριο «Η Σωτηρία», όπου ηρωικοί φυματιολόγοι πάλευαν απεγνωσμένα με την τότε πανδημία. Το συνδικαλιστικό κίνημα που βελτίωσε δραματικά τις συνθήκες εργασίας4 (και, άρα, αρρώσταιναν όλο και λιγότεροι από φυματίωση), το αντιφυματικό εμβόλιο BCG (το προλαμβάνειν κάλλιον του θεραπεύειν, που έλεγε και ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης), και η ανακάλυψη αποτελεσματικών αντιφυματικών φαρμάκων (άρα, όσοι αρρώσταιναν μπορούσαν πια να γίνουν τελείως καλά) μετέτρεψαν το Σανατόριο σε άδεια κτίρια. Ξαναγέμισαν όταν σιγά-σιγά οι φυματιολόγοι έγιναν φυματιολόγοι-πνευμονολόγοι. Η πρώτη μου ειδικότητα ήταν Φυματιολογία-Πνευμονολογία. Ειδικεύτηκα «στη Σωτηρία» στη μεταβατική περίοδο. Κάθε κλινική είχε δύο πτέρυγες: η μία για φυματικούς, η άλλη για πνευμονοπαθείς (καρκίνοι, άσθματα, εμφυσήματα, πνευμονίες). Σήμερα το νοσοκομείο ίσως είναι αμιγώς πνευμονολογικό, και αν πού και πού εμφανίζεται κάνας φυματικός το πιθανότερο είναι ότι δεν χρειάζεται καν να εισαχθεί σε νοσοκομείο· με τη σωστή θεραπεία δεν χρειάζεται να διακόψει ούτε την εργασία του παρά ίσως λίγες μέρες· χωρίς κίνδυνο του ίδιου ή των ανθρώπων που τον περιβάλλουν.
1.3 Παροιμιώδης η ανοχή των παθητικών καπνιστών και η αδιαφορία της κοινωνίας
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό που αποκαλύπτει ο πίνακας είναι ότι είναι μεν δεκαπλάσιοι οι πρόωροι θάνατοι των ενεργητικών καπνιστών από τους πρόωρους θανάτους των παθητικών καπνιστών (Ε:Π = 10:1), οι 2.616 πρόωροι θάνατοι μη καπνιστών όμως δεν είναι καθόλου αμελητέος αριθμός ανθρώπων που έχασαν πρόωρα τη ζωή τους όχι επειδή, όπως οι ενεργητικοί καπνιστές, ικανοποιούσαν κάποια ανάγκη τους, αλλά επειδή υπήρξαν παθητικά θύματα της ικανοποίησης μιας ανάγκης των καπνιστών. Ούτε επιστημονική φαντασία, ούτε άγνωστο. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Σε κάθε 11 πρόωρους θανάτους από το κάπνισμα, ο ένας είναι παθητικού καπνιστή. Η ανοχή των παθητικών καπνιστών και η αδιαφορία της κοινωνίας απέναντί τους είναι παροιμιώδεις.
Μάλιστα, η αναλογία αυτή διαφέρει στις διάφορες κατηγορίες νοσημάτων: Κάθε 24 πρόωρους θανάτους ενεργητικών και παθητικών καπνιστών από νεοπλάσματα, ο ένας είναι παθητικού καπνιστή. Κάθε οχτώ πρόωρους θανάτους ενεργητικών και παθητικών καπνιστών από καρδιαγγειακά, ο ένας είναι παθητικού καπνιστή. Κάθε εννέα πρόωρους θανάτους ενεργητικών και παθητικών καπνιστών από ΧΑΠ, ο ένας είναι παθητικού καπνιστή. Κάθε τέσσερις πρόωρους θανάτους ενεργητικών και παθητικών καπνιστών από λοιμώξεις του αναπνευστικού και φυματίωση, ο ένας είναι παθητικού καπνιστή. Και κάθε μόλις τρεις πρόωρους θανάτους ενεργητικών και παθητικών καπνιστών από διαβήτη και νεφρικές παθήσεις, ο ένας είναι παθητικού καπνιστή. Στο παθητικό κάπνισμα οφείλονται 4% των θανάτων ενεργητικών και παθητικών καπνιστών από νεοπλάσματα, αλλά 33% αντίστοιχα από διαβήτη και νεφρικές παθήσεις.
2. Η κορωνοϊκή πανδημία
Όλοι οι πρόωροι θάνατοι με κορωνοϊό από 12 Μαρτίου 2020 που σημειώθηκε ο πρώτος θάνατος στη χώρα μας5 μέχρι και 7 Ιουνίου 2021 ήταν 12.3016 (12.119 τους δώδεκα μήνες από 8 Ιουνίου 2020 μέχρι και 7 Ιουνίου 2021). Δηλαδή, οι πρόωροι θάνατοι εξαιτίας του καπνίσματος σε ένα χρόνο είναι σχεδόν δυόμιση φορές περισσότεροι από όλους τους πρόωρους θανάτους με κορωνοϊό την ίδια περίοδο (28.817 / 12.301 ~ 28.817 / 12.119 = 2,4).
Το ότι οι πρόωροι θάνατοι από το κάπνισμα είναι του 2019 ενώ με κορωνοϊό των 2020-2021 δεν αναμένεται να τροποποιήσει την αναλογία αυτή. Αντίθετα, το ότι οι θάνατοι με κορωνοϊό δεν είναι όλοι θάνατοι από κορωνοϊό, πιθανότατα κάνει την αναλογία αυτή (πολύ) μεγαλύτερη: Πολλοί από τους πρόωρους θανάτους με κορωνοϊό είναι πρόωροι θάνατοι ενεργητικών ή παθητικών καπνιστών με κάποιο (ή κάποια) από τα υποκείμενα νοσήματα του Πίνακα 1, όπου το υποκείμενο νόσημα αποτελεί την υποκείμενη (αρχική, βασική) αιτία του πρόωρου θανάτου τους και ο κορωνοϊός την τελική αιτία (την αφορμή που έδωσε τη χαριστική βολή, που δεν θα οδηγούσε σε θάνατο εάν δεν προϋπήρχε η αρχική).
Αυτό που έχει τεράστια σημασία είναι ότι οι πρόωροι θάνατοι με κορωνοϊό συνέβησαν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Έστω ότι ώσπου να σβήσει η πανδημία θα συμβούν – πράγμα μάλλον απίθανο – κι άλλοι 7-8 χιλιάδες πρόωροι θάνατοι με κορωνοϊό στη χώρα μας. Σύνολο 20.000. Ένας κυριολεκτικά ασήμαντος αριθμός θανάτων, μπροστά στις εκατόμβες των 29.000 κάθε χρόνο από το κάπνισμα επί δεκαετίες και δεκαετίες (αν όχι επί αιώνες από το 1492 που ο Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική και τον καπνό που χρησιμοποιούσαν στις τελετουργίες τους οι ιθαγενείς Ινδιάνοι και τον έφερε ύστερα στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο7) και για πόσες δεκαετίες ακόμα. Σημειώνω: μέ κορωνοϊό, όχι από κορωνοϊό: πιθανότατα πολλοί – δεν θα εκπλαγώ αν είναι οι μισοί ή και παραπάνω (υπόθεση προς διερεύνηση) – από τους 20.000 πρόωρους θανάτους με κορωνοϊό είναι πρόωροι θάνατοι από το κάπνισμα με αφορμή τον κορωνοϊό, όπως ο Πίνακας 1 σαφώς υποδεικνύει.
Η κορωνοϊκή πανδημία ωχριά μπροστά στο κάπνισμα, τη μακράν μεγαλύτερη πανδημία όλων των εποχών. Που, επιπλέον, είναι εξολοκλήρου ανθρωπογενής. Αν η κορωνοϊκή πανδημία αποτελεί εκδίκηση της φύσης, η παρανοϊκή καπνισματική πανδημία είναι αποκλειστικά εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Και τίποτα παραπάνω. (Αφού πρώτα ο εκμεταλλευτής μετατρέψει τον εκμεταλλευόμενο σε εξαρτημένο υποχείριό του – κάποτε με σύμπραξη γιατρών.8)
3. Επίσημη από τον ΕΟΔΥ ενημέρωση 2,5 ώρες κάθε μέρα για το κάπνισμα
Τον τελευταίο ενάμισι χρόνο η καθημερινή επίσημη ενημέρωση για την κορωνοϊκή πανδημία ήταν μία ώρα κάθε μέρα (κάποτε περισσότερο, κάποτε λιγότερο, δεν έχει σημασία). Πράγμα που σημαίνει ότι για την πανδημία που το ίδιο χρονικό διάστημα προκάλεσε 2,5 φορές περισσότερους θανάτους η καθημερινή επίσημη ενημέρωση από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) όφειλε να είναι 2,5 ώρες κάθε μέρα. Ως πράξη στοιχειωδώς ισότιμης αντιμετώπισής τους.
Αναζήτησα (8-6-2021) στο διαδίκτυο «Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος». Πρώτη η σελίδα Σαν Σήμερα: «Η 31η Μαΐου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (World No Tobacco Day), με απόφαση που έλαβε το 1988 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).» Δεύτερη: ΕΟΔΥ: «31η Μαΐου 2020. Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος.» 2020! Για το 2021 τίποτα… Τρίτη: υπουργείο Υγείας: «Δίνουμε μάχη κατά της ανάμιξης της βιομηχανίας καπνού για τον έλεγχο της παγκόσμιας επιδημίας του καπνίσματος. 31 Μαΐου 2012.» 2012! Δεν είναι δυνατόν…
Με τα πολλά, κατάφερα να βρεθώ στο: «Παγκόσμια Ημέρα Κατά Του Καπνίσματος 31-05-2021 με θέμα: «Commit to Quit / Επιλέγω να μην καπνίζω – Δεσμεύομαι να το τηρώ» – η Νέα Παγκόσμια Πρόκληση. 31/05/2021.» Από κάτω ένα ξερό (η καλή η μέρα φαίνεται από το πρωί) «Κεντρικό αρχείο» που παραπέμπει σε ομώνυμο PDF: «ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ» (η καλή η μέρα ξαναφαίνεται από το πρωί) άνευρης εγκυκλίου της υφυπουργού Υγείας με προτεινόμενες (σε ποιους;) δράσεις.9 Θα λέει ο απολογισμός (και όχι η εγκύκλιος) του χρόνου τέτοια μέρα πόσο ακριβώς κάθε δράση και παρέμβαση του υπουργείου μείωσε το ποσοστό τής θανατηφόρας αυτής εξάρτησης; Θα δούμε.-
Σπύρο Δοξιάδη! Αν έβλεπες από κει που είσαι πώς η επανάστασή σου εκφυλίστηκε στο αντίθετό της… (σε παθητικές εγκυκλίους – έτσι, για να βγούμε από την υποχρέωση.
1 Δημολιάτης Γ, Μαραγκού-Αθανασίου Ι, Χαριλόη-Ευστρατίου Λ. Εμβόλιο ή Επιδημία; Επιδημιολογική, Οικονομική και Κοινωνιολογική ανάλυση της επιδημίας ιλαράς της Άνοιξης του 1983 στην Ελλάδα. Μat. Μed. Greca 1985, 13(4):580-592.
2 Οι εικόνες και το απόσπασμα από τη Μηχανή του Χρόνου: http://www.mixanitouxronou.gr/to-proi-katalavaineis-ti-diafora-oi-diafimiseis-tis-kapnoviomichanias-gia-na-plasarei-ta-quot-ygieina-tsigara-quot-otan-to-ypoyrgeio-ygeias-enimerose-gia-toys-kindynoys-apo-to-kapnisma/. Πρόσβαση 7-6-2021. Τα εντός [ ] δικά μου.
3 Ελληνική Στατιστική Αρχή. Δελτίο Τύπου: Στοιχεία Φυσικής Κίνησης Πληθυσμού (ΦΚΠ) έτους 2019. Πειραιάς, 1-10-2020. https://www.statistics.gr/documents/20181/284f73f5-9d00-0964-e4ac-94bafe0d47f7. Πρόσβαση 6-6-2021.
4 Μια καλή ιδέα για τις συνθήκες εργασίας στην αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης στο βιβλίο του Φρίντριχ Ένγκελς (Friederich Engels) «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία»που εκδόθηκε το 1844. Δούλευαν 15 ίσως 18 ώρες, για ένα κομάτι ψωμί (να τους κρατήσει όρθιους για την επόμενη μέρα), κοιμούνταν σωρό σε ανήλιαγες υγρές παράγκες πνιγμένες σε περιττώματα. Συνθήκες ιδανικές για φυματίωση, χολέρα, τύφο και ό,τι άλλο φανταστείτε. Δεν το πιστεύετε. «Αρρωστημένη φαντασία», λέτε. Διαβάστε τουλάχιστον αποσπάσματα του βιβλίου με τίτλο «Το Βιομηχανικό Μάντσεστερ» στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Υγιεινής και Περιβάλλοντός του
5 Βικιπαίδεια. Χρονολόγιο κρουσμάτων της πανδημίας COVID-19 στην Ελλάδα: Συγκεντρωτικός πίνακας πορείας επιδημίας ανά ημέρα, https://el.wikipedia.org/wiki/Χρονολόγιο_κρουσμάτων_της_πανδημίας_COVID-19_στην_Ελλάδα. Πρόσβαση 3-6-2021.
6 «Από την έναρξη της επιδημίας έχουν καταγραφεί συνολικά 12.301 θάνατοι. Το 95.2% είχε υποκείμενο νόσημα ή/και ηλικία 70 ετών και άνω.» Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ): Ημερήσια έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης λοίμωξης από το νέο κορωνοϊό (COVID-19), Δεδομένα έως 07 Ιουνίου 2021, ώρα 15:00. https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2021/06/covid-gr-daily-report-20210607.pdf (πρόσβαση 8-6-2021).
7 Βικιπαίδεια. Καπνός (φυτό). Πρόσβαση 7-6-2021.Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης https://www.he.duth.gr/sharedhistories/images/industrial/pdf/Engels.pdf (πρόσβαση 5-6-2021). Για τί, άραγε, οι εργάτες για το περίφημο 8ωρο προτίμησαν την κρεμάλα στο Σικάγο την Πρωτομαγιά του 1886;
8 «20.679 γιατροί συνιστούν ότι τα τσιγάρα δεν ερεθίζουν τον λαιμό και μειώνουν τον βήχα». Οι παραπλανητικές διαφημίσεις των καπνοβιομηχανιών που προωθούσαν το κάπνισμα μέσω των γιατρών!… http://www.mixanitouxronou.gr/quot-20-679-giatroi-synistoyn-oti-ta-tsigara-den-erethizoyn-ton-laimo-kai-meionoyn-ton-vicha-quot-oi-paraplanitikes-diafimiseis-ton-kapnoviomichanion-poy-proothoysan-to-kapnisma-meso-ton-giatron/
9 Υπουργείο Υγείας, Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας & Ποιότητας Ζωής, Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, Τμήμα Β΄ – Λοιπών Εξαρτήσεων. Αρ Πρ Δ2β/33248, Αθήνα 27-5-2021, ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 31-5-2021. ΑΔΑ ΨΗΓΣ465ΦΥΟ-Β6Π.
