ΚαθημερινάΑίθουσα Σύνταξης

Το Ζαγόρι και ο νεοελληνικός διαφωτισμός

Τον κρυμμένο πολιτισμό γραμμάτων και τεχνών του Ζαγορίου, που διαδραμάτισε ρόλο κατά την περίοδο δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους και ειδικώς την περίοδο του νεοελληνικού διαφωτισμού, έχει ως στόχο να αναδείξει η διοργάνωση «Ζαγόρι 2021», που θα πραγματοποιηθεί στις 19-23 Αυγούστου σε τρία χωριά του Ζαγορίου.

Στόχος της «Επέκεινα Χώρα», που έχει την πρωτοβουλία της διοργάνωσης, είναι «να αποτελέσει μια γέφυρα χρόνου, ανάβοντας σπίθες για τη συνέχιση της διανοητικής και γνωσιακής επανάστασης σε αυτούς τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους της Ελλάδας και της Ευρώπης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
Ο 18ος αιώνας σημαδεύτηκε από τη ραγδαία άνοδο του βιοτικού επιπέδου στο Ζαγόρι, η οποία συνοδεύτηκε με την ίδρυση σχολείων και βιβλιοθηκών σχεδόν σε κάθε χωριό. Η όλο και μεγαλύτερη ευημερία, τα προνόμια που είχαν αποκτήσει Φαναριώτες, που μετακινήθηκαν στο Ζαγόρι πριν το 1820, καθώς και οι δωρεές από ομογενείς, οδήγησαν στην ανέγερση αρκετών σχολείων τον 19ο αιώνα, όπως η Πασχάλειος στο Καπέσοβο, η Αναγνωστοπούλειος στο Δίλοφο, η Καλλίγειος στο Πάπιγκο, η Κοινή Σχολή Ελληνικών Μαθημάτων στο Μονοδένδρι από τους αδελφούς Ριζάρη, αλλά και τον 20ο, όπως η Βριζοπούλειος Σχολή στη Βίτσα από τον Φίλιππο Βριζόπουλο.
Τα βουνά του Ζαγορίου προσέφεραν καταφύγιο στους Έλληνες που διώκονταν από τους Οθωμανούς. Έτσι, όταν ο στρατός του Σουλτάνου κατέστρεψε τα Ιωάννινα το 1820, κατέφυγαν στο Ζαγόρι προσωπικότητες-λόγιοι του νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως ο Αθανάσιος Ψαλίδας. Ο Νεόφυτος Δούκας, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, φαίνεται ότι συνέδραμε προς την κατεύθυνση ίδρυσης και πανεπιστημίου. Ίσως υπήρχε και σχέδιο ίδρυσής του στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Ρογκοβού κοντά στο Τσεπέλοβο. Η λειτουργία των σχολείων στην περιοχή του Ζαγορίου σχετίζεται ασφαλώς και με άλλα κέντρα του Διαφωτισμού, όπως τα Ιωάννινα. Η πνευματική παράδοση άντεξε μέχρι τα νεότερα χρόνια, ακόμη κι όταν είχε αρχίσει λόγω των συνθηκών της σύγχρονης ζωής η εγκατάλειψη του Ζαγορίου.
Τα σημαντικά βυζαντινά και νεοελληνικά μνημεία του Ζαγορίου, οι ναοί και οι μονές του, μαζί με τα σχολεία και τις Σχολές, μένουν εν πολλοίς άγνωστα και αναξιοποίητα για το ευρύτερο κοινό. Ένα κενό που φιλοδοξεί να καλύψει η «Επέκεινα Χώρα», με την υποστήριξη του δήμου Ζαγορίου και σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύνδεσμο Ζαγορισίων, τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Τσεπελόβου «Αναστάσιος Τσούφλης», Ασπραγγέλων, Καπεσόβου «Αλέξης Νούτσος» και Πανωσουδενιωτών, καθώς και την Αναπτυξιακή Εταιρεία Ζαγορίου.
Η διοργάνωση, η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», ξεκινά την Πέμπτη 19 Αυγούστου με δείπνο καλωσορίσματος στη Βίτσα και ακολουθούν το πρωί της Παρασκευής 20 Αυγούστου ξεναγήσεις και περπάτημα στην περιοχή, επισκέψεις στο Μοναστήρι Προφήτη Ηλία (1632), όπου δίδαξε ο Κοσμάς ο Αιτωλός, και στη Μονή Αγίας Παρασκευής χτισμένη πάνω από τη χαράδρα του Βίκου. Το βράδυ της ίδιας ημέρας θα γίνει πρώτη εκδήλωση από τις τρεις που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα. Στις 8 το βράδυ, στην κεντρική πλατεία των Άνω Πεδινών, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση αφιερωμένη στον «Νεοελληνικό Διαφωτισμό στο Ζαγόρι και στον λόγιο Νεόφυτο Δούκα» με ομιλητή τον καθηγητή της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης Αριστοφάνη Ζαμπακίδη. Θα ακολουθήσει επίσκεψη και ξενάγηση στη Βιβλιοθήκη του Νεοφύτου Δούκα.
Το Σάββατο 21 Αυγούστου το πρόγραμμα περιλαμβάνει το πρωί επισκέψεις στο Μουσείο Λαζαρίδη στο Κουκούλι και στο Μουσείο Αγάπιου Τόλη στους Κήπους, και στις 8 το βράδυ εκδήλωση στο θέατρο Αλώνι στην Άνω Βίτσα με καλεσμένο ομιλητή τον, καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Στάθη Καλύβα.

Την Κυριακή 22 Αυγούστου η δράση μεταφέρεται το πρωί στο Τσεπέλοβο, όπου έχουν προγραμματιστεί επισκέψεις στην Ιερά Μονή Ρογκοβού (11ος αι.), στην έκθεση ζαγορίσιας τοιχογραφίας του Πέρου Μπέχλη, στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, στην έκθεση ζωγραφικής στο Τσούφλειο Φαρμακείο και στο Αρχοντικό Ιωαννίδη.
Κατά την επιστροφή θα γίνει μια στάση στο Καπέσοβο, απ’ όπου οι συμμετέχοντες θα θαυμάσουν τη θέα προς την περίφημη Σκάλα του Βραδέτου, και θα ακολουθήσει επίσκεψη στην Πασχάλειο Σχολή Καπεσόβου (1861). Στις 8 το βράδυ, στην Ελάτη, θα πραγματοποιηθεί η τρίτη και τελευταία εκδήλωση. Θα μιλήσουν η Μαργαρίτα Δημητριάδου με θέμα «Η πολυσχιδής προσωπικότητα του Εσάτ πασά» και ο Παναγιώτης Τζόκας με θέμα «Η επανάσταση του 1821 και το Δημοτικό Τραγούδι». Θα ακολουθήσει κέρασμα , προσφορά του Πολιτιστικού ΣυλλόγουΕλάτης.
Τέλος, τη Δευτέρα 23 Αυγούστου θα γίνει διάβαση της χαράδρας του Βίκου για όσους το επιθυμούν.

 

Σχετικά άρθρα

Τον Μάιο η UNESCO στο Ζαγόρι

Γεωργία Χαλάτση

Μία επιβράβευση και οι… σκληρές πραγματικότητες για το Ζαγόρι

Μεγάλη ευθύνη πέρα από τεράστια ευκαιρία