Για περισσότερα από δώδεκα χρόνια, στην πόλη μας δεν προστέθηκε ούτε ένα μέτρο ποδηλατόδρομου, δε δαπανήθηκε ούτε ένα ευρώ για την ανάπτυξη της χρήσης ποδηλάτου.
Η πολιτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα, σήμερα στα Γιάννενα να αντιστοιχούν μόλις έξι εκατοστά ποδηλατόδρομου ανά κάτοικο και η μετακίνηση με το αυτοκίνητο να αποτελεί κυρίαρχη επιλογή. Επί σειρά πολλών ετών, ακολουθείται μια πολιτική, η οποία δεν έχει προτεραιότητα τις υποδομές και τις δράσεις που προωθούν τη χρήση του ποδηλάτου.
Η πόλη μας, εκτός από το ότι δεν είναι φιλική για τους ποδηλάτες, αποθαρρύνει και τους νέους ανθρώπους από το να χρησιμοποιήσουν ποδήλατο για τις μετακινήσεις τους. Αν φυσικά υπήρχαν ποδηλατοδρόμοι, θα βλέπαμε (όπως συμβαίνει σ’ όσες πόλεις έχουν ακολουθήσει διαφορετική από τη δική μας πολιτική) και ανθρώπους να χρησιμοποιούν με ασφάλεια το ποδήλατό τους, για να μετακινηθούν στο κέντρο της πόλης, από την Ανατολή στα Γιάννενα, από το πανεπιστήμιο στα Γιάννενα και τόσες άλλες ήπιες διαδρομές εντός και εκτός αστικού ιστού. Με αυτή την κατάσταση, εκτός όλων των άλλων, συντηρούνται αντιλήψεις και κουλτούρες που έχουν αποτύχει, όπως το να υπάρχουν δυο αυτοκίνητα ανά νοικοκυριό.
12.617 νοικοκυριά στα Γιάννενα διαθέτουν δύο ή και περισσότερα αυτοκίνητα
Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με την απογραφή (2011) της Εθνικής Στατιστικής Αρχής, στον δήμο Ιωαννιτών καταγράφονται 43.488 νοικοκυριά, τα οποία έχουν συνολικά 45.534 αυτοκίνητα. Μάλιστα, 12.617 νοικοκυριά διαθέτουν δύο ή και περισσότερα αυτοκίνητα.
Η εικόνα στα Γιάννενα δε διαφέρει από τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες ο αστικός σχεδιασμός στην Ελλάδα επικεντρώθηκε στην κατασκευή πόλεων για αυτοκίνητα. Η επιλογή αυτή είχε ως αποτέλεσμα τα αυτοκίνητα να διεκδικούν συνέχεια δημόσιο χώρο, ενώ ταυτόχρονα ενισχύθηκε η τάση «ένα νοικοκυριό να αποκτήσει περισσότερα από ένα αυτοκίνητα». Την ίδια στιγμή που στην Ελλάδα χτίζαμε πόλεις για το αυτοκίνητο, στην υπόλοιπη Ευρώπη στο επίκεντρο του αστικού σχεδιασμού άρχισε να μπαίνει η βιώσιμη κινητικότητα, που περιορίζει τον χώρο που δίνεται στο αυτοκίνητο.
Τοπικές αρχές και πολίτες ανατρέπουν την εικόνα που άφησαν να δημιουργηθεί και αναζητούν λύσεις για να επανακτήσουν τον δημόσιο χώρο και να τον δώσουν στον πεζό και στον ποδηλάτη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τον τελευταίο χρόνο στη Γαλλία 116 πόλεις έχουν δεσμευτεί να κατασκευάσουν νέους ποδηλατοδρόμους συνολικού μήκους 650 χλμ., ενώ σε 135 πόλεις της Γερμανίας οι κάτοικοι ζήτησαν από τις τοπικές αρχές προσωρινές λωρίδες ποδηλάτου.
Οι ποδηλατόδρομοι αφαιρούν αυτοκίνητα!
Στο εύλογο ερώτημα που δημιουργείται, αν είχαμε περισσότερους ποδηλατόδρομους, θα είχαμε και λιγότερα αυτοκίνητα, εκτός από τη διεθνή πρακτική, υπάρχει και μια σειρά μελετών που δίνουν θετική απάντηση. Ενδεικτικά αναφέρεται:
- Στην Κοπεγχάγη το 2005, η δημοτική αρχή αποφάσισε να αλλάξει την αναλογία αυτοκινήτων/ποδηλάτων! Σε δώδεκα χρόνια και με επενδύσεις που ξεπέρασαν τα 135 εκ. ευρώ, κατάφεραν να είναι η πρώτη πόλη που τα ποδήλατα, τα οποία κυκλοφορούσαν στο κέντρο της, ήταν περισσότερα από τα αυτοκίνητα και συνεχίζουν.
- Από την τελευταία έρευνα (2021) του Mercator Research Institute on Global Commons and Climate Change (MCC), που πραγματοποιήθηκε σε 106 ευρωπαϊκές πόλεις, προκύπτει ότι όπου εφαρμόστηκαν προσωρινές λωρίδες ποδηλάτων, η ποδηλασία αυξήθηκε έως και 48%, σε σχέση με τις πόλεις που δεν το έκαναν.
Τέσσερις ποδηλατόδρομοι ασύνδετοι μεταξύ τους!
Στα Γιάννενα όλα αυτά τα χρόνια δημιουργήθηκαν τέσσερις ποδηλατόδρομοι με συνολικό μήκος 7,1 χλμ, οι οποίοι και δε συνδέονται μεταξύ τους αλλά και για να φτάσεις με ποδήλατο σ’ αυτούς, θα πρέπει να διασχίσεις χωρίς καμία ασφάλεια όλη την πόλη. Συγκεκριμένα, όπως αποτυπώνεται στον Χάρτη 1:
- Ποδηλατόδρομος Α: Περιοχή Μάτσικα με μήκος 320 μέτρα.
- Ποδηλατόδρομος Β: Περιοχή Μώλου (από Οδ. Διονυσίου Φιλοσόφου-Ακτή Μιαούλη) με μήκος 2.200 μέτρα.
- Ποδηλατόδρόμος Γ: Βογιάνου-Λεωφόρος Γεννηματά (εκατέρωθεν της οδού) με μήκος 1.600 μέτρα.
- Ποδηλατόδρομος Δ: Περιοχή Γέφυρες Λίμνης με μήκος 3.000 μέτρα.
Αν διαιρέσουμε το συνολικό μήκος των ποδηλατόδρομων (7,1 χλμ.) στα Γιάννενα με τους 112.486 κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ του 2011), το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό: 0,06 μέτρα ποδηλατόδρομου ανά κάτοικο. Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν από τα 7,1 χλμ. ποδηλατόδρομων αφαιρεθούν τα τρία χλμ. του ποδηλατόδρομου στις Γέφυρες της Λίμνης, που είναι εκτός αστικού ιστού, τότε η αναλογία ποδηλατόδρομοι/κάτοικοι μέσα στην πόλη γίνεται ακόμα χειρότερη και διαμορφώνεται στα 0,03 μέτρα! Σημειώνεται ότι ο δείκτης «μέτρα ποδηλατόδρομου ανά κάτοικο» χρησιμοποιείται από τη Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και, σύμφωνα με παλιότερη έρευνα που έχει πραγματοποιήσει, στην περιφέρεια Ηπείρου ο δείκτης αυτός διαμορφώνεται στο 0,04 μέτρα ανά κάτοικο και στην περιφέρεια Θεσσαλίας στα 0,08 μέτρα ανά κάτοικο.
Όπως αποτυπώνεται στον Χάρτη 2, οι αποστάσεις (με λευκές κουκίδες) που χωρίζουν τους τέσσερις ποδηλατόδρομους, ώστε να συνδεθούν μεταξύ τους και να αποτελέσουν τουλάχιστον μια ενιαία διαδρομή, είναι δύο χλμ. Πιο συγκεκριμένα:
- Τον ποδηλατόδρομο του Μάτσικα (Α) τον χωρίζει μια απόσταση 1.000 μέτρων από τον ποδηλατόδρομο του Μώλου (Β).
- Τον ποδηλατόδρομο του Μώλου (Β) και τον ποδηλατόδρομο Βογιάνου-Λεωφόρος Γεννηματά (Γ) τους χωρίζει μια απόσταση 1.000 μέτρων από τον ποδηλατόδρομο στις Γέφυρες της Λίμνης (Δ).
Και ενώ όλα αυτά τα χρόνια δαπανήθηκαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για δρόμους και ασφαλτοστρώσεις, δε δαπανήθηκε ούτε ένα ευρώ για μια ποδηλατική υποδομή δύο χλμ., που τουλάχιστον θα ένωνε τους υφιστάμενους ποδηλατόδρομους και θα δημιουργούσε ένα ενιαίο δίκτυο ποδηλατόδρομων.
Ο χρόνος δε γυρνάει πίσω… οι ευκαιρίες για αλλαγή όμως υπάρχουν
Αν όλα αυτά τα χρόνια στα Γιάννενα προσθέταμε από ένα χλμ. ποδηλατοδρόμων κάθε χρόνο, σήμερα θα είχαμε ένα δίκτυο διαδρομών ποδηλάτου 20 χλμ. και η πόλη μας θα ήταν πολύ πιο εξοικειωμένη με την επιλογή του ποδηλάτου ως μέσου μετακίνησης. Ο χρόνος αυτός χάθηκε, ωστόσο νέες δυνατότητες δίνει η «Εθνική Στρατηγική για το Ποδήλατο 2020-2030», η οποία βρίσκεται σε διαβούλευση στα συναρμόδια υπουργεία και εν συνεχεία θα τεθεί σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και πολίτες. Είναι η πρώτη φορά στη χώρα μας, που η ανάπτυξη της χρήσης του ποδηλάτου αποκτά Εθνική Στρατηγική και αυτή την ευκαιρία μπορούμε να την εκμεταλλευτούμε, ώστε να κερδηθεί το χαμένο έδαφος.
Μετά από τόσα χρόνια, μπορεί να είναι δύσκολο να φανταστούμε την πόλη μας χωρίς ή με λιγότερα αυτοκίνητα, ωστόσο δε θα πρέπει να το θεωρούμε αδύνατο να συμβεί. Υπάρχουν παραδείγματα εκατοντάδων πόλεων (μικρών-μεσαίων-μεγάλων), που βρίσκονταν σε ανάλογη ή χειρότερη από τη δική μας κατάσταση και επέλεξαν να κατευθυνθούν σε λύσεις κινητικότητας, με περιορισμό της χρήσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου και ενίσχυσης μέσων μεταφοράς φιλικών προς το περιβάλλον. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος, ακολουθήθηκε μακροχρόνιος σχεδιασμός με τη συνεργασία όλων (δημοτικές αρχές, πολίτες, φορείς, πανεπιστήμια, ερευνητικά ινστιτούτα), ο οποίος σε καμία των περιπτώσεων δεν ήταν μικρότερος από 20 χρόνια. Θαύματα δε γίνονται!
