Προ ημερών δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση, για να κατατεθεί στη συνέχεια στη Βουλή, το νομοσχέδιο που αφορά στα της Εκπαίδευσης. Η κατάθεση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου, που φιλοδοξεί να ρυθμίσει ορισμένα τουλάχιστον από τα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας μας, δεν εξέπληξε κανένα, είχε προ καιρού προαναγγελθεί. Εξάλλου η εκπαίδευση στη χώρα μας, όσον αφορά θεσμικά και οργανωτικά ζητήματα, περιεχόμενο και φιλοσοφία, σίγουρα απαιτεί αναθεωρήσεις, και βέβαια υπάρχουν τομείς παραπληρωματικοί και συμπληρωματικοί της λειτουργίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ιδίως της τριτοβάθμιας, που χρήζουν προσαρμογή στη σύγχρονη πραγματικότητα.
Όσο αναμενόμενη ήταν η κατάθεση ενός νέου νομοσχεδίου και οι προτάσεις μεταβολών στην εκπαίδευση, άλλο τόσο αναμενόμενες ήταν-είναι οι αντιδράσεις εκ μέρους διαφωνούντων, πανεπιστημιακών, φοιτητών, μαθητών, εκπαιδευτικών, πολιτών, κομμάτων, οργανώσεων. Οι αντιδράσεις και εκδηλώσεις συγκεκριμένου είδους, καταλήψεις, πορείες, διαμαρτυρίες κ.λπ. είναι σχεδόν πανομοιότυπες τα τελευταία χρόνια και επαναλαμβανόμενες μετά από κάθε κατάθεση παρόμοιου νομοσχεδίου. Οι αφορμές και τα αίτια κάθε φορά τα ίδια, ή παραπλήσια, αύξηση δαπανών για την Παιδεία, αύξηση διορισμών, όχι ή ναι στην αξιολόγηση, κατάργηση ή μη του πανεπιστημιακού ασύλου και άλλα συναφή. Αυτή τη φορά έχει προστεθεί και κάτι όντως εντελώς καινούργιο για τα ελληνικά δεδομένα, η ίδρυση-αποδοχή ή μη ενός είδους «πανεπιστημιακής αστυνομίας».
Σε γενικά πλαίσια οι καιροί μάλλον αντιγράφουν αλλήλους… υπενθυμίζω και παραπέμπω στην πρώτη εξέγερση των μαθητών-φοιτητών το Μάη, όχι του 1968, αλλά του 1859 στην Αθήνα όταν κατά τα περίφημα «Σκιαδικά», η έφοδος του στρατού στο Πανεπιστήμιο, θεωρήθηκε πράξη «κατά του ασύλου των επιστημών» και διατυπώθηκε η άποψη ότι το Πανεπιστήμιο «ως ναός του πνεύματος» πρέπει να απολαμβάνει το προνόμιο του απαραβίαστου για τους πάντες. Ήταν μία από τις πρώτες αναφορές στη χώρα μας για το πανεπιστημιακό άσυλο.
Είναι γνωστό ότι τέτοιου είδους εκδηλώσεις αντιδράσεις κατά νομοσχεδίων, νόμων και αποφάσεων δεν ελάμβαναν και λαμβάνουν χώρα μόνο στη χώρα μας, φυσικά και εις την αλλοδαπήν. Δια την ιστορίαν οι πρώτοι διδάξαντες ήταν Άγγλοι φοιτητές και, όσο κι αν μας εκπλήσσει η χρονολογία, η πρώτη καταγεγραμμένη σύρραξη μεταξύ φοιτητών, πολιτών, αστυνομικών, δημοτικών αρχών και άλλων παραγόντων, έλαβε χώρα στην Οξφόρδη το σωτήριο έτος 1355. Μάλιστα όχι όπως θα φαντάζεται κανείς για εκπαιδευτικούς λόγους αλλά για κάτι πολύ πεζό αλλά πολύ σημαντικό, όπως απεδείχθη για ορισμένους φοιτητές: για την ποιότητα των ποτών που σερβίριζαν σε ταβέρνα της πόλης! Εκεί και τότε γίνεται για πρώτη φορά λόγος ύπαρξης και προστασίας του πανεπιστημιακού ασύλου, ασυλίας των φοιτητών και άλλα συμπαρομαρτούντα. Για να επιστρέψουμε στα της εποχής μας, επίκληση ή άρση του πανεπιστημιακού ασύλου γίνεται, όπου προβλέπεται, για ειδικούς, συγκεκριμένους και σοβαρούς λόγους π.χ. παραβίαση διατάξεων του κοινού ποινικού κώδικα, αξιόποινες πράξεις και βέβαια η έννοια του ασύλου θεσμοθετήθηκε για την προάσπιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, δηλαδή την ελευθερία της διδασκαλίας, της έρευνας και της διακίνησης ιδεών μέσα στο Πανεπιστήμιο. Επίκληση όμως του πανεπιστημιακού ασύλου και προστασία-ασυλία φοιτητών μετά από διαπληκτισμούς με ταβερνιάρη και πολίτες αποτελεί (μάλλον) παγκόσμια πρωτοτυπία! Και όμως συνέβη στο περίφημο αγγλικό Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το μακρινό 1355. Το γεγονός θα παρέμενε στη σφαίρα του ευτράπελου εάν δεν είχε τραγική κατάληξη και μακροχρόνια επίδραση στην πόλη: ο απολογισμός των συρράξεων μεταξύ φοιτητών και πολιτών ήταν 93 (!) νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες και η διάσταση μεταξύ Δήμου και Πανεπιστημίου έληξε μόλις το 1955, εξακόσια χρόνια μετά.
Στις 10 Φεβρουαρίου του 1355 κάτοικοι και φοιτητές της Οξφόρδης τιμούσαν την γιορτή της Αγίας Σχολαστικής. Όπως ήταν επόμενο ο εορτασμός, κυρίως από μέρους των φοιτητών, περιελάμβανε επισκέψεις σε ταβέρνες και μπυραρίες ώστε να τιμηθεί κατά τον «καλύτερο τρόπο» η Αγία.
Ένα από τα βασικά «φοιτητικά στέκια» της εποχής και της πόλης αποτελούσε η Swindlestock Tavern στην περιοχή του Κάρφαξ, σε μικρή απόσταση από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ειδικά εκείνη την ημέρα η παμπ ήταν γεμάτη και ο ιδιοκτήτης της John Croidon, (διασώθηκε και παρέμεινε στην ιστορία το όνομά του), έτριβε τα χέρια του από ικανοποίηση.
Εν των μέσω της ευωχίας οι Walter Spryngeheuse και ο Roger de Chesterfield, δύο φοιτητές της Οξφόρδης, μετά την κατανάλωση ως φαίνεται αρκετών ποτών, άρχισαν να κάνουν παράπονα στον ταβερνιάρη για την ποιότητα του αλκοόλ που τους σέρβιρε. Αυτό ήταν και το έναυσμα της σύρραξης. Ο ιδιοκτήτης της παμπ προσβλήθηκε, αντέδρασε έντονα και τους ζήτησε να πληρώσουν και να φύγουν. Η αντίδραση του ιδιοκτήτη δεν άρεσε καθόλου στους δυο φοιτητές οι οποίοι άρχισαν να τον βρίζουν. Η απλή λογομαχία δεν άργησε να εξελιχθεί σε σύρραξη. Ένας από τους δυο φοιτητές άρπαξε ένα ποτήρι, ίσως μια κανάτα και το πέταξε στο πρόσωπο του ταβερνιάρη Τζον Κρόιντον, ο οποίος ζαλισμένος και ματωμένος σωριάστηκε στο έδαφος. Οι πολίτες θαμώνες, κάτοικοι της περιοχής, αντέδρασαν έντονα και προπηλάκισαν τους δυο φοιτητές οι οποίοι όταν είδαν τα σκούρα έσπευσαν να φύγουν και ζήτησαν συμπαράσταση από συμφοιτητές τους. Σε λίγο στην αρχική ομάδα των φοιτητών προστέθηκαν και άλλοι με αποτέλεσμα να γενικευθεί η σύρραξη.
Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα και έτσι ο δήμαρχος της Οξφόρδης John de Bereford, προκειμένου να γλιτώσει τα χειρότερα επικοινώνησε με τον πρύτανη του πανεπιστημίου Humphrey de Cherlton και απαίτησε την σύλληψη των δυο ταραξιών προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Ο πρύτανης, ωστόσο, του είπε πως τα χέρια του είναι δεμένα καθώς υπήρχε το πανεπιστημιακό άσυλο που τους κάλυπτε! Η παρέμβαση του Δημάρχου έγινε γνωστή στους φοιτητές οι οποίοι τον εντόπισαν, τον προπηλάκισαν και για εκδίκηση προς τους πολίτες άρχισαν να λεηλατούν καταστήματα της πόλης. Οι ντόπιοι προκειμένου να υπερασπιστούν τις περιουσίες τους συγκρότησαν ομάδες και βγήκαν στο… κυνήγι των φοιτητών, οι οποίοι για να μην υποστούν τις συνέπειες κατέφυγαν στα κτήρια του Πανεπιστημίου.
Οι πλέον ψύχραιμοι θεώρησαν ότι την επόμενη ημέρα τα πνεύματα θα ηρεμήσουν. Ο πρύτανης του πανεπιστημίου κάλεσε τους εξαγριωμένους φοιτητές και τους ζήτησε να θεωρήσουν το επεισόδιο λήξαν και να επιστρέψουν στα μαθήματά τους. Αλλά τελικά συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Οι φοιτητές με το φως της ημέρας, όχι μόνον δεν τον άκουσαν, αλλά βγήκαν στους δρόμους της πόλης και επιδόθηκαν σε ένα όργιο βίας, σπάζοντας και καταστρέφοντας ότι έβρισκαν στο δρόμο τους.
Μέσα σ’ αυτό το ανεξέλεγκτο πια κλίμα, όπου ούτε η αστυνομία μπορούσε να επιβάλει την τάξη, τρομαγμένος ο δήμαρχος της Οξφόρδης έσπευσε σε μια κοντινή πόλη την οποία, κατά σύμπτωση, εκείνη την ημέρα επισκεπτόταν ο βασιλιάς της Αγγλίας Εδουάρδος Γ’ από τον οποίο και ζήτησε ακρόαση. Ο βασιλιάς μάλλον δεν κατάλαβε τη σοβαρότητα της κατάστασης και δεν έδωσε σημασία. Έτσι ο δήμαρχος αποφάσισε να πάρει το νόμο στα χέρια του. Τέθηκε επικεφαλής μιας πορείας 2.000 οπλισμένων αγροτών οι οποίοι εξοργισμένοι άρχισαν να επιτίθενται και να καταστρέφουν οτιδήποτε είχε σχέση με το Πανεπιστήμιο, οικήματα, εγκαταστάσεις και να ξυλοκοπούν με μένος φοιτητές ή και καθηγητές. Σε εκείνα τα επεισόδια ήταν που καταγράφηκαν οι πρώτοι νεκροί.
Ο πρύτανης του πανεπιστημίου βλέποντας πως η κατάσταση έχει ξεφύγει πλέον από κάθε έλεγχο ζήτησε και εκείνος με τη σειρά του ακρόαση από τον βασιλιά με τον οποίο συναντήθηκε την Πέμπτη 12 Φεβρουαρίου. Την ώρα της συνάντησης, ωστόσο, εξαγριωμένοι αγρότες και κάτοικοι της πόλης της Οξφόρδης, εισέβαλαν ξανά στους χώρους του Πανεπιστημίου, σπάζοντας και καίγοντας τα πάντα.
Οι φοιτητές αντέδρασαν και για πολλές ώρες ένα από τα αρχαιότερα και σοβαρότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα είχε μετατραπεί σε πεδίο μάχης με τις συγκρούσεις να γίνονται πλέον σώμα με σώμα. Στο τέλος της ημέρας ο απολογισμός ήταν τραγικός. Συνολικά 63 φοιτητές και 30 ντόπιοι είχαν χάσει τη ζωή τους, ενώ αδιευκρίνιστος παρέμεινε ο αριθμός των τραυματιών!
Τρεις ημέρες μετά τα πρωτοφανή επεισόδια, τα πνεύματα στην Οξφόρδη άρχισαν να ηρεμούν και η κανονικότητα να επιστρέφει. Τότε ήταν που τελικά ο βασιλιάς αντελήφθη τη σοβαρότητα της κατάστασης και, εκ των υστέρων, αποφάσισε να παρέμβει συστήνοντας μια εξεταστική επιτροπή για τη διερεύνηση των γεγονότων.
Προς γενική έκπληξη και λύπη των πολιτών η επιτροπή αυτή δικαίωσε το Πανεπιστήμιο, με το σκεπτικό ότι οι πολίτες παραβίασαν το πανεπιστημιακό άσυλο. Επιπρόσθετα ο βασιλιάς, επέβαλε και μια σειρά μέτρων προς αποκατάσταση της αδικίας που είχε υποστεί το Πανεπιστήμιο. Απαίτησε από το δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο της Οξφόρδης να παρελάσουν ασκεπείς στην κεντρική οδό της πόλης (ως πράξη μεταμέλειας), να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία για την ανάπαυση των ψυχών των νεκρών φοιτητών και να δηλώσουν ότι σέβονται τα προνόμια και το άσυλο του πανεπιστημιακού ιδρύματος! Αλλά δεν έμεινε εκεί. Επέβαλε κάτι σαν φόρο στην πόλη καθώς απαίτησε να καταβληθεί από το ταμείο του Δήμου μία πέννα για κάθε νεκρό φοιτητή προς ενίσχυση του ταμείου υποτροφιών του Πανεπιστημίου. Η ποινή είχε αόριστη διάρκεια και το οικονομικό της σκέλος παρέμεινε σε ισχύ για τα επόμενα 470 χρόνια (!) μέχρι δηλ. το 1825 οπότε ο τότε δήμαρχος της πόλης αρνήθηκε να καταβάλει το φόρο και οι πρυτανικές αρχές προκειμένου να δώσουν τέλος στην ιστορική διένεξη το αποδέχθηκαν.
Το οριστικό τέλος της διαμάχης ήρθε με τη συμπλήρωση 600 χρόνων από τα αιματηρά επεισόδια. Στις 10 Φεβρουαρίου 1955, σε μια συμβολική διπλή τελετή, ο τότε δήμαρχος της Οξφόρδης ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας της Νομικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και ο Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου ανακηρύχθηκε επίτιμος Δημότης της πόλης.
Η έχθρα μεταξύ των πολιτών της Οξφόρδης και των φοιτητών του ιστορικού Πανεπιστημίου έληξε, εκείνο όμως που παραμένει μέχρι σήμερα αδιευκρίνιστο είναι τι ήταν το «νοθευμένο» ποτό που προκάλεσε τον «πόλεμο», κρασί ή μπύρα;
