Από τις αρχές 1943 εντάθηκε στην Ελλάδα ως πρακτική των κατακτητών η ολοκληρωτική καταστροφή χωριών και οι ομαδικές εκτελέσεις αμάχων. Από τότε οι κυβερνήσεις δοσίλογων το απέδιδαν στην δράση των ανταρτών, γιατί αυτό τις βόλευε πολιτικά. Το ίδιο υποστήριξαν μετά την απελευθέρωση και ως τις μέρες μας αρκετοί πρόθυμοι αναθεωρητές της ιστορίας -αγνοώ φυσικά τους οπαδούς των Ναζί.
Η πραγματικότητα είναι ότι οι αγριότητες αποτέλεσαν στρατηγική επιλογή της γερμανικής ηγεσίας. Το αντιλαμβάνεται κανείς διαβάζοντας τα πρακτικά που τηρούσε με θαυμαστή επιμέλεια το ανώτατο στρατιωτικό επιτελείο. Η κρίσιμη συνεδρίαση είναι της 1ης Δεκεμβρίου 1942, που λαμβάνει χώρα υπό την πίεση του Στάλινγκραντ. Μια βδομάδα πριν, 23 Νοεμβρίου, είχε περικυκλωθεί η 6η Στρατιά και δεκάδες γερμανικές, ιταλικές, ρουμάνικες και ουγγρικές μεραρχίες απειλούνταν με εξαφάνιση. Το πρόβλημα ήταν αφενός στρατιωτικό, αφετέρου όμως και πολιτικό, αφού μια καταστροφική εξέλιξη με τους υπόλοιπους στρατούς θα γκρέμιζε τις ήδη παραπαίουσες συμμαχίες εντός του Άξονα (όπως κι έγινε).
Διάρρηξη στο Seine-et-Loire!
Αρχικά ο στρατηγός Τσάιτσλερ (Zeitzler) επικεφαλής του γερμανικού ΓΕΣ, παραθέτει στον Χίτλερ μια σύντομη αναφορά για την κατάσταση στο Στάλινγκραντ. Παραδόξως, η κουβέντα δεν μένει εκεί, όπως θα περίμενε κανείς. Ο ανώτερός του στρατηγός Γιοντλ (Jodl) αλλάζει θέμα με μια απίθανη λεπτομέρεια από την κατεχόμενη Γαλλία: «Καμιά αλλαγή (σήμερα) στη στάση του πληθυσμού. Κανένα περιστατικό με τους Γάλλους στρατιώτες που έχουν αποστρατευθεί. Υπήρξε μια διάρρηξη σε δημαρχείο στο Seine-et-Loire. Η γαλλική αστυνομία συνέλαβε έξι ενόπλους τρομοκράτες». Μοιάζει σουρεαλιστικό. Εδώ ο κόσμος καίγεται…
Αμέσως μετά, ο στρατάρχης Καϊτέλ (Keitel) ενημερώνει ότι μόλις ολοκληρώθηκε η σύνταξη διαταγής για την αντιμετώπιση των ανταρτών στις κατεχόμενες χώρες.
Ο Χίτλερ δείχνει πρώτη φορά ενδιαφέρον. Αφήνει κατά μέρος τις παγιδευμένες μεραρχίες και ξεκινά ένα μακρύ μονόλογο. Το βασικό με τον πόλεμο κατά των ανταρτών λέει, είναι ότι όποια μέθοδος φέρνει αποτέλεσμα, αυτή είναι η σωστή, όσο σκληρή κι αν είναι. Και αυτό το μήνυμα πρέπει να φτάσει ως την τελευταία μονάδα. Οι γενικές οδηγίες όμως δεν αρκούν, δεν καλύπτουν τα πάντα. Οι αντάρτες μπορεί να κρυφτούν πίσω από γυναικόπαιδα. Τι θα κάνει τότε ο στρατιώτης; Μήπως φοβηθεί ότι αν χτυπήσει, μπορεί μεθαύριο να κατηγορηθεί για παραβίαση κανονισμών; Μήπως τον βάζουμε σε «αδύνατη» θέση;
Συνεπώς (συνεχίζει επί λέξει ο Χίτλερ), στην υπό σύνταξη διαταγή «πιστεύω χρειάζεται μια παράγραφος ως εξής: η εξόντωση των ανταρτών είναι το απώτατο καθήκον. Κάθε τι που συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση, είναι σωστό και κάθε τι που δεν βοηθά, λάθος. Με αυτή τη διατύπωση, ο στρατιώτης θα μπορεί να δράσει ελεύθερα».
Για να μην μείνει η παραμικρή αμφιβολία, δίνει συγκεκριμένο παράδειγμα: «Ας πούμε ότι οι μπάσταρδοι καταφεύγουν και οχυρώνονται σε ένα σπίτι που έχει γυναίκες και παιδιά. Πρέπει ο στρατιώτης να του βάλει φωτιά; Αν το κάνει, θα καούν και αθώοι… Λοιπόν, ούτε συζήτηση! Θα βάλει φωτιά». Και αυτό, τονίζει με έμφαση, πρέπει να γίνει «μηχανικά», χωρίς δισταγμό: «Όλα φαίνονται απλά όταν συζητάμε εδώ γύρω από το τραπέζι (…) ο δύσμοιρος ο στρατιώτης όμως δεν μπορεί να σκεφτεί. Εκείνη τη στιγμή μάχεται για τη ζωή του, για την ύπαρξή του! Οπότε, κόβει τις κουβέντες και πυροβολεί σκοτώνοντας και τις γυναίκες (…)».
Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει ξανά ο Γιοντλ. «Στη μάχη, τους αντάρτες να τους κάνουν ό,τι νομίζουν. Μπορούν να τους απαγχονίσουν, να τους κρεμάσουν ανάποδα, να τους τεντώσουν και να τους κόψουν κομματάκια» (hang them, hang them upside down, draw and quarter them). Μόνη μου επιφύλαξη λέει, μήπως τα σκληρά αντίποινα οδηγήσουν τους απλούς χωριάτες στην αγκαλιά των ανταρτών. Το λέει και ο Χίμλερ, εξάλλου: «Τα νέα πάνε από χωριό σε χωριό και σε λίγο βλέπεις 2.000 άντρες να καταφεύγουν στις περιοχές που ελέγχουν οι αντάρτες». Συνεπώς, λίγη προσοχή με τα αντίποινα, μην το παρακάνουμε. «Παρ’ όλα αυτά», τον κόβει ο Χίτλερ, «να γραφτεί έτσι όπως λέω. Αν ο στρατιώτης πιστεύει ότι για να επιτελέσει το καθήκον του πρέπει να χρησιμοποιήσει τις πιο σκληρές μεθόδους, τότε πράττει σωστά και εμείς θα τον στηρίξουμε σε κάθε περίπτωση». Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς ότι ένας στρατηγός, ο Γιοντλ, σκέφτεται έστω λίγο πολιτικά, ενώ ο Χίτλερ καταλαβαίνει μόνο από ακραία καταστολή.
Τα αίτια της νέας στρατηγικής
Τι οδήγησε στη συζήτηση και στην έκδοση της διαταγής εκείνη τη μέρα, είναι σαφές. Πρώτη φορά στο ανώτατο επιτελείο αιωρείται η αίσθηση ότι ο πόλεμος μπορεί να χαθεί. Όλοι γνωρίζουν, αν και δεν ομολογούν ανοιχτά, ότι η περικύκλωση της 6ης Στρατιάς θα μπορούσε να αποδειχθεί σημείο καμπής.
Πράγματι, μέσα στους επόμενους δυο μήνες στο μέτωπο του Στάλινγκραντ έχασαν τη ζωή τους ή αιχμαλωτίστηκαν κοντά 1 εκ. στρατιώτες του Άξονα (ανάμεσά τους 1.000 πιλότοι) που δεν κατέστη ποτέ δυνατό να αναπληρωθούν. Είχε προηγηθεί την προηγούμενη χρονιά η αιμορραγία της μάχης της Μόσχας, με 750 χιλ. στρατιώτες νεκρούς, ακρωτηριασμένους ή αιχμαλωτισμένους. Η απώλεια επίσης μεγάλου μέρους της ιταλικής στρατιάς που πολεμούσε στο Στάλινγκραντ, σε συνδυασμό με τη συνθηκολόγηση στην Αφρική και την απόβαση των συμμάχων στην Σικελία, οδήγησε μέσα σε λίγους μήνες στην ιταλική συνθηκολόγηση, αλλάζοντας δραστικά τις ισορροπίες.
Πλέον, οι γερμανικές προτεραιότητες άλλαζαν. Οι μονάδες που ήταν δεσμευμένες στις κατεχόμενες χώρες έπρεπε να αξιοποιηθούν σε ενεργά μέτωπα. Για την αντιμετώπιση των ανταρτών θα έμεναν λιγότερες, αλλά χωρίς το βάρος τυπικών επιχειρήσεων που απαιτούν μεγάλο αριθμό στρατιωτών. Τώρα, ο στρατός διατάσσεται πρώτα να πυροβολεί και μετά να ρωτάει.
Το αριθμητικό κενό θα το καλύψουν οι αστυνομίες των δοσίλογων. Ο Χίτλερ θυμάται αυτό που είχε αναφέρει νωρίτερα ο Γιοντλ: Να γιατί η γαλλική αστυνομία δρα, λέει στους στρατηγούς. Γιατί πρώτη φορά νιώθει πλάι της την ισχύ μιας πραγματικής εξουσίας, της δικής μας. Θα την αξιοποιήσουμε να δουλέψει για λογαριασμό μας.
Το ίδιο έγινε παντού στην Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα, όπου το 1943 οι Γερμανοί σχημάτισαν τα Τάγματα Ασφαλείας. Δημιουργήθηκαν με αποκλειστικό στόχο να πολεμήσουν τους αντάρτες του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ενώ τα μέλη τους κατά τη στρατολόγηση ορκίζονταν στον Χίτλερ και το… θεό: «Ορκίζομαι εις τον Θεόν τον άγιον τούτον όρκον, ότι θα υπακούω απολύτως εις τας διαταγάς του ανωτάτου αρχηγού του γερμανικού στρατού Αδόλφου Χίτλερ».
Αντίσταση, καταστολή, δοσιλογισμός, θα εμφανίζονται σε κάθε κατοχή ξένης χώρας. Το μέγεθος και η αγριότητα της φασιστικής καταστολής στην Ελλάδα το ‘43 – ‘44 το καθόρισαν οι διαταγές του Χίτλερ και των στρατηγών του. Με αυτές, όχι απλώς λύθηκαν τα χέρια του στρατού, αλλά επιπλέον η ομαδική δολοφονία αμάχων προκρίθηκε ως βέλτιστη πρακτική.
