Πολλοί έχουμε αναρωτηθεί αν η χώρα μας, μετά την εφαρμογή τριών μνημονίων, βρίσκεται σε καλύτερη ή χειρότερη θέση, σε σχέση με τις αναπτυξιακές της προοπτικές.
Την απάντηση τη δίνουν τα παρακάτω στοιχεία, τα οποία δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, αν δεν υπάρξει διαφορετικό μείγμα οικονομικής πολιτικής και στρατηγική ανάπτυξης.
Οι πολιτικές, που επέβαλαν στην Ελλάδα η ΕΕ και το ΔΝΤ, ήταν βάρβαρες, αναποτελεσματικές και με σαφή ταξικό προσανατολισμό. Βασικός στόχος των μνημονίων ήταν η διασφάλιση της αποπληρωμής των δανείων του Ελληνικού δημοσίου προς τις ξένες τράπεζες, η επιβολή νέο-φιλελεύθερων πολιτικών και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων, μέσω εσωτερικής υποτίμησης, μείωσης δηλαδή μισθών και βιοτικού επιπέδου.
Η Ελλάδα δυστυχώς σήμερα βρίσκεται σε χειρότερη θέση από την αρχή της κρίσης:
- Το ΑΕΠ είναι σήμερα μειωμένο περίπου κατά 23% σε σύγκριση με το 2008.
- Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σε 180% του ΑΕΠ έναντι 127% το 2009. Είναι το υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ (86% είναι ο μέσος όρος) και -σύμφωνα με την πλειονότητα των αναλυτών και τη διεθνή βιβλιογραφία- μη βιώσιμο.
- Η χώρα υπέστη δημογραφική καθίζηση, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες νέοι μετανάστευσαν στο εξωτερικό και υπάρχουν σαφείς τάσεις πληθυσμιακής συρρίκνωσης (μεταξύ 2010 και 2018 ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε περίπου κατά 400.000). Παρόλα αυτά η ανεργία παραμένει εξαιρετικά υψηλή, στο 16%, και το ποσοστό απασχόλησης πολύ χαμηλό (59,5% στην Ελλάδα στις ηλικίες 20-64 ετών έναντι 73,2% στην ΕΕ των 28 ή πλησίον του 80% σε χώρες του Βορρά).
- Η παραγωγικότητα της εργασίας (ΑΕΠ ανά απασχολούμενο) μειώθηκε περίπου κατά 1% ετησίως την τελευταία δεκαετία, λόγω της μείωσης των επενδύσεων και της σταδιακής απαξίωσης του υπάρχοντος κεφαλαιακού εξοπλισμού.
- Το τραπεζικό σύστημα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα και αποτυγχάνει στον κύριο ρόλο του, στην παροχή ρευστότητας και στη χρηματοδότηση της οικονομίας. Οι καταθέσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών στα πιστωτικά ιδρύματα μειώθηκαν από 238 δισ. ευρώ το Δεκέμβριο 2009 σε 140 δισ. ευρώ τον Οκτώβριο 2019.
- Η μεγάλη αύξηση της φορολογίας και η εν γένει οικονομική κατάσταση της χώρας, εκτός από κοινωνικά άδικη, οδήγησε επίσης στο κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων, στη φυγή πολλών άλλων στο εξωτερικό και στην ένταση των φαινομένων φτώχειας και περιθωριοποίησης.
- Η παραγωγική βάση συρρικνώθηκε. Το 2018 ο πρωτογενής τομέας, η μεταποίηση και η ενέργεια συνεισέφεραν από κοινού μόλις το 16,8% του ΑΕΠ, έναντι 18,2% το 2000.
- Το κοινωνικό κράτος, τα εργασιακά δικαιώματα, η εκπαίδευση, οι υποδομές υποβαθμίστηκαν και μεγάλο μέρος της δημόσιας περιουσίας πουλήθηκε με όρους καθόλου ικανοποιητικούς.
- Η Ελλάδα βρίσκεται σε εποπτεία μέχρι το 2060, υποχρεωμένη σε υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα για την πληρωμή των τόκων των δανείων, δηλαδή σε συνεχή εκροή πόρων προς τους δανειστές.
- Τέλος, για να έχουμε μια συνολική εικόνα, σύμφωνα με τον Δείκτη Διεθνούς Ανταγωνιστικότητας του World Economic Forum, το 2019 η Ελλάδα καταλάμβανε την 59ηθέση διεθνώς και βρίσκονταν στην προτελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ, μπροστά μόνο από την Κροατία.
Το λυπηρό συμπέρασμα είναι ότι η θέση της Ελλάδας στον Διεθνή Καταμερισμό Εργασίας υποβαθμίστηκε πολύ την τελευταία δεκαετία, ενώ οι αναπτυξιακές της προοπτικές, εάν δεν υπάρξουν ριζικές αλλαγές, είναι πολύ περιορισμένες.
Κι όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο καθηγητής Νίκος Λέανδρος, αντιπρύτανης Παντείου: «Τα δομικά προβλήματα που οδήγησαν στην κρίση παραμένουν και η οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας είναι σήμερα από πολλές απόψεις χειρότερη».
Εύλογα λοιπόν προκύπτει το ερώτημα: Όνειρο θερινής νυκτός η επιστροφή της οικονομίας στην κανονικότητα ή μια ακόμη μνημονιακή περιπέτεια λίαν προσεχώς;
