Στους εφιάλτες έρχονται απρόσκλητες όσες σκέψεις, εικόνες, επιθυμίες, φόβοι απωθήσαμε μέσα στη μέρα ή γενικότερα στη ζωή μας. Ό,τι κρύψαμε από τον ίδιο μας τον εαυτό ή κάναμε πως δεν είδαμε ή δεν νιώσαμε, περιμένει καρτερικά στη γωνιά της βραχύχρονης λήθης και εμφανίζεται σε στιγμή απρόσμενη, κυρίως στα όνειρά μας, εκεί που όλες οι άμυνες και αντιστάσεις μας έχουν καμφθεί. Όσο πιο καταχωνιασμένη είναι μια απειλητική –για την ψυχική μας ισορροπία και την καθημερινή μας λειτουργικότητα- σκέψη ή εικόνα, τόση γίνεται η ορμή της, όταν εισβάλλει σαρωτική, αδυσώπητη και βίαιη στα όνειρά μας και τα κάνει εφιάλτες.
Στη διάρκεια του ύπνου η συνειδητότητά μας -ο ρυθμιστής ανάμεσα στον υπαγορευμένο από τις κοινωνικές επιταγές καθωσπρεπισμό μας και τις απωθημένες σκέψεις και επιθυμίες μας- είναι ατροφική και αδύναμη να κρατήσει τα δύο άκρα σε ισορροπία. Το υποσυνείδητο τραβάει μπροστά και αδιάκριτα φωτίζει όσα νομίζαμε πως οριστικά είχαμε εξωθήσει στο σκοτάδι. Όταν όλα αυτά παίρνουν μορφή προσώπων, καταστάσεων και γεγονότων όσο κοιμόμαστε, το όνειρο γίνεται εφιάλτης. Και το άγχος, που η εμφάνισή τους προκαλεί, βασανιστικό. Ο ανήμπορος να αποτρέψει τη θριαμβευτική επέλασή τους ρυθμιστής έχει μια τελευταία ευκαιρία. Όταν ξυπνάμε –αν είναι εξασθενημένος και αδύναμος- απωθεί όσα είδαμε στον ύπνο μας το προηγούμενο βράδυ. Αν είναι ισχυρός και «αντέχει» να διαχειριστεί κάποια απ’ όσα εφιαλτικά εμφανίστηκαν, τα παραλλάσσει, μεταμορφώνει σε ομορφιά όσα άσχημα διαδραματίστηκαν, αλλάζει τα πρόσωπα, στρογγυλεύει τις γωνίες.
Στο νέο βιβλίο του Γιάννη Πάσχου «Φοβού τα βρέφη», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Περισπωμένη», ο συγγραφέας αρνείται να αλλάξει τα στοιχεία του συλλογικού εφιάλτη μας -αυτού που χρόνια τώρα βλέπουμε σχεδόν κάθε βράδυ, αλλά τον τροποποιούμε λίγο πριν ξυπνήσουμε, για να αντέξουμε να βγάλουμε τη μέρα που ξημερώνει. Όλες οι απαγορευμένες σκέψεις, οι απωθημένες εικόνες, οι επίμονα τυρρανικές αισθήσεις κυριαρχούν, χωρίς όριο ή φραγμό. Ο λόγος καταιγιστικός και αμετάκλητος, γραμμένος μονοκοντυλιά, σαρώνει όποια δεύτερη σκέψη πάει να κάνει ο αναγνώστης, προκειμένου να αντέξει αυτά που ο συγγραφέας περιγράφει. Πολύ γρήγορα οι αντιστάσεις του κάμπτονται και αφήνεται στη δίνη ενός εφιάλτη γνώριμου, που πρώτη φορά, ωστόσο, εξιστορείται με κάθε λεπτομέρεια, χωρίς συγκάλυψη ή άμβλυνση, ενώ το υποκείμενο είναι ξύπνιο, με όλες του τις αισθήσεις σε λειτουργία. Το σοκ είναι μεγάλο, εντούτοις τίποτε παντελώς ξένο και ανοίκειο δεν ειπώνεται. Από την κοφτερή, τραχιά και πνευματώδη πένα του Πάσχου δεν γλυτώνει κανείς. Σε καμία εξουσία και σε κανέναν δυνάστη δεν χαρίζεται. Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα παίρνουν τη μορφή των εξουσιαστών εντός των κόλπων της οικογένειας, του σχολείου, του στρατού, της πολιτικής – δικαιοσύνης, της εκκλησίας, των ανθρώπων του πνεύματος και του πολιτισμού, των λειτουργών της υγείας. Όλες οι ανεπάρκειες και οι αναπηρίες ενός συστήματος- κανίβαλου, που καθημερινά στρέφεται εναντίον του εαυτού του και τρέφεται αχόρταγα από τις σάρκες του, αναδεικνύονται με τη δύναμη ενός ανελέητα διαρκούς και ανεξάντλητου ελεύθερου συνειρμού.
Κι αν τις ιστορίες του Δον Ντομίνγκο –το αμέσως προηγούμενο πόνημα του Πάσχου- ο υπερρεαλισμός και η γραφή εν είδει ελεύθερου (ωστόσο πολύ φροντισμένου) συνειρμού τις έκαναν μαγικές και ονειρικές, στο «Φοβού τα βρέφη» τα ίδια στοιχεία έφτιαξαν μια αφήγηση σκληρή, βίαιη, ωμά αληθινή, χωρίς οίκτο ή εξωραϊσμούς, παραδομένη σε χίλιες μύριες εικόνες που κινούνται ανάμεσα στο νοσηρά φανταστικό και το οριακά πραγματικό.
Υπάρχει υπερβολή; Στην εκφορά του λόγου ίσως, αλλά δεν υπηρετούνται αλλιώς το ζητούμενο ύφος και είδος. Στην ουσία του πάντως τίποτε υπερβάλλον ή υπερφίαλο δεν θα χρεώσει ο αναγνώστης. Ενδεχομένως να δυσκολευτεί (και να αντισταθεί) στην αρχή να ακολουθήσει τον συγγραφέα και να τον ξενίσει η πρώτη του επαφή με το κείμενο. Αν επιμείνει, πολύ γρήγορα θα εθιστεί και θα καταλήξει να βρίσκει λίγες τις σελίδες του βιβλίου.
Πρόλαβε ο ρυθμιστής κάπως να εξομαλύνει τα πράγματα, έστω την ύστατη στιγμή, λίγο πριν ξυπνήσουμε από τον εφιάλτη; Ναι. Με τη βοήθεια του Δον Ντομίνγκο στην τελευταία ιστορία του, ο Πάσχος επαναφέρει το φως και τη μαγεία μέσα από μία χαραμάδα ομορφιάς, έρωτα και αγάπης, στο τέλος ενός γιορτινού τραπεζιού, που κόντεψε να χάσει (αλλά πρόλαβε) με τη Χιονάτη του.
Το βιβλίο «Φοβού τα βρέφη» φαινομενικά δεν είναι βόλτα στο πάρκο, δεν διαβάζεται χαλαρά στην παραλία (αν και εμείς εκεί το διαβάσαμε) και σίγουρα αντενδείκνυται ως ανάγνωσμα, για να σας πάρει ο ύπνος. Στην ουσία του όμως είναι ένα πόνημα στο οποίο έχει ανάγκη να επιστρέφει τακτικά ο αναγνώστης, να ανατροφοδοτείται, να δανείζεται χιλιάδες λόγια του και να παίρνει δύναμη γιατί τελικά δεν βλέπει μόνος του σε λούπα τον ίδιο εφιάλτη. Έχει παρέα: τον Γιάννη και όσους στους ανθρώπους – βρέφη του και τα θύματά τους αναγνωρίζουν εαυτούς και άλλους.
Υ.Γ.: Must read και το εξαιρετικό επίμετρο του Κώστα Καραβίδα στο τέλος του βιβλίου.
Γιάννης Πάσχος, «Φοβού Τα βρέφη»
Εκδόσεις Περισπωμένη
Σελίδες: 67
