Η δική μας δεσποινίς Μαργαρίτα –κι ας μην καταφέραμε ποτέ να τη γνωρίσουμε από κοντά- είχε τεράστια μάτια, τονισμένα ακόμη περισσότερο σε έναν καμβά χλωμό. Είχε τα μαλλιά μιας κούκλας που τυχαία βρέθηκε στη συλλογή μας –μαύρα, κομμένα σε κοντό καρέ με ακόμη πιο κοντή φράντζα. Ελάχιστα θελκτική, για να προκαλέσει το ενδιαφέρον ενός παιδιού, εντυπωσιακά διαφορετική για να την αγνοήσει.
Η δική μας δεσποινίς Μαργαρίτα –καθώς η μνήμη ξεθωριάζει και ανακατεύεται με όσα η παιδική φαντασία φτιάχνει από ελάχιστες ασπρόμαυρες φωτογραφίες και τον μύθο μιας γυναίκας που μπόρεσε φυσικά και αβίαστα όσα ελάχιστοι τόλμησαν- μοιάζει με αρλεκίνο, κρατά στο στόμα της μια τεράστια μαργαρίτα, μα δεν τη μαδά, τη μηρυκάζει διαρκώς, την ώρα που τα τεράστια μάτια της κοιτούν βαθιά και αδιάκριτα μέσα στην ψυχή μας. Η δική μας δεσποινίς Μαργαρίτα κουβαλά το βάρος της ερμηνείας μιας σπουδαίας, μονάκριβης Ελληνίδας ηθοποιού, της Έλλης Λαμπέτη. Κι ας μην τη γνωρίσαμε ποτέ από κοντά.
…και η δεσποινίς Μαργαρίτα του Θ. Γράμψα
Αυτές τις εικόνες και τις μνήμες έπρεπε να εγκαταλείψουμε το Σάββατο το βράδυ, αν θέλαμε να δούμε στην Έκφραση τη δεσποινίδα Μαργαρίτα του Θόδωρου Γράμψα χωρίς προκατάληψη ή προηγούμενη γνώση. Κι ας είχαμε διαβάσει στο παρελθόν την εξαιρετική (και έντιμη) μετάφραση του Κώστα Ταχτσή.
Δεν ήταν δύσκολο. Η πρότασή του Θόδωρου Γράμψα, που σκηνοθετεί και ερμηνεύει, αμέσως και πολύ φυσικά απομακρύνει τον θεατή απ’ αυτό που περιμένει ή έχει στο μυαλό του. Κυριαρχεί η εναλλακτική του, τραβά από την πρώτη στιγμή την προσοχή η δική του δεσποινίς Μαργαρίτα. Επιβάλλεται στον χώρο, ενίοτε και στον θεατή, που μια-δυο φορές πιάνει τον εαυτό του να προσπαθεί να καθίσει σωστά και όρθιος στη θέση του, μην και τυχόν τον διακρίνει εκείνη ανάμεσα στο πλήθος και τον επιπλήξει. Η ερμηνεία δεν ήταν καθηλωτική, παρόλο που το κείμενο βοηθά να γίνει τέτοια. Δεν γνωρίζουμε αν η εγκράτεια, που συχνά στερούσε από τις στιγμές της κορύφωσης και της έξαρσης, ήταν σκηνοθετική οδηγία ή αποτέλεσμα οικονομίας δυνάμεων.
Ούτε αν κάποιες από τις κινήσεις όφειλαν να φανούν διεκπεραιωτικές και βαριεστημένες από τη μονοτονία της επανάληψης, μετά από τόσα χρόνια που τις επιστρατεύει σε μια διαρκή και εξαντλητική επίδειξη ισχύος, γυναικείας αυταρέσκειας μα και συγκάλυψης των αδύναμων σημείων της. Όμως, κάτι έλειπε διαρκώς και συχνά μας πετούσε έξω από την τάξη. Ασφαλώς και είναι ένας ρόλος απαιτητικός και κοπιαστικός, δύσκολος και στριφνός μέσα στην παθολογία του και τις εμμονές του. Η ερμηνεία είχε πολλές καλές στιγμές -δυνατές και εκκωφαντικές, μετρημένες και σιωπηλές. Μα δεν μας πήρε μαζί της, τη χάσαμε στο λαχάνιασμά της, στο προφανές ή το υπόγειο παραλήρημά της. Μας κέρδιζε στις σιωπές της. Την ώρα της διδαχής και της επιβολής μας κρατούσε εκεί. Στις στιγμές της εξομολόγησης, της έκρηξης και της παράδοσης μας πετούσε έξω, με την πόρτα ερμητικά κλειστή. Σαν να αργήσαμε να πάμε στο μάθημα και δεν δέχτηκε ποτέ να μας ανοίξει.
