Ένα από τα πιο στρεσογόνα ζωής για πολλούς ανθρώπους είναι το διαζύγιο. Μια εμπειρία που ενίοτε επιφέρει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής και συχνά συνοδεύεται από πληθώρα συναισθημάτων και προκλήσεων σε όλα τα επίπεδα. Τα παιδιά δεν θα μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστα από μια τέτοια διαδικασία.
Πράγματι, ο πόνος είναι μεγάλος στις περισσότερες περιπτώσεις. Ακόμη και αν υπάρχει προεργασία για το διαζύγιο ή αν είναι τρόπον τινά αναμενόμενο για καιρό, δεν παύει να συνιστά μια δύσκολη μετάβαση. Ένα από τα πιο βασανιστικά ερωτήματα των γονιών σχετικά με το διαζύγιο είναι το πότε: πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να ανακοινώσουν την απόφασή τους. Φαίνεται ότι η στιγμή της ανακοίνωσης είναι μια μορφή κορύφωσης της συναισθηματικής έντασης για τους γονείς, η στιγμή όπου νιώθουν «έκθετοι», αδύναμοι, πιεσμένοι ή και «αποτυχημένοι» παροδικά, ως προς τη διάσταση ότι δεν κατάφεραν να προφυλάξουν τα παιδιά από μια εμπειρία αποχωρισμού και απώλειας. Πότε λοιπόν, ανακοινώνει κανείς μια τέτοια απόφαση;
- Όταν οι ενήλικες έχουν καταλήξει οριστικά στο διαζύγιο και αφού έχουν αφιερώσει χρόνο στο να διευθετήσουν βασικά πρακτικά ζητήματα πριν το ανακοινώσετε στα παιδιά. Οι γονείς πρέπει να είναι σίγουροι και έτοιμοι να απαντήσουν στις βασικές απορίες του παιδιού σχετικά με τις άμεσες αλλαγές και διευθετήσεις.
- Οι γονείς πρέπει να επιλέξουν το χρόνο ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού. Όσο μικρότερα τα παιδιά, τόσο μικρότερο το διάστημα ανάμεσα στην ανακοίνωση και την εφαρμογή των αλλαγών.
Πολλές φορές άνθρωποι που βρίσκονται ενόψει μιας τέτοιας ανακοίνωσης προσέρχονται για μια συμβουλευτική καθοδήγηση – κάτι που αποτελεί μια πολύ θετική επιλογή κατά τη γνώμη μου – που αφορά και στο πώς: Πώς να μιλήσουν για αυτό στα παιδιά και σε ποιο πλαίσιο.
- Είναι σημαντικό οι 2 γονείς να μιλήσουν στο παιδί (ή στα παιδιά) από κοινού, χρησιμοποιώντας το «εμείς», αναδεικνύοντας δηλαδή το ότι είναι μια απόφαση του ζεύγους. Όλα τα αδέρφια ας είναι παρόντα για αλληλοϋποστήριξη.
- Είναι αναγκαίο να ξεκαθαριστεί στο παιδί ότι δεν ευθύνεται αυτό για το χωρισμό μας και ότι η μαμά και ο μπαμπάς θα το αγαπούν για πάντα.
- Παρουσιάζουν οι ενήλικες στο παιδί τα δεδομένα με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του. Παρατηρούν τυχόν αλλαγές στη διάθεση του παιδιού. Η γλώσσα του σώματος καθώς και αλλαγές στις εκφράσεις του προσώπου είναι σημεία παρατήρησης για το γονέα. Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι πολύ βοηθητικό το να ενθαρρύνουν οι γονείς τη συναισθηματική έκφραση των παιδιών και να αποδεχτούν τη γκάμα των συναισθημάτων.
- Επίσης χρειάζεται να ειπωθεί ότι τα παιδιά μπορούν να αγαπάνε και τους δύο γονείς ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μεταξύ τους –ο μπαμπάς και η μαμά- δεν αγαπιούνται όπως πριν. Αυτό είναι σημαντικό γιατί δείχνει στα παιδιά ότι δε χρειάζεται να διαλέξουν πλευρά, ούτε ότι ο ένας γονιός θα πληγωθεί αν αγαπάνε και τον άλλον.
Κάθε μεταβατική φάση στον κύκλο της οικογενειακής ζωής, ενέχει προκλήσεις αλλά και νέες δυνατότητες, παγίδες και ευκαιρίες. Εν προκειμένω, κάποια παγίδες που θέλουμε να αποφευχθούν, είναι οι εξής:
- Αλληλοκατηγόριες μεταξύ των γονιών, διάθεση και πρακτικές εξόντωσης, εκδικητικότητα, εχθρότητα, εργαλειοποίηση των παιδιών προς εκβιασμό της άλλης πλευράς… Αυτό είναι και το πιο δυσβάσταχτο κομμάτι ενός διαζυγίου, που σχετίζεται με πιο έντονες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα παιδιά. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να ζητάει κανείς έμμεσα ή άμεσα από τα παιδιά να επιλέξουν και να απορρίψουν, να κρατήσουν ένα μέρος της προέλευσής τους, της «σύστασής» τους και να αποκοπούν από το υπόλοιπο.
- Η κατάλυση των ορίων και του πλαισίου λειτουργίας της οικογένειας. Το ζευγάρι παύει να υφίσταται, η οικογένεια όμως συνεχίζει με έναν νέο τρόπο. Χρειάζεται λοιπόν, να αντισταθεί κανείς στις ενοχές ή σε άλλα βασανιστικά συναισθήματα και να διατηρήσει μια συνέπεια ως προς την επικοινωνία με τα παιδιά και τους βασικούς κανόνες που διέπουν τη συνύπαρξη των μελών της οικογένειας. Για να το θέσουμε διαφορετικά, δεν πρόκειται ένα παιδί να ξεχάσει το διαζύγιο ή να μην πονέσει, να μην στενοχωρηθεί, να μη θυμώσει, αν ξαφνικά βρεθεί να παίζει βιντεοπαιχνίδια 10 ώρες τη μέρα ή αν αποκτήσει ένα διάδρομο με παιχνίδια. Με την ασυδοσία και την απουσία πλαισίου, απλά θα συμβάλλουμε στην αναβολή της διεργασίας του πένθους που ακολουθεί όλες τις σημαντικές απώλειες – μια τέτοια είναι και το διαζύγιο και κάθε παιδί θα την επεξεργαστεί με το δικό του μοναδικό τρόπο.
- Πολλές φορές τα παιδιά φαντασιώνονται πως οι γονείς θα τα ξαναβρούν και θα γίνουν πάλι όλα όπως ήταν παλιά, με αποτέλεσμα να προσπαθούν να πάρουν το ρόλο του μεσολαβητή, του συμβούλου, του ειρηνοποιού, του «καλού» παιδιού που θα καταφέρει να επανασυνδέσει τους γονείς. Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι για την πορεία της συζυγικής σχέσης αποφασίζουν μόνο οι γονείς και ότι το παιδί μπορεί να συνεχίσει να είναι παιδί, χωρίς να βαραίνουν τις πλάτες του δυσανάλογες ευθύνες.
Σε πολλές περιπτώσεις, μια σημαντική αλλαγή όπως το διαζύγιο ενεργοποιεί νέες δυνατότητες στα άτομα και στα συστήματα, απελευθερώνει δυνάμεις που παρέμεναν σε αναστολή και φυσικά συμβάλλει σε μια πιο ήρεμη και λειτουργική ατμόσφαιρα καθημερινής ζωής. Το διαζύγιο λοιπόν, δε συνεπάγεται απαραίτητα την καταστροφή, κάποιες φορές σηματοδοτεί την επανεκκίνηση. Ο τρόπος που θα το διαχειριστούμε, θα επικοινωνήσουμε τα νέα δεδομένα στα παιδιά, θα συνεργαστούμε μεταξύ μας ως ενήλικες και θα εμπεριέξουμε τα δικά μας έντονα και δύσκολα συναισθήματα, θα καθορίσει εν πολλοίς τις συνέπειες σε όλους τους εμπλεκόμενους. Ας αναλογιστούμε τι μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά κατά τη διάρκεια μιας ανάλογης δύσκολης φάσης και ας φροντίσουμε να υιοθετήσουμε πρακτικές που αποσκοπούν στη στήριξή τους και στη διαφύλαξη των δικαιωμάτων τους.
Βιβλιογραφία:
