«Η πολιτική ελευθερία έγκειται στη δυνατότητα να μπορεί να κάνει κάποιος ό,τι πρέπει να θέλει».
Montesque esprit le loit
Στην προσωπική μου ιστοσελίδα τον Νοέμβριο του 2018, ήτοι μήνες πριν τις εκλογές, δεσμευόμουν με τα εξής ως προς τους συμπολίτες μας: «Τώρα είναι η ώρα», έγραφα τότε, «τώρα που είμαστε ένα βήμα πριν την άβυσσο, να επανακαθορίσουμε τους στόχους, έστω ως μικρή κοινωνία ενός μικρού δήμου, προς την κατεύθυνση μιας πιο εύρυθμης συνύπαρξης. Ήτοι, ενός νέου “εμείς” χωρίς νέους αποκλεισμούς. Ενός νέου “εμείς”, που το μόνο προοδευτικό μέτωπο που θα αναγνωρίζει είναι εναντίον της βαρβαρότητας που διαιρεί και υπέρ της σύγκλισης που ενώνει. Δηλαδή, μιας νέας οντότητας του δήμου, στο υπέδαφος της οποίας μόνο, μπορεί να ευδοκιμήσει η έννοια του κοινού καλού».
Αλλά και στον εναρκτήριο λόγο κατά την ορκωμοσία μου ως πρώτου δημότη της πόλης μας δεσμευόμουν στα εξής: «Η δημοκρατία, όπως και η ελευθερία, ποτέ δεν είναι οριστικά κατακτημένες. Το κρίσιμο πρόβλημα σήμερα δεν είναι η νίκη στις εκλογές. Το κορυφαίο πρόβλημα είναι η αναζήτηση καθολικών απαντήσεων στα προβλήματα των δημοτών. Απαντήσεις που, στο μέτρο του δυνατού, θα αποτυπώνουν και τη θέλησή τους, ώστε να διασφαλίζουν τη δημοκρατική νομιμότητα. Δεν είμαστε οι άρχοντες που αποφασίζουμε όπως θέλουμε. Είμαστε οι αντιπρόσωποι που αποφασίζουμε εν ονόματι κάποιων. Και αυτοί οι κάποιοι είναι οι δημότες. Οδηγός των αποφάσεών μας είναι η θέλησή τους. Η τόσο δυσδιερεύνητη, αλλά αυτό είναι το χρέος μας. Δεν κρατούμε το σκήπτρο της εξουσίας για να το διαπραγματευόμαστε σε καθεστώς ανοίκειας συναλλαγής με επιλεγμένα μέλη του σώματος των πολιτών. Θα αποφασίζουμε εν ονόματι και θα λογοδοτούμε διαρκώς στον εντολέα μας, που είναι οι δημότες».
Στη δημοκρατία υπάρχουν –και ευτυχώς– διαφορετικές απόψεις. Δεν υπάρχουν όμως αντίπαλοι. Αντίπαλος διαρκής είναι τα προβλήματα των συμπολιτών μας. Που δυστυχώς γίνονται όλο και πιο περίπλοκα. Αντίπαλος είναι η πραγματικότητα. Ατσάλινη, αναλλοίωτη. Και όσο και αν συχνά στα πολιτικά μπαλκόνια φτιασιδώνεται από τους πολιτικούς καιροσκόπους, όσο και αν η ομίχλη της ιδιοτέλειας συχνά σκεπάζει τα όρια του πραγματικού με το επινοημένο, όσο και αν αποφεύγουμε να δεχτούμε το βάρος της αλήθειας και της δικής μας ευθύνης και προσφεύγουμε σε ανύπαρκτους πολιτικούς μεσσίες, η πραγματικότητα μένει εκεί ασάλευτη και καραδοκεί.
Να είμαστε ειλικρινείς: Η δημοκρατία στη χώρα μας καθιερώνεται σε μια αγροτική κυρίως κοινωνία και σε κάθε περίπτωση σε μια κοινωνία χωρίς σαφή ταξική διαστρωμάτωση. Η ασκούμενη πολιτική συνδέθηκε μαζί της με βάση τις πελατειακές κυρίως σχέσεις και την κομματοκρατία. Αυτό είχε ως συνέπεια οι μάζες να ενσωματώνονται με βάση τα ατομικά τους συμφέροντα, όπως οι ίδιοι τα καθόριζαν, και να σχηματίζουν κυρίως κάθετες στήλες, αντίστοιχες προς τα κόμματα ή και τους αρχηγούς μόνο. Η οριζόντια ταξική διαστρωμάτωση, που θα έφερνε στην επιφάνεια συλλογικότερα ενδιαφέροντα, ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Το σχήμα αυτό, σε συνδυασμό με την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, έφερε στην επιφάνεια τον λαϊκισμό -δεξιό ή αριστερό, αυτό δεν ενδιαφέρει. Είναι και οι δυο το ίδιο καταστρεπτικοί. Έφερε επίσης στην επιφάνεια και σχεδόν αναπόφευκτα το διχαστικό και αντιδημοκρατικό πολιτικό δίλημμα ή «εμείς» ή «εσείς».
Όσο, όμως μια κοινωνία διχοτομείται κάθετα, η προοπτική για μια συνεννόηση επί των προβλημάτων μειώνεται κατακόρυφα: αρκεί ό,τι υποστηρίζει η μία πλευρά να την απορρίπτει η άλλη. Οπότε το επιχείρημα της πειθούς αντικαθίσταται από το επιχείρημα της βίας. Ταυτόχρονα προωθείται ένα μοντέλο διχοτομικής λογικής στον τρόπο σκέψης των πολιτών, με αποτέλεσμα το προς διαβούλευση θέμα να εργαλειοποιείται με μοναδικό στόχο την κατίσχυση επί του διαφορετικού και έτσι συνήθως το ίδιο να μην αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα προς λύση. Αυτό που επιπλέει είναι το ποιος θα νικήσει με λάφυρο την εξουσία. Κάτι, δηλαδή, όπως στο ποδόσφαιρο. Η παράταξή μας ήρθε με τη δεδηλωμένη πρόθεση να επιχειρήσει ακριβώς ένα βήμα προς την αντίθετη πλευρά: Να επιδιώξει μια ομοθυμία (αυτό δεσμευτήκαμε προεκλογικά), προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του δήμου και μόνο.
Θεωρήσαμε δε την επιλογή αυτή ιδιαίτερα επιβεβλημένη σήμερα και για έναν άλλο σημαντικότερο λόγο: Όλοι υποψιαζόμαστε ότι φορτισμένα νέφη πυκνώνουν απειλητικά πάνω από τη χώρα μας πλέον. Έχουμε χρέος όλοι και σε όλα τα επίπεδα και με κάθε τρόπο να εμποδίσουμε πρώτα να γίνουμε χίλια κομμάτια εμείς ως αντιπρόσωποι, και άλλα τόσα κομμάτια να κάνουμε με τις στάσεις μας και τους πολίτες. Και τον ήδη ετοιμόρροπο κοινωνικό ιστό να τον διαλύσουμε οριστικά. Και μάλιστα προς ζημία δική μας και προς όφελος τρίτων, ακόμη και έξω από τη χώρα.
Οι ταγοί λειτουργούν και ως πρότυπα. Το χρέος μας συνεπώς σήμερα είναι να προσεγγίσουμε την ομοθυμία, έστω ως το ελάχιστο που διαθέτουμε, προκειμένου στον ευαίσθητο τούτο γεωπολιτικό χώρο να αντιμετωπίσουμε τις παντοειδείς απειλές που δεχόμαστε. Η σωτηριολογική οπτική (δηλαδή κάποιος άλλος θα μας σώσει) διαθέτει το πλεονέκτημα μόνο της ελπίδας. Η από κοινού ανάληψη της ευθύνης διαθέτει την ελπίδα της λύσης του προβλήματος.
Ειδικότερα, όταν αποφάσιζα να διεκδικήσω τη διαχείριση των κοινών στην πόλη που γεννήθηκα εγώ, αλλά σε μέγα βάθος και οι πρόγονοί μου, το έπραξα με ένα και μοναδικό στόχο: Να συμβάλω στην όσο γίνεται ενότητα των πολλών, ώστε και η έννοια του δήμου να αποκτήσει οντότητα, ένα σώμα δηλαδή που θα διαθέτει και μια αξιόπιστα καταγραμμένη συλλογική άποψη για τα προβλήματα του δήμου. Αλλά και ισχύ, προκειμένου με αυτή να δρομολογηθεί μια «πιο εύρυθμη συνύπαρξη», ήτοι ένα νέο «εμείς», «χωρίς νέους αποκλεισμούς», ένα νέο «προοδευτικό μέτωπο» με τον υψηλότατο στόχο «να ευδοκιμήσει η έννοια του κοινού καλού». Όσο για τις πολιτικές μας προτιμήσεις είναι η ώρα των εθνικών εκλογών να τις καταθέσουμε. Και εκεί (η δημοκρατία τα ενθαρρύνει όλα), μπορεί και να συναντηθούμε με πολλούς από τους σημερινούς διαφωνούντες.
Ειπώθηκε ότι η βία είναι η μαμή της ιστορίας. Η βία πράγματι μπορεί να επιτύχει την κατάργηση του υπάρχοντος και να κινήσει τους τροχούς της ιστορίας για την έλευση του επόμενου. Δεν δεσμεύεται, όμως, προκαταβολικά για την ποιότητα του επερχόμενου. Αυτό που την ενδιαφέρει είναι η φθορά των υπεύθυνων της διαχείρισης των κοινών, ώστε να δημιουργηθεί χώρος για την προσφιλή διαδοχή. Το κ ο ι ν ό κ α λ ό δεν προϋπάρχει του ιστορικού γίγνεσθαι, ώστε νομοτελειακά να μας δοθεί ανεξάρτητα από τις επιλογές μας. Αντίθετα, όταν αγνοείται η πραγματικότητα, εκδικείται και μάλιστα ανελέητα. Το κ ο ι ν ό κ α λ ό θα έλθει (ή δεν θα έλθει), μόνο από τις ανάλογες επιλογές, κατ αρχή τις δικές μας ως αντιπρόσωποι. Για την αξιοποίηση δε της ελευθερίας, που διαθέτουμε, δανείζομαι μια απάντηση του Μαρξ, που διεμήνυε ότι «η ατομική ελευθερία υπάρχει μόνο αν το άτομο θέτει ορθολογικούς στόχους» και ακόμη ότι «το όριο του δικού σου στόχου είναι η πραγμάτωση των στόχων των άλλων». Οι «άλλοι» είναι οι δημότες. Δηλαδή οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Οι οποίοι σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ως πηγή κάθε εξουσίας, ευτυχώς και την αλήθεια γνωρίζουν, και κρίση έχουν, αλλά και μ ν ή μ η δ ι α θ έ τ ο υ ν.
Έστω κι αν τη μνήμη αυτή θα τη χρειαστούν αργότερα.
Μωυσής Ελισάφ
Δήμαρχος Ιωαννίνων»
