Η «αποεαμοποίηση» της ελληνικής κοινωνίας 1945 – 46
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η κατοχή των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών από τις δυνάμεις του γερμανικού ναζιστικού Ράιχ μετέβαλλαν ριζικά πολλά από τα πολιτικά δεδομένα του Μεσοπολέμου.
Το 1945 – 1946 στην Ελλάδα «η αποκατάσταση της κυβερνητικής εξουσίας, σε μία χώρα που είχε ήδη διχαστεί από τις εμφύλιες συγκρούσεις κατά την διάρκεια της κατοχής και των Δεκεμβριανών, δεν έφερε ασφάλεια και ειρήνη στη χώρα… Η κυβέρνηση, για να αποκαταστήσει την εξουσία της έπρεπε να στηριχθεί σε ένα κρατικό μηχανισμό αφοσιωμένο στο καθεστώς και ικανό να καταστείλει την δράση των αντιστασιακών οργανώσεων και να προωθήσει την «αποεαμοποίηση» της κοινωνίας», γράφει ο Πολυμέρης Βόγλης, ιστορικός και συγγραφέας, στο βιβλίο του «Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας».
Στη μεταπολεμική Ελλάδα του΄50, οι συνθήκες για την Αριστερά ήταν εξαιρετικά δύσκολες, καθώς το (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) ΚΚΕ είχε τεθεί εκτός νόμου και το Β΄ Αντάρτικο και ο ΔΣΕ είχαν ηττηθεί στον Γράμμο και στον Βίτσι.
«Γιατί εμφορείται από αντεθνικές αντιλήψεις και προπαγανδίζει»
Οι φυλακίσεις και οι εξορίες κατά παντός αριστερού, αλλά και απλών προοδευτικών πολιτών, εντάχθηκαν στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας και αποτέλεσαν την πιο απαίσια και σκοτεινή πλευρά της μεταπολεμικής Ελλάδας.
«Η περίπτωση των ανδρών της Εθνοφυλακής (το 1945), “που δεν μπορούσαν να συγκρατηθούν όταν έβλεπαν κομμουνιστή” είναι ενδεικτική του ρόλου των Σωμάτων Ασφαλείας στη μετά την Βάρκιζα περίοδο. Η Εθνοφυλακή είχε συσταθεί από άνδρες, οι οποίοι είχαν συχνά επιστρατευθεί στα Δεκεμβριανά για να πολεμήσουν κατά του ΕΛΑΣ και συχνά επρόκειτο για άτομα που είχαν υπηρετήσει στα Τάγματα Ασφαλείας…» γράφει ο Πολυμέρης Βόγλης, ιστορικός και συγγραφέας, στο βιβλίο του «Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας».
Αναφέρει ο Γιώργος Λεονταρίτης, ιστορικός και συγγραφέας, στο βιβλίο του «Από τον Εμφύλιο στην ΕΔΑ»:
«…χωρίς τα περιβόητα πιστοποιητικά “κοινωνικών φρονημάτων” ήταν αδύνατον να βρεις δουλειά. Οι «εθνικώς ύποπτοι» εκαλούντο κάθε τόσο στο οικείο παράρτημα της Ασφάλειας… Ο χαφιεδισμός είχε γίνει επάγγελμα για μια κατηγορία αλητών ή παλιών δοσιλόγων, που μεταμφιέστηκαν σε «εθνικόφρονες» και κάρφωναν τους δημοκρατικούς (πολίτες) έναντι σημαντικής αμοιβής στις υπηρεσίες Ασφαλείας και στην ΚΥΠ (Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών)».
Οι Επιτροπές Δημόσιας Ασφαλείας στα Γιάννενα το 1946
Το καλοκαίρι του 1945 βρετανοί αξιωματικοί της Αστυνομίας και των Φυλακών (British Police and Prisons Mission) ανέλαβαν στην Ελλάδα την αναδιοργάνωση Σωμάτων Ασφαλείας, με τη Χωροφυλακή να επιστρατεύει αποκλειστικά άτομα «τα οποία εμφορούνται από αντικομουνιστικές πολιτικές πεποιθήσεις».
Στα Γιάννενα του 1946 – 1947, η οργανωτική δομή της Χωροφυλακής και η εν γένει δομή του καταδιωκτικού αντικομουνιστικού μηχανισμού είχε ως ακολούθως:
- Ανωτέρα Διοίκηση Χωροφυλακής Ηπείρου
- Γραφείο Ειδικής Ασφαλείας (Ηπείρου)
- Διοίκηση Χωροφυλακής Ιωαννίνων
Διοικητής ταγματάρχης, Ι.Κ.
- Γραφείο Ειδικής Ασφαλείας
Διοικητής Γ.
- Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων
Διοικητής Ασφαλείας Μοίραρχος, Χ.Ζ.
- Γραφείο Δημόσιας Ασφαλείας
Διοικητής Διοικήσεως ταγματάρχης, Ι.Κ.
Επιπλέον δε, η κυβερνητική εξουσία είχε δημιουργήσει ανά την Ελλάδα τις περιβόητες «Επιτροπές Ασφαλείας», οι οποίες ήταν επιφορτισμένες με τις εκτοπίσεις πολιτώνκαι την «αποεμοποίηση της κοινωνίας».
Παράλληλα δε λειτουργούσαν και δευτεροβάθμιες «Επιτροπές Ασφαλείας», οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις «έριχναν στα χαμηλά» τις πρωτοβάθμιες αποφάσεις για την εφαρμογή του απάνθρωπου μέσου, του εκτοπισμού πολιτών σε εξορία.
Το καλοκαίρι του 1946 η «Επιτροπή Δημόσιας Ασφαλείας Ιωαννίνων», είχε ως ακολούθως:
- Πρόεδρος
Νομάρχης Ιωαννίνων Λ.Δ.
Πρωτοδίκης Ιωαννίνων Π.Γ.
- Μέλος
Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Σ.Γ.
- Συμμετέχων άνευ ψήφου
Διοικητής Χωρ/κης ταγματάρχης Ι.Κ.
Η Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή και το Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων από το 1946 και μετά
Α1 έγγραφο
Το έγγραφο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, Γραφείο Δημόσιας Ασφάλειας Ιωαννίνων, με ημερομηνία 1η Νοεμβρίου 1946 είναι αρκετά κατατοπιστικό.
Μέσα από αυτό το έγγραφο διακρίνουμε την απίστευτη παντοδυναμία των μελών της «Επιτροπής Δημόσιας Ασφαλείας Ιωαννίνων», η οποία «αποφαίνεται» και επιβάλλει εξοντωτικές ποινές σε δύο συλληφθέντα μέλη του ΚΚΕ, κρίνοντάς τους «λίαν επικινδύνους (διά) την Δημοσίαν Ασφάλειαν και Τάξιν», εκτοπίζοντας τους στην Ικαρία.
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
ΑΠΟΦΑΣΙΣ 140
Εν Ιωαννίνοις σήμερον την 1ην του μηνός Νοεμβρίου του έτους 1946, ημέραν της εβδομάδος Παρασκευήν και ώραν 6ην Μ.Μ. η υπογεγραμμένη Πρωτοβάθμιος Επιτροπή Ασφαλείας Ιωαννίνων αποτελουμένη εκ των 1) Δ.Λ. Νομάρχου Ιωαννίνων ως Προέδρου 2) Χ.Α. Προέδρου Πρωτοδικών 3) Γ.Σ. Εισαγγελέως Πλημμελειοδικών Ιωαννίνων ως μελών και 4) του άνευ ψήφου συμετασχόντος Διοικητού Χωροφυλακής Ιωαννίνων Κ.Ι. Ταγματάρχου, συνήλθεν εις το Νομαρχιακόν Κατάστημα ίνα αποφασίση επί του κάτωθι θέματος.
Η Δ.Χ Ιωαννίνων υποβάλλει τω Νομάρχη Ιωαννίνων διά της υπ΄αριθ. 16/25/147 – 10 – 46 αναφοράς της, την υπ΄αριθ. 16/ 10/ 44 – 18 – 946 ομοία του Τμήματος Ασφαλείας Ιωαννίνων μετά σχηματισθείσαν δικογραφίαν περι εκτοπίσεως των.
1) Ι.Σ. του Σ., γεννηθέντος εις χωρίον Ανατολή Λαρίσσης και διαμένοντος εις Πρέβεζαν, Γεωπόνος παρά τη Αγροτική Τραπέζη ετών 35, και 2) Π.Μ. του Η., κατοίκου Ιωαννίνων ετών 32, ράπτου, και αναφέρει ότι τυγχάνοντες ηγετικά στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος, παρουσιάζουν ενεργόν δράσιν εις την παρούσαν Κομμουνιστικήν εξέγερσιν – παροτρύνουν και στρατολογούν Κομμουνιστάς δια την πύκνωσιν των έξω συμμοριών μεθ΄ών έρχονται και εις επαφήν χρησιμοποιούμενοι οι προς τούτο ως σύνδεσμοι. Ενεργούν κρυφά εράνους ων το προϊόν χρησιμοποιούσι δια την οικονομικήν ενίσχυσιν των κομμουνιστικών συμμοριών και άλλων εγκληματιών. Καταφέρονται Δημοσία κατά του νομίμου Καθεστώτος. Ο Ι.Σ. έχει και γυναικάδελφον δρώντα ως Αρχηγός Κομμουνιστικής συμμορίας εις ύπαιθρον. Κρίνει τούτους ως επικινδύνους και προτείνει την εκτόπισήν των.
Η Επιτροπή λαβούσα υπ΄όψιν της και την προφορικήν εισήγησιν του Διοικητού της Χωροφυλακής και μετά λεππτομερή μελέτην της δικογραφίας κρίνει λίαν επικινδύνους τους ανωτέρω εις την Δημοσίαν Ασφάλειαν και Τάξιν διό αποφαίνεται,
ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ
Ομοφώνως την εκτόπισην των επι έν έτος (1) έτος εις την Νήσο Ικαρίαν και χαρακτηρίζει αυτούς απόρους και ικανούς προς εργασίαν.
Εφ ώ συνετάγη και υπογράφεται
Ο Πρόεδρος Δ.Λ.
Νομάρχης
Τα μέλη
Χ.Α.
Γ.Σ.
Ακριβές αντίγραφον
Ιωάννινα τη… 1946
Το Γραφείον Δημοσίας Ασφαλείας
Α2 έγγραφο
Η παρακάτω βεβαίωση, χαρτοσημασμένη με ένα χαρτόσημο Δημοσίου και ένα της Χωροφυλακής, εκδόθηκε από την Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή, Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων και φέρει ημερομηνία 4 Φεβρουαρίου 1948.
Καταγράφει εν περιλήψει τα προσωπικά στοιχεία, τα οποία αντλήθηκαν από τον ατομικό φάκελο ενός γιαννιώτη πολίτη και αφορά την πρόσληψη σε δημόσια υπηρεσία.
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων
Αριθ. Πρωτ. 15/5/742
Βεβαίωσις
Βεβαιούται ότι ο Γ.Π. του Μ., κάτοικος Ιωαννίνων, κατά την Κατοχήν οργανώθη εις το ΕΑΜ. Επί Ελασοκρατίας προσέφερε οικειοθελώς υπηρεσίας εις τα εν Ιωαννίνοις Τμήματα του ΕΛΑΣ. Μετά την συμφωνίαν της Βάρκιζας και μέχρι σήμερον επεδείξατο καλήν διαγωγήν.
Τη αιτήσει του χορηγείται το παρών δια την…
Ιωάννινα τη 4η Φεβρουαρίου 1948.
Ο Διοικητής Ασφαλείας
Α3 έγγραφο
Η παρακάτω βεβαίωση, χαρτοσημασμένη με τέσσερα χαρτόσημα Δημοσίου και δύο της Χωροφυλακής, εκδόθηκε από την Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή, Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων και φέρει ημερομηνία 27 Φεβρουαρίου 1948.
Καταγράφει εν περιλήψει τα προσωπικά στοιχεία, τα οποία αντλήθηκαν από τον ατομικό φάκελο ενός γιαννιώτη πολίτη και αφορά την πρόσληψη σε δημόσια υπηρεσία.
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων
Αριθ. Πρωτ. 15/5/762α
Βεβαίωσις
Βεβαιούται ότι ο Π.Ι του Γ. κάτοικος Ιωαννίνων, κατά την κατοχήν οργανώθη εις το ΕΑΜ και, ενταχθείς εις τον μόνιμον ΕΛΑΣ, υπηρέτησεν μέχρι της διαλύσεώς του χωρίς να βαρύνεται ούτος με εγκληματικάς πράξεις. Μετά την Βάρκιζαν ούτος δεν εκινήθη αντεθνικώς και κατά μήνα Οκτώβριον 1946 επιστρατευθείς δι΄ατομικής προσκλήσεως ετραυματίσθη εις επιχειρήσεις κατά των συμμοριτών. Γενικώς η μετά την απελευθέρωσιν στάσιν του είναι καλή, προς δε και απεκήρυξεν την ανταρσίαν και τας αντεθνικάς οργανώσεις.
Τη αιτήσει του χορηγείται η παρούσα…
Ιωάννινα τη 27 Φεβρουαρίου 1948.
Ο Διοικητής Ασφαλείας
Α4 έγγραφο
Το κατεπείγον απόρρητο έγγραφο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων φέρει ημερομηνία 23 Ιουλίου 1950.
Σε αυτό το έγγραφο το Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων απευθύνεται στη Γενική Διοίκηση Ηπείρου (ΓΔΗ), ζητώντας να της προσκομισθούν οι ονομαστικές καταστάσεις των εργαζομένων στις υφιστάμενες υπηρεσίες της ΓΔΗ, ούτως ώστε να πραγματοποιηθεί έρευνα «επί των κοινωνικών των φρονημάτων, καθ’ ότι δεν αποκλείεται, εν αγνοία βεβαίως της υπηρεσίας, τινές εξ αυτών να είναι επικίνδυνοι κομμουνισταί».
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων
Αριθ. Πρωτ.6/18/43
Εξ- επείγουσα – Απόρρητος επι αποδείξει
Ιωάννινα τη 23 Ιουλίου 1950
Προς την Γεν. Δ/νσιν Ηπείρου
Ενταύθα
«Περί των άνευ πιστοποιητικού νομιμοφροσύνης υπηρετούντων υπαλλήλων».
Λαμβάνομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε απάσας τας υφισταμένας υμών υπηρεσίας και γνωρίσωμεν υμίν το ταχύτερον δυνατόν τα ονοματεπώνυμα και λοιπά στοιχεία ταυτότητος των τυχόν, άνευ πιστοποιητικού νομιμοφροσύνης, προσληφθέντων υπαλλήλων είτε ως μονίμων, είτε επι ημερομισθίω, είτε καθ’ οινδήποτε άλλον τρόπον, προκειμένω να προβώμεν εις σχετικήν έρευναν επί των κοινωνικών των φρονημάτων, καθ’ ότι δεν αποκλείεται, εν αγνοία βεβαίως της υπηρεσίας, τινές εξ αυτών να είναι επικίνδυνοι κομμουνισταί.
Ο Διοικητής της Ασφαλείας
Α5 έγγραφο
Το απόρρητο επί «αποδείξει προσωπική» έγγραφο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, Διοίκηση Χωροφυλακής Ιωαννίνων, Γραφείο Εθνικής Ασφαλείας, φέρει ημερομηνία 5 Απριλίου 1954.
Σε αυτό το έγγραφο το Γραφείο Εθνικής Ασφαλείας της Χωροφυλακής Ιωαννίνων ενημερώνει τη Γενική Διοίκηση Ηπείρου (ΓΔΗ), ότι «ο εν τη περιλήψει αναφερόμενος βαρύνεται με την ακόλουθον κομμουνιστικήν δράσιν…», προτείνοντας να του αποσταλεί ο φάκελος «εις το Συμβούλιον Νομιμοφροσύνης προς απόλυσιν».
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Διοίκησις Χωροφυλακής Ιωαννίνων
Γραφείον Εθνικής Ασφαλείας
Αριθ. Πρωτ. Ι/6629/Ιδ.
Απόρρητος επί αποδείξει προσωπική
Ιωάννινα τη 5 Απριλίου 1954
Προς
Την Γενικήν Διεύθυνσιν Ηπείρου
Διεύθυνσιν Εσωτερικών
Ενταύθα
Κομμουνιστής Υπάλληλος… Β.Α. του Χρ.
Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω υμίν, κατόπιν της υπ’ αριθ. 9/213/4 έ.έτ. διαταγής του Υπουργείου Εσωτερικών, ότι ο εν τη περιλήψει αναφερόμενος βαρύνεται με την ακόλουθον κομμουνιστικήν δράσιν και να παρακαλέσω όπως εισαγάγητε τούτον εις το Συμβούλιον Νομιμοφροσύνης προς απόλυσιν.
Ι/ Προ της 1ης Μαΐου 1941 φέρεται ως νομιμόφρων.
ΙΙ/ Κατά την περίοδον της κατοχής μέχρι συμφωνία Βαρκίζης. Κατά την διάρκειαν της κατοχής δεν εσημείωσεν ενεργόν ανάμειξιν εις την εαμοκομμουνιστική κίνησιν. Κατά την διάρκειαν όμως της εαμοκρατίας, ήτοι αφ’ ότου αι εθνικαί Ανταρτικαί Ομάδες ανεχώρησαν εξ Ηπείρου εις Κέρκυραν, εξεδηλώθη δημοσία ως οπαδός της εαμοκομμουνιστικής παρατάξεως και έλαβε μέρος εις διοργανωθείσας, δημοσίως οχλοκρατικάς συγκεντρώσεις των εαμοκομμουνιστών.
ΙΙΙ/ Μετά την συμφωνίαν της Βαρκίζης. Δεν εσημείωσεν εμφανή ανάμειξιν εις αναρχικάς εκδηλώσεις. Κατά τας βουλευτικάς εκλογάς του έτους 1946 πειθήνιον όργανον των επαγγελματιών του ΚΚΕ περί αποχής των μελών του εκ των εκλογών τούτων, απέσχεν αυτών και ούτος απόδειξις δε τούτου είναι ότι εξηκολούθη προσφέρων τας υπηρεσίας του εις τον κομμουνισμόν. Από των εκλογών τούτων μέχρι του Ιουλίου 1947 ετήρει στάσιν λίαν επιφυλακτικήν και ταυτοχρόνως ύποπτον.
Κατά τον μήνα Ιούλιον 1947, κριθείς ύποπτος συνεργασίας μετά του ανδροθέντος κομμουνιστοσυμμοριτισμού, συνελήφθη και ενεκλείσθη επί μήνα περίπου εις τας εν Ιωαννίνοις Ποινικάς φυλακάς. Αφεθείς ελεύθερος κατόπιν υποβολής δηλώσεως περί αποκηρύξεως του ΚΚΕ. Έκτοτε, καθ’ όλην την διάρκειαν του αντισυμμοριακού αγώνος, εις ουδεμίαν εκδήλωσιν εθνικιστικήν προέβη, καίτοι τον εβάρυνεν το παρελθόν, εις τρόπον ώστε να υποτεθή ότι εστράφη προς τα εθνικά ιδεώδη, τουναντίον ετήρησεν στάσιν ύποπτον και επιφυλακτικήν, ασφαλώς δε εκ του φόβου λήψεως κατ’ αυτού μέτρων.
Από της λήξεως του κομμουνιστοσυμμοριακού αγώνος, εξηκολούθησε τηρών την αυτήν επιφυλακτικήν στάσιν, μη εκδηλούμενος ούτε εθνικιστικώς ούτε και κατά του κομμουνισμού. Κατά τας εκλογάς των ετών 1950 – 1951 και 1952 δεν εξεδηλώθη υπέρ παρατάξεως τινός. Ούτος, ως εξηκριβώθη, πάσχει εξ έλκους βολβού 12 δακτύλου εις την πάθησίν του δε ταύτην συνάδελφοί του εθνικόφρονες αποδίδουν το ότι διάγει φιλησύχως χωρίς όμως να αποβάλη τας κομμουνιστικάς του πεποιθήσεις.
ΙΥ/ από του έτους 1947 μέχρι σήμερον: Επειδή εκ πάντων των ανωτέρω προκύπτει ότι ο εν λόγω ουδέποτε προέβη εις εκδήλωσιν τινά εθνικιστικού περιεχομένου, η δε επιδεικνυομένη φιλησύχως διαγωγή του είναι επίπλαστος και επιφανειακή ίσως δε να μην εκδηλώνη τας κομμουνιστικάς του πεποιθήσεις λόγω της εξ ης πάσχει ασθενείας, διά ταύτα η υπηρεσία μου έχει την γνώμην ότι ούτως ουδέποτε απέβαλε την κομμουνιστικήν ιδεολογίαν και ότι εμμένει εις αυτήν.
Ο Διοικητής της Διοικήσεως
Ζ.Χ.
Ταγματάρχης
Α6 έγγραφο
Το έγγραφο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής,
Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων με τον χαρακτηρισμό «Επείγον», φέρει ημερομηνία 23 Αυγούστου 1954.
Με το έγγραφο αυτό, το Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων ζητά από μια δημόσια υπηρεσία την ονομαστική κατάσταση των εργαζομένων της με τα πλήρη στοιχεία τους.
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Τμήμα Ασφαλείας Ιωαννίνων
Αριθ. Πρωτ. 18/5/14β
Επείγον
Εν Ιωαννίνοις τη 23 Αυγούστου 1954
Προς…
Ενταύθα.
Έχομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως μας διαβιβάσετε το ταχύτερον ονομαστικήν κατάστασιν, εμφαίνουσα πλήρη στοιχεία ταυτότητος και υπηρεσίαν ην εκτελεί έκαστος των υπηρετούντων εν Ιωαννίνοις εμμίσθων υπαλλήλων της υπηρεσίας σας.
Η εν λόγω κατάστασις παρακαλώ όπως υποβληθή εις διπλούν εξ ων η μια να είναι ανυπόγραφος και ασφράγιστος.
Ο Προσ(ωρινός)
Διοικητής Ασφαλείας
Μ.Γ.
Υπομοίραρχος
Α7 έγγραφο
Στο έγγραφο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, με ημερομηνία 12 Φεβρουαρίου 1958, η Υποδιεύθυνσις Χωροφυλακής Ιωαννίνων αποστέλλει στη Νομαρχία Ιωαννίνων, διά μέσου της Διευθύνσης Χωροφυλακής Ιωαννίνων, σχετική βεβαίωση για την έκδοση Πιστοποιητικού Κοινωνικών Φρονημάτων
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Υποδιεύθυνσις Χωροφυλακής Ιωαννίνων
Βεβαίωσις
Βεβαιούται ότι ο Τ.Ν του και της… εκ Κατσικάς, Δωδώνης Ιωαννίνων κατέθηκε υμίν δικαιολογητικά προς έκδοσιν Πιστοποιητικού Κοινωνικών Φρονημάτων, όπερ θέλει διαβιβασθή μέσω της Διευθύνσεως Χωροφυλακής Ιωαννίνων εις Νομαρχίαν Ιωαννίνων…
Εν Ιωαννίνοις τη 12 – 2 – 1958.
Ο Γραμματεύς της Υποδιευθύνσεως
Γ.Κ.
Ενωμοτάρχης
Α8 έγγραφο
Στο έγγραφο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, με ημερομηνία 15 Μαρτίου 1958, η Διοίκηση Χωροφυλακής Ιωαννίνων αποστέλλει στη Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας της Χωροφυλακής στην Αθήνα προσωπικά στοιχεία από τον συνολικό ατομικό φάκελο ενός γιαννιώτη πολίτη, τα οποία αφορούν την πολιτική του δράση.
Ακολουθεί αυτούσιο το έγγραφο:
Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή
Διοίκησις Χωροφυλακής Ιωαννίνων
Αριθ. Πρωτ. Ι/9002/3.
Απόρρητος επί αποδείξει
Ιωάννινα τη 15 Μαρτίου 1958
Προς
Το Υπουργείον Εσωτερικών
Γενικήν Διεύθυνσιν Χωροφυλακής
Διεύθυνσιν Ασφαλείας
Γ΄ Τμήμα Εθνικής Ασφαλείας
Γραφείον 1ον
Αθήνας
«Κοινωνικά φρονήματα του Τ.Ν του Β…, γεννηθέντος το έτος 1919, εις Κατσικά Ιωαννίνων και κατοικούντος ομοίως γεωργός».
Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω ότι ο εν περιλήψει κατ’ εφαρμογήν του Ν. 516/48. κατέθεσεν αίτησιν παροχής πληροφοριών περί των κοινωνικών του φρονημάτων εις την Νομαρχίαν Ιωαννίνων…
Περί των φρονημάτων του αναφέρω τα κάτωθι.
Προ του έτους 1940 ήτο Εθνικόφρων.
Κατά την διάρκειαν της κατοχής ωργανώθη οικιοθελώς εις το ΕΑΜ κα ως υπεύθυνος αυτού ειργάσθη με ζήλον διά την επικράτησιν του κομμουνισμού, επιτυχών δε διά της προπαγάνδας όπως παρασύρη πλείστους αφελείς ομοχωρίους του εις την αντεθνικήν ταύτην οργάνωσιν.
Μετά την συμφωνίαν της Βαρκίζης εξηκολούθει να πιστεύη εις την ιδεολογίαν του και εξεφράζετο δημοσία υπέρ των αναρχικών οργανώσεων.
Εις τας εκλογάς της 31–3–1946 δεν εψήφισεν και επροπαγάνδισεν υπέρ της αποχής, υπακούσας εις τας προς τούτο εντολάς του ΚΚΕ.
Μετά τας εκλογάς ταύτας εξηκολούθη να εμμένη εις τας κομμουνιστικάς του αρχάς.
Την 30–7–1946, κληθείς εις τας τάξεις του Εθνικού Στρατού, προσήλθε και κατετάγη, απολυθείς την 29–9–1951, με την κατηγορίαν ΑΛΦΑ. Κατά την διάρκειαν της εν τω Στρατεύματι υπηρεσίας του δεν εξεδηλώθη αντεθνικώς.
Εις τας εκλογάς των ετών 1952 και 1956 εψήφισεν αριστερούς υποψηφίους.
Κάτοχος ών Ραδιοφώνου, ακροάτο τας εκπομπάς ραδιοσταθμών των Χωρών του Παραπετάσματος, αναγιγνώσκει κομμουνιστικόν τύπον και συναναστρέφεται κομμουνιστάς.
Κατ΄εφαρμογήν της υπ΄αριθμ. 34/55 εγκ. διαταγής υμών υπεβλήθη πρότασις διατηρήσεως του χαρακτηρισμού του ως κομμουνιστού, διότι, ως διεπιστώθη εκ της παρακολουθήσεώς του, εμμένει εις τους σκοπούς και επιδιώξεις του ΚΚΕ.
Σχετικάς περί των φρονημάτων του πληροφορίας παρακαλώ να παράσχητε εις την Νομαρχίαν Ιωαννίνων.
Ο Διοικητής της Διοικήσεως
Ε.Ρ.
Αντισυνταγματάρχης
Ακριβές αντίγραφον
Αθήναι 16 – 4 – 1958
Η Διεύθυνσις Ασφαλείας
Το παρακράτος, η Αμερικανική Στρατιωτική Αποστολή και η αμερικανική ΚΥΠ (CIA) στην Ελλάδα την δεκαετία του ‘60
Ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου στο βιβλίο του «Η Δημοκρατία στο απόσπασμα» αποτυπώνει ρεαλιστικά τον πολιτικό εξτρεμισμό της «βίας και νοθείας», που επικρατεί στην ελληνική πολιτική συντηρητική σκηνή τη δεκαετία του ‘60.
Γράφει λοιπόν ο Ανδρέας Παπανδρέου:
«Χέρι – χέρι με την συντηρητική οικονομική πολιτική της Ελλάδας βάδιζε και το αστυνομικό κράτος, που ήταν συνέπεια του εμφυλίου πολέμου. Μετά την εκκαθάριση του στρατού, της αστυνομίας και των δημοσίων υπηρεσιών από οποιοδήποτε στοιχείο, ύποπτο αριστερών τάσεων, ένας μυστικός παρακρατικός μηχανισμός, αποτελούμενος κυρίως από στρατιωτικές κλίκες, είχε κατορθώσει να ασκεί τον έλεγχο πάνω στην κρατική εξουσία. Ειδική νομοθεσία είχε κυριολεκτικά εξουδετερώσει τις βασικές αρχές του συντάγματος, που εγγυώταν τις προσωπικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ), μετά από μια δεκαετία στην αρχή, είχε ταυτισθεί όχι μόνο με την κυβέρνηση μα με το ίδιο το κράτος. Αυτό το κόμμα –από παράδοση η επέκταση του Παλατιού (Βασιλεύς) στην πολιτική ζωή της χώρας– αναγνώριζε τον Βασιλιά σαν την ύπατη πηγή εξουσίας σε όλα τα δημόσια ζητήματα –ακριβέστερα τον Βασιλιά και τους Αμερικανούς, τον «ξένο παράγοντα»… γι’ αυτό δεν είναι εκπληκτικό ότι ο Βασιλιάς και ο «ξένος παράγων» σχημάτισαν στενό συνασπισμό. Ούτε επίσης είναι εκπληκτικό ότι η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και οι μυστικές υπηρεσίες της Ελλάδας είναι αντίστοιχες επεκτάσεις της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής και της Αμερικανικής ΚΥΠ (CIA)…»
Στις 16 Φεβρουαρίου 1964 η Ένωση Κέντρου κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 53% με την υπόσχεση του αρχηγού της Γεωργίου Παπανδρέου ότι θα εφαρμόσει πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα.
Η μυστική παρακρατική οργάνωση Ελλήνων αξιωματικών ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών)
Η ΕΡΕ, το Παλάτι, ο Στρατός, η Αστυνομία, το κλιμάκιο της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής και η αμερικανική ΚΥΠ (CIA) στην Ελλάδα, θεωρώντας ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου αποτελεί παρένθεση, επένδυσαν στην τακτική του φόβου, «στη δήθεν κατάρρευση της οικονομίας και στον επερχόμενο κομμουνιστικό κίνδυνο».
Ο Γ. Παπανδρέου προχώρησε σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, αλλά ήταν φανερό πως είχε την κυβέρνηση, αλλά όχι την εξουσία.
Δεν έλαβε σχεδόν κανένα μέτρο, για να διασφαλίσει και να αλλάξει τις δομές του στρατού, οι οποίες λειτουργούσαν κάτω από το παρακράτος του ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών).
Ο ΙΔΕΑ ήταν μία μυστική παρακρατική οργάνωση ελλήνων αξιωματικών, η οποία αναμίχθηκε στα πολιτικά πράγματα της χώρας, μετά την απελευθέρωση και τον Εμφύλιο, με σκοπό την αντιμετώπιση «τυχόν επαπειλούμενου κομμουνιστικού κινδύνου» και δημιουργήθηκε από αξιωματικούς με εθνικιστικό, συντηρητικό και φιλοβασιλικό προσανατολισμό.
Το παρακράτος του ΙΔΕΑ είναι δυνατό να θεωρηθεί ως προοίμιο της 21ης Απριλίου του 1967, καθώς δύο αξιωματικοί στελέχη του, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και ο Δημήτριος Ιωαννίδης, είχαν ιδρύσει την οργάνωση ΕΕΝΑ, (Εθνική Ένωση Αξιωματικών) ως παρακλάδι του ΙΔΕΑ.
Ο συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, η Αμερικανική Στρατιωτική Αποστολή στην Ελλάδα και η ελληνική Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ)
Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος αποτέλεσε το τελικό προϊόν συνεργασίας της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής της Αμερικανικής ΚΥΠ (CIA) με την ελληνική Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ).
Ο μελλοντικός δικτάτορας μαθήτευσε σε Advanced Intelligence Center στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, δημιουργώντας πολύτιμες γνωριμίες με στελέχη των εδώ αμερικανικών υπηρεσιών.
Επιπλέον δε, η CIA συνεργαζόταν με τις Ελληνικές Ειδικές Δυνάμεις – Λόχοι Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), που ήταν επίλεκτο σώμα του ελληνικού στρατού και παρέμεινε πιστό στα Ανάκτορα και στον Βασιλιά.
Το 1967 η Ελλάδα βρισκόταν ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο. Οι εκλογές είχαν προκηρυχθεί για τις 28 Μαΐου και την εξουσία ασκούσε από τις 3 Απριλίου η ΕΡΕ, με πρωθυπουργό τον αρχηγό της Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος είχε τη συναίνεση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεωργίου Παπανδρέου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου.
«Η χούντα των συνταγματαρχών, κάτω από την αιγίδα της Αμερικανικής ΚΥΠ και της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής εφάρμοσε το σχέδιο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» που ήταν σχέδιο του ΝΑΤΟ για ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό, με σκοπό να εξουδετερωθεί κομμουνιστική εξέγερση, σε περίπτωση που εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού στρατοπέδου. Ο Παπαδόπουλος, παλιός φίλος της Αμερικανικής ΚΥΠ και επίσημος σύνδεσμός της με την Ελληνική ΚΥΠ, επιλέχθηκε να εφαρμόσει το σχέδιο…» αναφέρει συγκεκριμένα ο Ανδρέας Παπανδρέου στο βιβλίο του, «Η Δημοκρατία στο απόσπασμα» και στην κατάλυση της δημοκρατίας από τους συνταγματάρχες.
21 Απριλίου 1967, η δημοκρατία στο απόσπασμα
Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου του 1967 o ελληνικός λαός ξυπνούσε από τον ανατριχιαστικό θόρυβο, που έκαναν οι ερπύστριες των τανκς των πραξικοπηματιών, καθώς άφηναν τις χαρακιές τους στους έρημους δρόμους, στήνοντας για τα καλά την αμήχανη δημοκρατία στον τοίχο.
Οι πραξικοπηματίες της χούντας, με επικεφαλής τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τους συνταγματάρχες Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο, είχαν καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα, επιβάλλοντας στρατιωτική στυγνή δικτατορία, η οποία διάρκεσε επτά σχεδόν χρόνια, μέχρι το 1974.
Ο πολιτικός κόσμος της χώρας είχε βρεθεί εντελώς απροετοίμαστος και ο αιφνιδιασμός της χούντας των συνταγματαρχών ήταν απόλυτος.
Μέσα σε λίγες ώρες οι πραξικοπηματίες διέλυσαν όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς, τα συνδικάτα και τις οργανώσεις νεολαίας, ενώ δεκάδες πολίτες της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς συνελήφθησαν και εκτοπίσθηκαν σε άγονα νησιά.
Γιάννενα 21 Απριλίου 1967, οι φοιτητές ενάντια στη χούντα
Η πρώτη ηλιαχτίδα αντίστασης ενάντια στη δικτατορία εκδηλώθηκε την ίδια μέρα στα Γιάννενα από τους φοιτητές του πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ήταν η πρώτη εκδήλωση διαμαρτυρίας ενάντια στο πραξικόπημα της χούντας των συνταγματαρχών της 21ηςΑπριλίου 1967.
Τη γενναία αυτή τολμηρή πράξη της αντίστασης των φοιτητών ενάντια στη δικτατορία, καταγράφει την 1η Δεκεμβρίου 2005 η εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών» σε εκτενές ρεπορτάζ του τότε διευθυντή της εφημερίδας, Θύμιου Τζάλλα.
Αναφέρει σχετικά η εφημερίδα στην ιστορική της έρευνα:
«…οι νέες γενιές δεν ξέρουν καν ότι η πρώτη διαμαρτυρία εναντίον της χούντας σε όλη την Ελλάδα έγινε εδώ, δίπλα μας, στη λεωφόρο Δωδώνης… Υπό άλλες συνθήκες η συγκέντρωση της 21ης Απριλίου του 1967 θα ήταν σημείο αναφοράς για τα Γιάννενα, για μια μικρή πόλη δηλαδή, όπου οι πράξεις αντίστασης δεν ήταν ποτέ στην ημερήσια της διάταξη. Η πρώτη εκδήλωση διαμαρτυρίας σε όλη την Ελλάδα, με πολλούς από τους πρωταγωνιστές της να οδηγούνται στις φυλακές, στα κρατητήρια της ΕΑΤ – ΕΣΑ, να κυνηγιούνται ανηλεώς από τη χούντα. Και το πανεπιστήμιο θα έπρεπε να θεωρεί εκείνη την ημέρα κληρονομιά του, να την προβάλει αναλόγως και να είναι ο πρωταγωνιστής των εκδηλώσεων μνήμης με την κορυφαία του στιγμή: Τη στιγμή που οι φοιτητές του, πρώτοι απ’ όλους, ύψωναν φωνή κατά της χούντας στην κεντρική πλατεία…
«Παλιότερα ήμαστε διακόσια άτομα και βάλε, τώρα όσοι βλέπεις» λέει ο Αποστόλης ο Οικονόμου, δικηγόρος, (τώρα) 25 άνθρωποι περίπου: Aλέκος Σόφης, Γιώργος Μάκης, Λάκης Παπαϊωάννου, Κώστας Νουτσόπουλος, Βελισαρία Φίτσιου, Άρης Κασκανάκος, Μιράντα Κολιαλή κ.ά.
Ο Γιώργος Μάκης θυμάται, μαζί με τον Αλέκο Σόφη, εκείνους που λείπουν: «Η αποψινή βραδυά αφιερώνεται στη μνήμη του Μπάμπη Λακιώτη, του Πολύκαρπου Κατσουλίδη, του Άρη Παπούλια, του Πέτρου Φίτσιου, του Τάσου Μπαμπασίκα». Στο τέλος κάθε ονόματος η ομήγυρη προσθέτει ένα ακόμη: « Και τον Χρήστο… τον Χρήστο τον Γκαλμπίνο και τον Τάκη τον Ασλάνη». Ο Γιώργος Μάκης θυμήθηκε τις στιγμές που η πόλη και οι αρχές της συνειδητοποιούσαν το πραξικόπημα. Εκείνος τις έζησε ως μέλος της ΕΔΑ: «Εμείς στις 20 Απριλίου είχαμε ξενυχτήσει. Κάναμε σχέδια για συγκεντρώσεις. Και εγώ κοιμόμουν. Στις 6.30 το πρωί έρχεται Γιάννης ο Μυλωνάς και βάζει τις φωνές: «εσύ κοιμάσαι και έξω δεν ξέρεις τι γίνεται, έχουν καταλάβει τον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ. Το ραδιόφωνο δεν είπε στις 6.30 ειδήσεις, αλλά παίζουν συνέχεια κλαρίνα…» Δεν ξέραμε τι συμβαίνει. Λέμε κάτσε τώρα, έχουμε και δήμαρχο δικό μας στα Γιάννενα, τον Αλέκο τον Σόφη, και πάμε στο δημαρχείο. Βρίσκουμε τον Αλέκο αλαφιασμένο να μην γνωρίζει ούτε εκείνος τίποτε. Και παίρνει τον τότε Νομάρχη Αναστασιάδη. «Τι συμβαίνει τον ρωτάει», «κάτι συμβαίνει αλλά δεν ξέρουμε τίποτε». Εδώ η μεραρχία μας (8η μεραρχία) δεν είχε προσχωρήσει ακόμη στη δικτατορία. Γινόταν σύσκεψη (στην 8η μεραρχία) απέναντι από το δημαρχείο και τα γραφεία της ΕΔΑ. Βλέπαμε κινητικότητα εκεί. Είδαμε τον Φρόντζο, τον Μητροπολίτη Σεραφείμ, τον δικηγόρο τον Τσόγκα, τον Αλέκο Παπαδόπουλο, να πηγαίνουν απέναντι. Σιγά σιγά αντιληφθήκαμε ότι η χούντα είχε επικρατήσει σε όλη τη χώρα. Και αξίζει να αναφέρουμε ότι η 8η μεραρχία ήταν από τις τελευταίες μεραρχίες που είχαν προσχωρήσει στη δικτατορία».
Αναφέρει ο Γιώργος ο Μάκης:
«…η πόλη μας λοιπόν είχε την τύχη να έχει την πρώτη και την τελευταία αντιδικτατορική εκδήλωση, που έγινε στη χώρα μας. Την πρώτη στις 12 η ώρα το μεσημέρι της 21ης Απριλίου του 1967. Άρχισε το πρωί από το πανεπιστήμιο και πήγαμε κάτω στην κεντρική πλατεία ψάλλαμε τον Εθνικό Ύμνο, τραγουδήσαμε το ‘Πότε θα κάνει ξαστεριά’ και μετά αρχίσανε οι συλλήψεις… Την Ακαδημία την είχε ξεσηκώσει ο Πολύκαρπος (σ.σ. Κατσουλίδης), είχαμε συνεννοηθεί από πριν. Και όταν περάσαμε από κάτω, ο Πολύκαρπος με τη Γεωργία τη Στουρνάρα έδωσαν ώθηση στα παιδιά που ξεκίνησαν από το πανεπιστήμιο. Δεν ξέρω αν τέτοια πορεία θα την καταφέρναμε τώρα…».
Η κατάρρευση της απριλιανής χούντας των συνταγματαρχών
Στις 23 Ιουλίου 1974 η δικτατορία της χούντας των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967 κατέρρευσε κάτω από το βάρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.
Η δικτατορία στην Ελλάδα αποτέλεσε και την τελευταία έκρηξη αυταρχισμού κατά τις δεκαετίες της λεγόμενης «καχεκτικής δημοκρατίας», η οποία φυτοζωούσε μετά τον τέλος του Εμφυλίου, το 1949.
Η εμπειρία της δικτατορίας στην Ελλάδα παραμένει ακόμη και σήμερα τραυματική.
Η ψύχραιμη μελέτη αυτής της περιόδου είναι σήμερα αναγκαία, όχι ως αφήγημα του παρελθόντος, ούτε ως άσκηση ιστορικής αυτογνωσίας.
Οι δυτικού τύπου δημοκρατίες δεν κινδυνεύουν τόσο πολύ από τα τανκς, όσο από την εσωτερική διάβρωσή τους, η οποία μπορεί εξελιχθεί σε ημι-αυταρχικά καθεστώτα χειραγωγούμενης δημοκρατίας, με αλλοίωση του κοινοβουλευτισμού με την εξάλειψη των απαραίτητων θεσμικών διαδικασιών της πολιτειακής ζωής.
Γι’ αυτό τον λόγο, λοιπόν, θα πρέπει σθεναρά και διαρκώς να υπερασπιζόμαστε τη Δημοκρατία.
