«Στα υπόγεια της Ζωσιμαίας Σχολής»: Μια έκθεση για έναν άγνωστο χώρο κράτησης στα Κατοχικά Γιάννενα

Η έκθεση με τίτλο «Στα Υπόγεια της Ζωσιμαίας Σχολής: Ένας άγνωστος χώρος κράτησης στα Κατοχικά Γιάννενα», που θα φιλοξενηθεί σε χώρους της Ζωσιμαίας Σχολής (Ζωσιμαδών 1, έναντι παλαιού ΚΤΕΛ) διερευνά τα μνημονικά ίχνη ενός δύσκολου και τραυματικού παρελθόντος, που η πόλη των Ιωαννίνων σταδιακά λησμόνησε μέσα στη δίνη των περιπετειών της μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι δυνάμεις του Άξονα διέπραξαν πλήθος εγκλημάτων, που έμειναν ατιμώρητα: πράξεις βίας κατά της ανθρώπινης ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και της ατομικής και δημόσιας περιουσίας, αλλά και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας: μαζικούς φόνους, εκτοπίσεις, φυλακίσεις, βασανισμούς, διώξεις για πολιτικούς, φυλετικούς και θρησκευτικούς λόγους. Η Ήπειρος, στα σύνορα της κατακτημένης Ελλάδας, υπέστη πολλά από τα παραπάνω. Οι καταδρομείς της γερμανικής μεραρχίας «Εντελβάις» πραγματοποίησαν εκτελέσεις και δολοφονίες αμάχων, βιασμούς, καταστροφές σπιτιών, υποδομών, χωριών και οικισμών, και εκτενείς λεηλασίες. Η εβραϊκή κοινότητα της πόλης εκτοπίστηκε σύσσωμη στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης, όπου θανατώθηκε το 92% των μελών της. Χιλιάδες Έλληνες χαρακτηρίστηκαν «αντάρτες», «κομμουνιστές», «ύποπτοι κομμουνιστές», «ύποπτοι αντάρτες» και τρομοκρατήθηκαν, φυλακίστηκαν χωρίς δίκη, βασανίστηκαν και φονεύθηκαν σε αντίποινα αντιστασιακής δράσης, τα οποία ξεκινούσαν με συλλήψεις ομήρων όχι μόνο μεμονωμένα αλλά και συνολικά, με τους κατοίκους ολόκληρων χωριών.
Οι συλληφθέντες οδηγούνταν στα υπόγεια ενός ιστορικού εκπαιδευτηρίου των Ιωαννίνων, στο νεοκλασικό αρχιτεκτονικό κόσμημα της Ζωσιμαίας Σχολής, από τα θρανία της οποίας πέρασαν χιλιάδες Ηπειρώτες μαθητές από την εποχή της ίδρυσής της το 1828. Άνθρωποι που αιχμαλωτίστηκαν, κρατήθηκαν, βασανίστηκαν και συχνά εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα στη Θεσσαλονίκη, εκτελέστηκαν σε αντίποινα ανταρτικών δράσεων ή εστάλησαν για καταναγκαστική εργασία στην Γερμανία και στα κατεχόμενα από αυτή εδάφη. Η Ζωσιμαία της Κατοχής έπαψε να συμβάλλει στη μόρφωση των παιδιών, έγινε μια δεξαμενή θυμάτων για την εφαρμογή αντιποίνων, μια αποθήκη αναλώσιμων ζωών.
Την έκθεση συνθέτει φωτογραφικό και εποπτικό υλικό, αρχειακά τεκμήρια, μαρτυρίες κρατουμένων, προφορικές και γραπτές, και μία σειρά πρωτότυπων εικαστικών έργων, που δημιουργήθηκαν από προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς εικαστικούς φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών. Ζωγραφική, εικαστικά βίντεο, χαρακτικά, εγκαταστάσεις, ψηφιακά ηχοτοπία και άλλα υπομνηματίζουν την επιμελητική διαδικασία και συμμετέχουν στην εκθεσιακή αφήγηση.
«Σε αυτό το σύνθετο πρότζεκτ δημόσιας ιστορίας για τη «δύσκολη» κληρονομιά της παλιάς Ζωσιμαίας Σχολής, οι φοιτητές θέτουν ζητήματα διαχείρισης της συλλογικής μνήμης και ανάδειξης της βιωμένης εμπειρίας των θυμάτων, καθώς και της σημασίας, ιστορικής, κοινωνικής, καλλιτεχνικής και εκπαιδευτικής, του άγνωστου αυτού υπόγειου χώρου για το παρόν και το μέλλον της πόλης των Ιωαννίνων», αναφέρεται σε σχετικό δελτίο τύπου.
Την έρευνα, διοργάνωση και επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του προγράμματος σπουδών «Επιμέλεια Εκθέσεων: Θεωρητικές και Πρακτικές Προσεγγίσεις» Φωτεινή Δαλκαβούκη, Νάνσυ Καμαργιάννη, Ευδοξία Καραγιαννοπούλου, Κατερίνα Καρρά, Σπύρος Νάκας, Αγαθή Παππά και Ελένη Ρίζου, υπό την εποπτεία και τον συντονισμό της αναπληρώτριας καθηγήτριας Μουσειολογίας Εσθήρ Σολομών, σε συνεργασία με τον αναπληρωτή καθηγητή Ψηφιακών Μορφών Τέχνης Νίκο Αρτέμη, τον ΕΔΙΠ-πληροφορικό Νίκο Κωνσταντίνου και τον καθηγητή Ζωγραφικής και κοσμήτορα της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ευάγγελο Γκόκα.
Συμμετέχουν με εικαστικά έργα οι Αιμίλιος Αγόρου, Τάμτα Αντώνοβα, Πολυξένη Αποστολοπούλου, Ιωσηφίνα Αργυρού, Κωνσταντίνος Γκίκας, Κωνσταντίνος Γκώνος, Ανδρομάχη Ζαχαριά, Νένα Κάλπη, Γιάννης Καραγιαννόπουλος, Σωτήρης Κατελάρης, Όλγα Κοσμίδου, Κωνσταντίνα Λύτρα, Ευανθία Παλληκαράκη, Αγαθή Παππά, Κωνσταντίνα Πολίτη, Βασιλική Σιαταρά, Νάγια Σούλη, Ρένος-Φώτης Σίνος, Χριστίνα Σπυροπούλου, Λίζα Στοΐτση, Βάσω Σφαιροπούλου, Λάουρα Τσιάτη, Αναστασία Τσίτσου και Γεωργία Χριστάνα.
Η έκθεση θα παρουσιαστεί από την Πέμπτη 18 έως την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου και θα λειτουργεί τις καθημερινές από τις 5 το απόγευμα έως τις 9 το βράδυ, και το Σαββατοκύριακο από τις 11 το πρωί έως τις 7 το απόγευμα. Τα εγκαίνια θα γίνουν την Πέμπτη, στις 7 το απόγευμα.
Η έκθεση οργανώνεται με την ευγενική υποστήριξη των ΓΑΚ- Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ηπείρου, 1ου Γυμνάσιο Ιωαννίνων, Περιφέρειας Ηπείρου και «Κατώγι Αβέρωφ». Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στον ιστορικό ερευνητή Αλέκο Ράπτη, τον δημοσιογράφο Φιλήμονα Καραμήτσο και την αρχιτέκτονα Ματίνα Δεδικούση.