Η απόφαση ουσιαστικά θέτει τους όρους προστασίας του τμήματος, που εκτείνεται από τα όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έως τα σύνορα Ελλάδας-Αλβανίας και περιλαμβάνει τον ποταμό Αώο από τη γέφυρα της Κόνιτσας και κατάντη, τμήμα του ποταμού Βοϊδομάτη και το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης απορροής του ποταμού Σαραντάπορου.
Ένας από τους σημαντικότερους όρους για την προστασία του ποταμού Αώου, ενός από τους τελευταίους μεγάλους ελεύθερης ροής ποταμούς της Ευρώπης, είναι η απαγόρευση κατασκευής φραγμάτων, καθώς και χωροθέτησης υδροηλεκτρικών έργων και σταθμών όλων των κατηγοριών, συμπεριλαμβανομένων των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), που αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για την ελεύθερη επικοινωνία των νερών του ποταμού, την ιδιαίτερη οικολογική του αξία και υδρομορφολογική του ακεραιότητα.
Όπως αναφέρεται στο ΦΕΚ, με την απόφαση αυτή «επιδιώκεται η διατήρηση της ελεύθερης και φυσικής/άγριας ροής του ποταμού Αώου, των κύριων παραποτάμων του, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορου, καθώς και όλων των ρεμάτων αυτών και των σπάνιων τύπων οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας, που απαντούν στη συγκεκριμένη περιοχή, και η θεσμοθέτηση διαδικασιών και μέτρων για την εξασφάλιση της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης στο πλαίσιο της αειφόρου διαχείρισης».
Εκτός από την κατασκευή υδροηλεκτρικών έργων και σταθμών, δεν επιτρέπεται καμίας μορφής αλλοίωση σε γεωλογικούς σχηματισμούς, ενώ η εκκρεμής διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης νέων έργων ή δραστηριοτήτων που δεν επιτρέπονται, διακόπτεται από την έναρξη ισχύος της νέας απόφασης.
Μέσω της απόφασης, επίσης, εξειδικεύονται οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες, που διαφυλάσσουν την ενίσχυση της οικονομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών (γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμός κ.ά.) και την πολιτισμική κληρονομία τους.
«Νίκη – ορόσημο» για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις
Την έκδοση της απόφασης χαιρετίζουν, με κοινό δελτίο τύπου, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις MedINA, Πίνδος Περιβαλλοντική και The Green Tank, χαρακτηρίζοντάς τη μια «νίκη –ορόσημο», έπειτα από προσπάθειες των ίδιων και της συμμαχίας «Σώστε τη Μπλε Καρδιά της Ευρώπης», που κατέθεσαν τις προτάσεις τους στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
«Η διατήρηση του ποταμού Αώου ως ενός ποταμού ελεύθερης ροής αποτελεί θρίαμβο τόσο για τη φύση όσο και για τις τοπικές κοινότητες. Με την απόφαση αυτή γίνεται ένα ακόμα βήμα, ώστε να διασφαλιστεί ότι το απαράμιλλο τοπίο της περιοχής δε θα αλλοιωθεί, ότι η οικολογική ακεραιότητα του ποταμού θα διαφυλαχθεί προς όφελος της βιοποικιλότητας και των επόμενων γενεών, οι οποίες θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν τις υπηρεσίες που ο ποταμός προσφέρει απλόχερα εδώ και αιώνες», ανέφερε ο εκτελεστικός διευθυντής του MedINA Αλέξης Κατσαρός.
«Το παζλ προστασίας του Αώου συμπληρώνεται και η συγκυρία δε θα μπορούσε να είναι καλύτερη για ένα ποτάμι σύμβολο. Την προηγούμενη εβδομάδα εγκρίθηκε ο νέος ευρωπαϊκός Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης, που προβλέπει την απελευθέρωση των ποταμών από εμπόδια, φραγμούς και φράγματα με στόχο την αποκατάσταση 25.000 χιλιομέτρων μέχρι το 2030. Ο Αώος είναι ένας από τους τελευταίους ελεύθερους ποταμούς της Ευρώπης και με το νέο καθεστώς προστασίας πλέον υπάρχει και η θεσμική κατοχύρωση ότι θα παραμείνει έτσι», σημείωσε από την πλευρά της η διευθύντρια Πολιτικής και συν-ιδρύτρια του Green Tank Ιόλη Χριστοπούλου.
«Σε μια εποχή πολύ δύσκολη για την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος, η διατήρηση του Αώου σε ελεύθερη ροή είναι μια πολύ ουσιαστική, όσο και κρίσιμη πρωτοβουλία. Ο Αώος πρέπει να παραμείνει ένα ποτάμι ελεύθερης ροής και να αποτραπούν εξελίξεις που θα διαταράξουν το οικοσύστημα, αλλά θα επιδράσουν και αρνητικά στις ήπιες ανθρώπινες δραστηριότητες που αναπτύσσονται, χρόνια τώρα, κατά μήκος του ποταμού. Στον Αώο, το περιβάλλον είναι πλούτος, ανάπτυξη, αλλά και ταυτότητα και σε αυτή την κατεύθυνση, της “ολιστικής” διαχείρισης, πρέπει να κατευθύνονται και οι αποφάσεις και νομοθετικές ρυθμίσεις», συμπληρώνει ο πρόεδρος της Πίνδος Περιβαλλοντική Γιάννης Βραζιτούλης.
Επόμενο βήμα: Εθνικό Πάρκο
Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη προστασία και θωράκιση του ποτάμιου δικτύου αποτελεί η εφαρμογή ενός ενιαίου καθεστώτος προστασίας που θα εκτείνεται σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του Αώου και θα θέτει αντιστοίχως ισχυρούς όρους και περιορισμούς.
Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την αναβάθμιση της προστασίας της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου προς τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας, ώστε να ενωθεί με το γειτονικό Εθνικό Πάρκο Vjosa, προκειμένου να θεσπιστεί το πρώτο Διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa, κοινό όραμα των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Το αλβανικό τμήμα του ποταμού ανακηρύχθηκε «Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού», τον Μάρτιο του 2023, λαμβάνοντας τον τίτλο του πρώτου Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη.
Ερωτηθείς σχετικά, ο κ. Κατσαρός, σημείωσε πως δεν μπορεί να προσδιορίσει πόσο κοντά είμαστε στην υλοποίηση αυτού του οράματος, ωστόσο, τόνισε πως τόσο οι τοπικές κοινωνίες όσο και οι φορείς της πολιτείας στις δύο πλευρές του Αώου έχουν αντιληφθεί τη σημασία του ποταμού και ενισχύουν το καθεστώς προστασίας. «Θέλω να πιστεύω ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι πιθανή και θα αποτελέσει το πρώτο τέτοιο Πάρκο στην Ευρώπη, και, πέρα από το καθεστώς προστασίας στον ενιαίο πλέον ποταμό, θα αποτελέσει και μιας πρώτης τάξεως ευκαιρίας για μια βιώσιμη ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή», ανέφερε, επισημαίνοντας πως η ίδια η απόφαση αναφέρει αναλυτικά και κατά προτεραιότητα όλες εκείνες τις δραστηριότητες που επιτρέπονται με στόχο την ανάπτυξη της περιοχής.
«Όλοι μας αυτό που θέλουμε να αναδείξουμε είναι πως η περιοχή έχει ένα μοναδικό φυσικό τοπίο και μοναδική πολιτιστική κληρονομιά και αυτά τα στοιχεία μπορούν να αποτελέσουν έναν μοναδικό παράγοντα για την ανάπτυξη της περιοχής. Θέλουμε να το κάνουμε ξεκάθαρο πως, όταν μιλάμε για ένα προστατευόμενο τοπίο, δε μιλάμε για ολοκληρωτικές απαγορεύσεις, αλλά για συγκεκριμένα έργα όπως τα μικρά υδροηλεκτρικά, αλλά και για μια σειρά δραστηριοτήτων που επιτρέπονται και μπορούν να αναδείξουν την περιοχή σε έναν μοναδικό τόπο έλξης για βιώσιμο τουρισμό», κατέληξε.
