Χρόνια πολλά, δεκαοχτώ, υπάρχουν και δημιουργούν στο θεατράκι της Στοάς Ορφέα, από τα πιο παλιά της πόλης μας. Σαν τις μέλισσες στην κυψέλη τους μπαινοβγαίνουν τα νέα παιδιά, όποια ώρα και να περάσεις κατά το βραδάκι. Και όλο και αβγαταίνουν…
Φοιτητές, οι περισσότεροι, και εργαζόμενοι. Κι όλοι ενεργοί. Είναι ένα σχολείο, όπως μας είπε ο κ. Παππάς, όχι για να βγάλει επαγγελματίες ηθοποιούς, αλλά για να γίνουμε εμείς καλύτεροι και ίσως να επηρεάσουμε για μια κοινωνία καλύτερη. Εξάλλου, όπως έλεγε και ο Μπρεχτ, «Η τέχνη είναι το επιπλέον της ζωής»…
Με μεγάλη προθυμία ο ψυχίατρος και πρόεδρος του καλλιτεχνικού σωματείου «oι Αθεράπευτοι» κ. Δημήτρης Παππάς δέχτηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας για το σωματείο και τις δραστηριότητές του, για την τέχνη, για το θέατρο και την παράσταση «Τα Κόκκινα Φανάρια», που θα παίζεται μέχρι τις 17 του Απρίλη.
Είστε πράγματι Αθεράπευτοι;
(Γέλια…) Από έρωτα για την Τέχνη. Και ελπίζουμε να μην θεραπευτούμε ποτέ!
Κύριε Παππά, είστε Αθηναίος. Τι σας έφερε στα Γιάννενα;
Ήρθα εδώ για να κάνω ειδικότητα στην Ψυχιατρική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, όπου ήταν διευθυντής ο Άρης Λιάκος, ο οποίος ήταν και ο μοναδικός, εκείνη την εποχή, που εφάρμοζε πρωτοποριακές αρχές ανοιχτής θεραπευτικής κοινότητας. Και έμεινα!
Τι οδήγησε έναν ψυχίατρο ν’ ασχοληθεί με το θέατρο και όχι μόνο;
Πράγματι, «και όχι μόνο». Ασχολούμαι με τη μουσική από οκτώ χρονών, έχω 25 χρόνια σπουδών. Ήμουν μαθητής του Νότη Μαυρουδή στην κιθάρα. Έχω δίπλωμα κιθάρας στην ελληνική και αγγλική, πτυχίο κρουστών, και δίπλωμα σύνθεσης που είναι το ανώτερο όλων. Δίδαξα δώδεκα χρόνια στο Ωδείο Τσακάλωφ. Έτσι, η ενασχόλησή μου με τα καλλιτεχνικά δεν είναι περιστασιακή. Η δε εμπλοκή μου με το θέατρο, εξαιρουμένων κάποιων παραστάσεων, συστηματικά ξεκινάει εδώ και 18 χρόνια με την ίδρυση της καλλιτεχνικής ομάδας «οι Αθεράπευτοι» και από το 2006 ως Καλλιτεχνικό Σωματείο.
Σαν ψυχίατρος λοιπόν, που το επιστημονικό μου ενδιαφέρον ήταν και είναι η ομαδική ψυχοθεραπεία, έχω να πω ότι στο θέατρο βοηθάνε πάρα πολύ οι γνώσεις της ψυχολογίας. Αρκεί να σας θυμίσω τον Κωνσταντίν Στανισλάφσκι, αυτόν που άλλαξε τον τρόπο σκηνοθεσίας στον κόσμο. Εισήγαγε στο θέατρο Τέχνης της Μόσχας, τον τρόπο που περιείχε ως βασικό στοιχείο της νέας σκηνοθετικής πρότασης τη βαθιά ψυχολογική κατανόηση των προσωπικοτήτων και των κινήτρων τους.
Δεν κάνουμε θέατρο απλά για να διασκεδάσουμε
Μπορεί μέσα από το θέατρο ο άνθρωπος να γίνει καλύτερος;
Είναι σίγουρο ότι το θέατρο, και γενικότερα η τέχνη, πέρα από το αναγκαίο ως έκφραση, δίνει τη δυνατότητα να γίνεις εσύ καλύτερος σαν άνθρωπος, να επηρεάσεις και άλλους να γίνουν καλύτεροι και να επηρεάσεις την κοινωνία να γίνει καλύτερη. Είναι αυτό βασικό στοιχείο της κουλτούρας αυτής της ομάδας που έχει σχέση και με την επιλογή των έργων. Είναι το δικό μας κοινωνικό μετερίζι για αγώνα. Δεν κάνουμε θέατρο απλά για να διασκεδάσουμε.
Ο κόσμος μάς κρίνει…
Πιστεύετε, μετά από τόσα χρόνια, ότι είστε μέσα στους στόχους σας;
Όχι μόνο είμαστε, αλλά συνεχώς εκπλησσόμεθα από αυτό που πετυχαίνουμε και από τους πολλούς νέους που προσεγγίζουν με ενεργό τρόπο το εγχείρημά μας. Η θεατρική ομάδα αυτή τη στιγμή αριθμεί εβδομήντα οχτώ μέλη. Είναι φοιτητές οι περισσότεροι. Εικοσιπέντε με τριάντα είναι Γιαννιώτες, οπότε υπάρχει ένας πυρήνας σταθερός.
Είναι γνωστά και τα περίφημα μουσικά αφιερώματα που κάνετε αλλά και τα πολλά έργα που ανεβάζετε. Δεν υπάρχει ο κίνδυνος της κόπωσης ή και της προχειρότητας;
Έχουμε καταφέρει όλα αυτά τα άτομα να μπορούν με ένα συγκεκριμένο ετήσιο πρόγραμμα να είναι ενεργά, σε συγκεκριμένες περιόδους. Έτσι, εκτός από το έργο της κεντρικής θεατρικής σκηνής, που λαμβάνεται μέριμνα να συμμετέχουν όσοι έχουν τις απαιτούμενες ικανότητες, δουλεύουν άλλοι στην παιδική σκηνή, άλλοι στην πειραματική, και άλλοι βγάζουν έργα μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έχουμε. Και ο κόσμος μάς κρίνει…
Τι είναι αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα, και ποιος τα συντονίζει;
Από την αρχή της περιόδου εκπονούμε συγκεκριμένα εκπαιδευτικά προγράμματα. Ας πούμε: Ο Άντον Τσέχωφ και ο ψυχαναλυτικός ρεαλισμός, ο Λόρκα και ο ποιητικός ρεαλισμός. Γίνονται εργασίες πάνω σε αυτά τα θέματα και τα καλύτερα επιλέγονται για θεατρικές παραστάσεις. Η φετινή μεγάλη εκπαιδευτική δουλειά είχε τίτλο: Θεατρικό αφιέρωμα στον ελληνικό κινηματογράφο. Μελετούμε το θέμα από τον Σεπτέμβρη, με κορύφωμα τα «Κόκιννα Φανάρια».
Η δική μας έμπνευση, η ιδέα του θεατρικού περιπάτου, είναι μια θεατρική παράσταση που συντίθεται από διάφορα αποσπάσματα σχετικά μεταξύ τους που δίνουν έτσι τη δυνατότητα σε όλους να συμμετέχουν ενεργά όλη τη χρονιά.
Εγώ σαν γενικός συντονιστής και τα εμπειρότερα μέλη της θεατρικής ομάδας αναλαμβάνουμε τον επιμέρους συντονισμό και ενδέχεται να καταλήξουμε σε έργο το οποίο θα παρουσιάσουμε στο κοινό. Έτσι πέρυσι, για παράδειγμα, προέκυψε μια θεατρική δημιουργία με πολύ μεγάλη ανταπόκριση στον κόσμο. Ήταν το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ», που είχαν επιμεληθεί μόνο πρωτοετείς και δευτεροετείς της ομάδας.
…για την παραγωγή έργων υψηλής ποιότητας
Είναι και ένα σχολείο;
Ναι, με την ευρύτερη έννοια είναι και ένα σχολείο χωρίς να έχει τεθεί στόχος να γίνει θεατρική σχολή.
Επαγγελματίες, λέτε, δεν είστε, ούτε και ερασιτέχνες…
Δεν μας ταιριάζει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Γιατί αυτοί οι όροι έχουν πολλαπλή σημασία. Ερασιτεχνισμός σημαίνει αγάπη για την τέχνη, αλλά μπορεί να σημαίνει και προχειρότητα. Επαγγελματισμός σημαίνει βιοπορισμός απ’ αυτό, αλλά μπορεί να σημαίνει και υψηλό επίπεδο γνώσεων. Εμείς έχουμε επιλέξει να μην επιβιώνουμε απ’ αυτήν την καλλιτεχνική δραστηριότητα, υλοποιώντας την μπρεχτική ρήση «Η τέχνη είναι το επιπλέον της ζωής». Αλλά φροντίζουμε να έχουμε το υψηλότερο δυνατόν επίπεδο γνώσεων. Ονομάζουμε τους εαυτούς μας ενεργούς αγωνιζόμενους καλλιτέχνες!
Υπάρχουν, στην πορεία, νέοι που ακολουθούν το επάγγελμα του ηθοποιού;
Βέβαια και υπάρχουν, και στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, αλλά και εδώ στα Γιάννενα έχουν ακολουθήσει επαγγελματική πορεία, είναι τα παιδιά στο θέατρο «Έκφραση». Δικά μας παιδιά είναι. Και το θεατρικό σχήμα «Εξαύδα» από εδώ ξεκίνησε.
Και τα οικονομικά σας;
Δεν έχουμε οικονομική βοήθεια από πουθενά, ούτε και επιχορηγήσεις. Το σωματείο μας είναι αυτοδημιούργητο και αυτοσυντηρούμενο. Η δε ανεξαρτησία μας αυτή θεωρούμε ότι είναι όρος «εκ των ων ουκ άνευ» για την παραγωγή έργων υψηλής ποιότητας.
Γι’ αυτό και τα βραβεία;
Ναι πράγματι. Έχουμε 17 πανελλήνια βραβεία σε διαγωνισμούς ερασιτεχνικού θεάτρου. Μεγάλη επιτυχία μας ήταν «Ο Συνταγματάρχης Πουλί», βραβείο σκηνοθεσίας, πρώτου ανδρικού ρόλου, μουσικής σύνθεσης και επιμέλειας. Το μεγαλύτερο, όμως, βραβείο ήταν που ήρθε εδώ ο ίδιος ο συγγραφέας ο Χρίστο Μπόιτσεφ και εκφράστηκε με πάρα πάρα πολύ ευνοϊκά σχόλια για την παρουσίαση του έργου του…
Και πριν, κ. Παππά, μιλήσουμε για «Τα κόκκινα φανάρια», θάθελα να μου πείτε για το μεγάλο σας στήριγμα στην όλη προσπάθεια…
Βέβαια, εκτός από την πολυπληθή ομάδα των νέων, όλα αυτά τα χρόνια έχω στο πλάι μου τη σύντροφό μου Αγγελική Κουτσοθανάση. Αν, όπως λένε, εγώ είμαι η ψυχή της ομάδας, η Αγγελική είναι η καρδιά. Ο ακούραστος στυλοβάτης!
Η απάντηση για κάθε ερώτημα είναι ο Άνθρωπος
«Τα Κόκκινα Φανάρια», λοιπόν. Γιατί αυτή η επιλογή;
Όνειρο χρόνων για να πραγματοποιηθεί. Η επιλογή είχε να κάνει με τους εξής τρεις παράγοντες: Θεωρώ ότι η ομάδα βρίσκεται από πλευράς ποιότητας στο υψηλότερό της σημείο. Υπάρχουν ηθοποιοί που είναι σε θέση να ερμηνεύσουν τόσο απαιτητικούς ρόλους. Ο δεύτερος παράγοντας ήταν η τελική διαδρομή της εκπαιδευτικής εργασίας πάνω στον ελληνικό κινηματογράφο. Και τέλος είναι το ιδεολογικό ζήτημα: Σε μια φάση της κοινωνίας, όπου οι διάφορες εκφάνσεις του φασισμού έρχονται όλο και πιο απειλητικές στο προσκήνιο, θεωρούμε καλλιτεχνικό μας χρέος να υπερασπιστούμε τους παρίες της κοινωνίας, τους διαφορετικούς, τους κοινωνικά αποκλεισμένους. Αναδεικνύοντας τα προβλήματα που βιώνουν και κατανοώντας τα με έναν βαθύ ανθρωπισμό, γιατί για μας «η απάντηση για κάθε ερώτημα είναι ο άνθρωπος», όπως έλεγε ο Μπρετόν.
Τα Κόκκινα Φανάρια στον κινηματογράφο, το 1962, στο Φεστιβάλ των Καννών, απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα· και το 1964 ήταν υποψήφιο για Όσκαρ, και ήρθε δεύτερο (το πρώτο το πήρε ο Φελίνι). Παίχτηκε στο θέατρο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με σπουδαίους ηθοποιούς. Δεν φοβηθήκατε τη σύγκριση;
Όχι! Γιατί είναι βασικό στοιχείο του εκπαιδευτικού μας προγράμματος να μην κοπιάρουμε, να μην αντιγράφουμε, να μην μιμούμαστε, αλλά να έχουμε το σθένος να εξετάζουμε το όποιο έργο από την αρχή με την δική μας ματιά.
Είστε ευχαριστημένοι από το αποτέλεσμα;
Πάρα πολύ! Και είμαστε όλοι συγκινημένοι γι’ αυτό! Το νιώθαμε ήδη στην τελευταία βδομάδα με τις ακούραστες πρόβες πέντε με έξι ώρες, με τους ανθρώπους που την άλλη μέρα θα πήγαιναν για μάθημα στο πανεπιστήμιο ή για δουλειά. Είναι γραμμένο στα μάτια όλων μας ότι η προσπάθειά μας έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Το βλέπουμε από τη μεγάλη ανταπόκριση του κόσμου, κάθε βράδυ στο κατάμεστο θεατράκι μας, που είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για τη συνέχιση ενός τόσο δύσκολου εγχειρήματος.
Παρατήρησα, κ. Παππά, ότι στην παράσταση το 90% των θεατών ήταν νέοι…
Όσο περνάει ο καιρός, ιδίως τα τελευταία δυο χρόνια, έχουμε όλο και πιο νεανικό κοινό, γεγονός που μας ευχαριστεί και μας συγκινεί ιδιαίτερα!
Ο Αλέκος Γαλανός είναι ο συγγραφέας του έργου…
Ένα γνήσιο λαϊκό έργο, γραμμένο από έναν ευαίσθητο ψυχικά άνθρωπο, τον Αλέκο Γαλανό. Ένας άνθρωπος που έζησε από τα παιδικά του χρόνια στην υποβαθμισμένη περιοχή της Τρούμπας και θεώρησε χρέος να μιλήσει για τον ανθρώπινο πόνο, για τον πόνο αυτών των δυστυχισμένων γυναικών.
Είναι οι παράλληλες ιστορίες εφτά γυναικών στον «Οίκο Ανοχής» της μαντάμ «Παρί», σε ένα συγκλονιστικό αριστούργημα της νεοελληνικής δραματουργίας που ξεχειλίζει από βαθύ ανθρωπισμό και μια ιδιόμορφη απελευθερωτική αισιοδοξία εκεί που όλα φαίνονται κατεστραμμένα…
Ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ, κ. Σκοπούλη
