Πριν από κάποια χρόνια είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε την κόρη ενός προσώπου, που αποτέλεσε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα κατά της Χούντας των συνταγματαρχών. Κι όταν ξανασυναντηθήκαμε σχετικά πρόσφατα, βρήκαμε την ευκαιρία να της επισημάνουμε την ευχάριστη διαπίστωση ότι σε περίοπτο σημείο της πρωτεύουσας των Κυκλάδων δεσπόζει η ορειχάλκινη προτομή του πατέρα της. Για να εισπράξουμε από την ίδια την παρατήρηση «και δεν είναι μπογιατισμένη»! Αυτή η αλήθεια δεν θα μπορούσε να κολακεύει έναν Γιαννιώτη. Και εύλογα.
Πριν από λίγες μέρες, διερχόμενοι μέσα από το Άλσος, είδαμε στις εκεί προτομές των Ηπειρωτών λογίων και ποιητών την εικόνα της φωτογραφίας. Όχι απλά ένα ψέκασμα με σπρέι, αλλά περισπούδαστο βάψιμο και μάλιστα σε διχρωμία! Και να σκεφτεί κανείς ότι ο ένας δεν ήταν παρά ένα φτωχόπαιδο που πέθανε χτικιασμένο στα 26 του χρόνια, ο παραδίπλα ήταν από τους πρωτοπόρους δημοτικιστές που συνέγραψε πριν ένα αιώνα το πρώτο «Ηπειρωτικό γλωσσάριο» που εκδίδεται και σήμερα, ο παραπέρα συμμετείχε ως αγωνιστής και στην Έξοδο του Μεσολογγίου, ο άλλος παρακάτω κατέγραψε τη ζωή του τόπου μας τα χρόνια πριν και μετά την απελευθέρωση του 1913… κ.ο.κ.
Αν την παραπάνω εικόνα από την προτομή π.χ. του Κώστα Κρυστάλλη τη βλέπαμε σε «στόχους», όπως π.χ. ο ανδριάντας του Τρούμαν, ή τα γραφεία της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, ή έστω εκείνα ενός «προβεβλημένου» παράγοντα της ευρύτερης δημόσιας ζωής, θα μπορούσαμε ν’ αναζητήσουμε τα κίνητρα στη λογική κάποιων που αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχικοί και στο πλαίσιο της αντίδρασής τους συνηθίζουν να «επιτίθενται» κατά συμβολικών στόχων. Συμβολικών όμως.
Στην περίπτωση του Κώστα Κρυστάλλη τι είδους συμβολισμούς «ανακάλυψαν» οι εμπνευστές του βαψίματος; Το ότι γεννήθηκε στο υπό οθωμανική κατοχή Συρράκο, ένα κεφαλοχώρι (στα όρια της κωμόπολης) τότε, που απέκτησε πρόσβαση με αυτοκινητόδρομο μόλις στη δεκαετία του 70’ κι ενώ είχε φτάσει να έχει τον χειμώνα μονοψήφιο αριθμό κατοίκων; Το ότι μαθητής όντας στα τουρκοκρατούμενα Γιάννενα, εξαιτίας των πρόδρομων έργων του στοχοποιήθηκε τόσο από τις οθωμανικές αρχές όσο κι’ από τους εδώ εκπροσώπους της ρουμανικής προπαγάνδας; Το ότι διατάχθηκε η σύλληψή του εντός του σχολείου, κάτι που απέφυγε χάρη σε συμμαθητή του που τον έχωσε κάτω απ’ το θρανίο του και φώναξε «απών» στην αναφώνηση του ονόματός του; Το ότι απέδρασε παράνομα στην ελεύθερη Ελλάδα, όπου μην έχοντας «μπάρμπα στην Κορώνη», βρήκε στην Αθήνα όλες τις πόρτες κλειστές ώστε να αναγκαστεί να δουλεύει υπό άκρως ανθυγιεινές συνθήκες σ’ ένα υπόγειο τυπογραφείο; Ή ακόμη το ότι στα εφτά μόλις χρόνια που έζησε υπό αυτές τις συνθήκες (γιατί πέθανε στα 26 του χρόνια) κατόρθωσε και έγραψε ποίηση και πεζογραφία όχι για την κοσμική ζωή της πρωτεύουσας ούτε για γιουλιά και βιόλες (συνήθως μαραμένα), αλλά για να υμνήσει την απλή ζωή, την ομορφιά, και στους καημούς του τόπου του; Τον ξενιτεμό, τη ζωή των ξωμάχων, τον αγώνα για την απελευθέρωση, την ομορφιά του βουνού και της παρθένας φύσης… αφήνοντας στις νεότερες γενιές παραστατικές στιγμές (όπως π.χ. «ο σκάρος») που ίσως και να είχαν ξεχαστεί.
Τι στην ευχή συμβολισμούς αναζητήσατε σ’ αυτόν τον ταπεινό άνθρωπο, βρε παιδιά, ώστε να τον μετατρέψετε σε κακοβαμμένο κλόουν; Εκτός κι αν τελικά ισχύει αυτό που είναι στο μυαλό των περισσότερων. Ότι απλά, κάποιοι που δεν είχαν τι να κάνουν, πήραν δύο κιλά μπογιές και πασάλειψαν με σπουδή (!) ό,τι βρήκαν μπροστά τους. Πρόκειται για την απόλυτη εφαρμογή της λαϊκής μας θυμοσοφίας που λέει «ο διάολος δεν είχε τι να κάνει και βάραγε τα παιδιά του»!
Ως επίλογο θα επισημάνουμε ότι στον Δήμο Πεντέλης της Αττικής οι σύλλογοι, που εδώ και δεκαετίες που αγωνίζονται για την προστασία του βουνού από την εξόρυξη μαρμάρου και τον τραυματισμό του, έχουν στήσει προτομή του Κώστα Κρυστάλλη πολύ πριν από εμάς σε περίοπτη θέση, καθώς και ότι το δημοτικό σχολείο του Δήμου φέρει επίσημα τον τίτλο «Δημοτικό Σχολείο Κώστας Κρυστάλλης»! Όπως λέμε Καπλάνειο, Βαλάνειο… κ.λπ. Εμείς εδώ, παρεμβαίνουμε… εικαστικά στην προτομή του. Κι η δημοτική μας αρχή κάνει μήνες για να το αποκαταστήσει.
