Ταυτότητα: Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κική Δημουλά, ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, Εκδόσεις Ίκαρος
Βιβλίο

Συνάντηση

Με αφορμή τη Συνάντηση, το βιβλίο στο οποίο ανταμώνουν 73 ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη και 81 ποιήματα της Κικής Δημουλά, η Βίκυ Βάββα γράφει σήμερα για τη σπουδαία ποιήτρια, που έφυγε από τη πριν μερικές μέρες.

Τὰ ἀκατόρθωτα – μὴ σὲ ἀπασχολεῖ –
θὰ τὰ προμηθευτῶ ἐγώ.

Ἐσὺ φέρε μόνο τὸ χέρι σου στὸν ὦμο μου
δέσ᾿ το γιὰ σιγουριὰ ἀπὸ μιὰ φλέβα τοῦ λαιμοῦ
ἄδειασέ με ὅλη μέσα
αὐτὴ εἶναι ἡ σωστὴ ἀναλογία
σ᾿ ἕνα χέρι ἕνας ἄνθρωπος
ἀνακάτεψε καλὰ νὰ γίνει λεῖο σφιχτὸ τὸ μεῖγμα
τάχα νὰ ἐπισκευάσεις μιὰ παράλειψη παλιά

νὰ γίνει σὰν καινούργια σοῦ παράγγειλε
τὸ κατορθωτό.
[Αναπαλαίωση, Κ. Δημουλά, από τη συλλογή Χλόη Θερμοκηπίου]

Το βιβλίο αυτό με την ξεθωριασμένη τιμή στο οπισθόφυλλο το άνοιξα πριν λίγες μέρες μετά από χρόνια. Ήταν η ώρα, σαν μια προσευχή, σαν ένα ευχαριστήριο κατευόδιο. Βέβαια, δεν πρόκειται ακριβώς για βιβλίο, μάλλον για ένα ταξίδι λόγου και εικόνας, που ο καθένας το ταξιδεύει με το δικό του τρόπο, όχι απαραίτητα παίρνοντας το ίδιο δρομολόγιο με κάποιον άλλο και σίγουρα χωρίς να είναι αναγκαίο να επισκεφτούμε παρόμοιους προορισμούς. Κι αυτό, γιατί μέσα στις σελίδες του βρίσκει κανείς 73 ζωγραφικά έργα του Γιάννη Ψυχοπαίδη και 81 ποιήματα της Κικής Δημουλά, που ανθολόγησε ο ίδιος ο ζωγράφος (συν ένα ανέκδοτο ποίημά της).

«Στους πάντα δύσκολους καιρούς η ποίηση στέκεται η αναγκαία οικοσκευή με τα απολύτως απαραίτητα. Βοήθημα και ζύγι γι’ αυτούς που ‘χουν ανάγκη και κουράγιο, συντροφιά και στήριγμα. …. Μια οικοσκευή που διαφυλάσσει τη λιτότητα, την πυκνότητα, τη σαφήνεια, τη βαθιά υπαρξιακή στόχευση, τον πλούτο του ελάχιστου, τις αμφισημίες των πραγμάτων και των λόγων, το οικείο και το αινιγματικό του κόσμου».

Κάπως έτσι ξεκινάει η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, με τα λόγια του Γ. Ψυχοπαίδη, ο οποίος συνομίλησε με την ποίηση της Δημουλά μέσα από τη δική του τέχνη, τη ζωγραφική, σε έναν αυθόρμητο διάλογο ουσίας, που επιτρέπει την ανάδυση ενός καινούριου έργου τέχνης, μικτού, γόνιμου, απρόσμενου, αυθεντικού.

Ήταν η ώρα γιατί με αφορμή το φυσικό τέλος της ποιήτριας ξεσηκώθηκαν μέσα μου όλες εκείνες οι αναμνήσεις που έχουν υπάρξει ακριβώς επειδή συναντήθηκα με την ποίηση. Κι όταν πεθαίνει ένας άνθρωπος του οποίου η Τέχνη αφήνει ανεξίτηλα ίχνη στη ζωή μας, εικόνες και συνδέσεις αναδύονται, σαν τις «αποσιωπητικές εικόνες» της..

[…] Στ’ αγκίστρια του απογέματος, στ’ αγκάθια των χρωμάτων, έχουν πιαστεί και κρέμονται αποσιωπητικές εικόνες.
Κρέμεται μια εικόνα παράθυρου.
Τα κουρτινόφυλλα σπαρμένα με κατιόν φθινόπωρο όλο από πλατανόφυλλα.
Εικόνα ενός χεριού που πνέει σαν άνεμος παλινορθώσεως των φύλλων.
Εικόνα και το μεγάλο κύμα χρόνου
που ορμάει και σε παίρνει,
γιατί κάθε φορά ξεχνάς
ανοιχτή του ονείρου την πόρτα.
Τι με λυπεί, τι με λυπεί;   
[από τη συλλογή Το λίγο του κόσμου]

Είναι μια παράξενη αίσθηση αυτή, ανακουφιστική, ότι ένα ποίημα μιας – άγνωστης ως προσωπική γνωριμία και τόσο οικείας ταυτόχρονα – ποιήτριας απαντάει επιτέλους σε εκείνα το ταλαιπωρημένα Κυριακάτικα απογεύματα της παιδικής μας ηλικίας, συνομιλεί με την απελπισία ενός χειμώνα. Και ένα άλλο (διαφορετικό για τον καθένα), μας βοηθά να εμπεριέξουμε τους ναυαγισμένους έρωτες, να τους νοσταλγήσουμε, να τους καταλάβουμε βαθύτερα.  Κι ίσως λίγο παρακάτω, ένα αποκούμπι για τη μνήμη, κύριο όνομα των θλίψεων, τη μνήμη που η ύπαρξή της κάποτε μας καθηλώνει, που η απώλειά της μας αποπροσωποποιεί. Δίπλα, εκείνο το τολμηρό ποίημα, που επιτρέπει τα όνειρα και στην επόμενη σελίδα το άλλο, για τη φαρμακόγλωσσα ενοχή μας. Δεν θα ‘λειπε φυσικά η θάλασσα, που αρχίζει εκεί που τελειώνουμε εμείς. Κι όλα μαζί, λέξεις, εικόνες και ιδέες που παίρνουν τη μορφή ενός ποιήματος, να υφαίνουν μια αέρινη ασπίδα απέναντι στο φόβο του θανάτου, τόσο εύθραυστη και τόσο αναντικατάστατη και ζωτική συνάμα, η ασπίδα αυτή. Ίσως για όλες αυτές τις ιαματικές τους ιδιότητες αρχίζουν να συνταγογραφούνται τα ποιήματα στη Βρετανία*…

«ποίηση με ιατρική συνταγή, είτε υποφέρετε από τις πιέσεις του σύγχρονου κόσμου, είτε από τον πόνο μιας σπασμένης καρδιάς ή απλώς χρειάζεστε ένα τονωτικό για το πνεύμα σας, υπάρχει μια ποιητική θεραπεία για εσάς!»

Όπως και να ‘χει, με συνταγή γιατρού ή χωρίς, είναι στ’ αλήθεια μια οικοσκευή με τ’ απολύτως απαραίτητα η ποίηση. Κι όταν συναντιέται με τη ζωγραφική ή με τη μουσική ή με άλλη μορφή τέχνης, ανθίζουν και οι δυο, η μια δίπλα, μέσα στην άλλη. Σαν τις σπουδαίες συναντήσεις των ψυχών. Ευγνώμων.

Φωτογραφία 1948

Κρατώ λουλούδι μάλλον.
Παράξενο.
Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου
πέρασε κήπος κάποτε.

Στο άλλο χέρι
κρατώ πέτρα.
Με χάρη και έπαρση.
Υπόνοια καμιά
ότι προειδοποιούμαι γι’ αλλοιώσεις,
προγεύομαι άμυνες.
Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου
πέρασε άγνοια κάποτε.

Χαμογελώ.
Η καμπύλη του χαμόγελου,
το κοίλο αυτής της διαθέσεως,
μοιάζει με τόξο καλά τεντωμένο,
έτοιμο.
Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου
πέρασε στόχος κάποτε.
Και προδιάθεση νίκης.

Το βλέμμα βυθισμένο
στο προπατορικό αμάρτημα:
τον απαγορευμένο καρπό
της προσδοκίας γεύεται.
Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου
πέρασε πίστη κάποτε.

Η σκιά μου, παιχνίδι του ήλιου μόνο.
Φοράει στολή δισταγμού.
Δεν έχει ακόμα προφθάσει να είναι
σύντροφός μου ή καταδότης.
Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου
πέρασ’ επάρκεια κάποτε.

Συ δεν φαίνεσαι.
Όμως για να υπάρχει γκρεμός στο τοπίο,
για να ’χω σταθεί στην άκρη του
κρατώντας λουλούδι
και χαμογελώντας,
θα πει πως όπου να ’ναι έρχεσαι.
Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου
ζωή πέρασε κάποτε.

«Φωτογραφία 1948», από τη συλλογή Το λίγο του κόσμου (1971)

*https://www.doctv.gr/page.aspx?itemID=SPG13794

Σχετικά άρθρα

«Συνάντηση» χωρίς φανάρια από σήμερα

Ένα πουλί στην έρημο