«Πηγαίναμε κάτω από το μπαλκόνι για ιδωθούν… αλλά μετά το σταματήσαμε
κι αυτό γιατί η θλίψη φούντωνε»
«Μου λείπουν τα χεράκια τους, τα ματάκια τους, οι αγκαλιές…»
«Ανησυχώ μήπως με «ξεχάσουν», μήπως πάψουν να θέλουν να βρισκόμαστε και να περνάμε χρόνο μαζί όπως παλιά»
«Φοβάται (το παιδί) μήπως τους κολλήσει τίποτα…»
Φράσεις από γονείς, γιαγιάδες και παππούδες που ακούω τους τελευταίους μήνες, τους μήνες του επιβεβλημένου αποχωρισμού. Ίσως η απώλεια συνθηκών που θεωρούμε δεδομένες, συμβάλλει δραστικά στη συνειδητοποίηση της σπουδαιότητάς τους. Και πράγματι, οι γιαγιάδες και οι παππούδες παίζουν ένα σπουδαίο ρόλο: από παιδαγωγοί και baby sitters, μάγειρες και συνοδοί, φορείς ιστοριών και γνώσης, μέχρι το ότι είναι τα πρόσωπα που μας συνδέουν με τις ρίζες, το πριν, την προέλευσή μας, την παράδοση, το πώς πορεύεται μια οικογένεια στο χρόνο, τον κύκλο της ζωής.
Όλοι αυτοί οι ρόλοι επιτελούνται και αναπτύσσονται μέσα από την επαφή και τη συνύπαρξη. Να όμως που αυτή τη χρονιά πολλές από αυτές τις επαφές, από αυτές τις σχέσεις, πάγωσαν στο χρόνο, έγιναν ξαφνικά απαγορευμένες, απειλητικές. Πόσο δύσκολο και παράλογο, διαστάσεις της ζωής που συνιστούσαν μέχρι πρότινος το στήριγμα και τη λύση σε πολλά ψυχικά και πρακτικά ερωτήματα, να αποτελούν πια την απειλή και να χρειάζεται να αποφευχθούν.
Παρ ’ότι γνωρίζουμε ότι μία σχέση δυνατή δεν φθίνει έτσι απλά λόγω ενός διαλείμματος, ότι το μυαλό και η καρδιά των παιδιών που έχουν την τύχη να συνδέονται στενά με κάποια γιαγιά ή παππού δεν θα ξεχάσει, αναγνωρίζουμε και το ότι ο χρόνος μετράει αλλιώτικα όταν διανύει κανείς την 7η ή την 8η δεκαετία ζωής. Τα παιδιά μεγαλώνουν γρήγορα, αλλάζουν, καλπάζουν και η αγωνία των μεγαλύτερων ανθρώπων της ζωής τους να προλάβουν να είναι μέρος αυτών των αλλαγών, είναι εύλογη.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα άτομα τρίτης ηλικίας είναι ούτως ή άλλως μια ευάλωτη ομάδα, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Αυτή την περίοδο δε, περισσότερο από ποτέ, όπως καταδεικνύουν τα επιδημιολογικά δεδομένα αλλά και οι πρώτες έρευνες από το χώρο της ψυχικής υγείας που φωτίζουν τις επιπτώσεις της πανδημίας στο συγκεκριμένο πληθυσμό. Η μοναξιά, η απομόνωση, ο φόβος, η αβοηθησία, το άγχος, το αίσθημα απώλειας της ρουτίνας και κάποιων βοηθητικών συνηθειών αλλά και τα πρακτικά προβλήματα της καθημερινότητας (προσβασιμότητα, κυκλοφορία, φάρμακα και προμήθειες, ιατρική παρακολούθηση για άλλα θέματα πλην του covid, ελλιπής εξοικείωση με την τεχνολογία, κτλ) επιβαρύνουν την κατάσταση και επιβάλλουν την εστίαση της προσοχής μας σε αυτή την ομάδα ανθρώπων της κοινότητας.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε, είτε μιλάμε για τα οικεία μας πρόσωπα που ανήκουν στη συγκεκριμένη ομάδα είτε για μέλη της ευρύτερης κοινότητας που χρειάζονται τη στήριξή μας;
- Να εξασφαλίσουμε πρακτική βοήθεια σε περίπτωση που είναι αναγκαία. Μπορούμε να την παράσχουμε εμείς οι ίδιοι ή να διασυνδέσουμε τους ενδιαφερόμενους με γείτονες, με υπηρεσίες του δήμου, με φορείς που μπορούν να καλύψουν αυτό το κομμάτι.
- Να δείξουμε το ενδιαφέρον μας, μια κουβέντα, ένα τηλεφώνημα, μια φρατζόλα ψωμί, ένα μήνυμα κάτω από την πόρτα, ένα πιάτο φαΐ, μια ζωγραφιά των παιδιών, πολλές φορές θα αποδειχτούν αρκετά και σίγουρα εμψυχωτικά. Το μόνο που προϋποθέτει αυτή τη πρακτική, είναι λίγη ενσυναίσθηση.
- Μοιραζόμαστε με τα παιδιά ιστορίες και αφηγήσεις που μας συνδέουν με την προηγούμενη γενιά, ανοίγοντας την προοπτική της επανένωσης στο εγγύς μέλλον. Ενθαρρύνουμε τη γιαγιά και τον παππού να αφηγηθούν και οι ίδιοι ιστορίες στα παιδιά, μέσα από την οθόνη ή το τηλέφωνο, ώστε η επικοινωνία να διατηρηθεί ζωντανή και ουσιαστική.
- Βοηθάμε όπως μπορούμε άτομα τρίτης ηλικίας να εξοικειωθούν στα βασικά με τις νέες τεχνολογίες. Όλα τριγύρω αλλάζουν και εμείς δεν βοηθάει να μένουμε ίδιοι και αμετακίνητοι.
- Όταν μαθαίνουμε ένα καλό νέο – ναι, υπάρχουν κι αυτά – μπορούμε να το μοιραστούμε και να το επικοινωνήσουμε με ανθρώπους που το χρειάζονται, ως ένα διάλειμμα από τη διαρκή έκθεση στα δελτία ειδήσεων και σε συναφή ερεθίσματα. Άλλοτε, μπορούμε να είμαστε το καλό νέο!
- Θυμόμαστε ότι αν ο καθένας μας βοηθήσει έναν άνθρωπο σε ανάγκη, αυτομάτως, αρκετοί θα λάβουν στήριξη – το να σώσουμε όλο τον κόσμο δεν είναι εφικτό και πολλές φορές η μεγάλη εικόνα μας πελαγώνει, ας εστιάσουμε στο διπλανό και επεκτεινόμαστε σύμφωνα με τα αποθέματά μας και τις δυνάμεις μας.
- Δημιουργούμε εναλλακτικούς τρόπους επαφής, έστω και μικρής διάρκειας – είναι οξυγόνο κι αυτό.
- Αν έχουμε χρόνο, αναζητούμε εθελοντικές οργανώσεις που προσφέρουν έργο στον υπό συζήτηση τομέα (π.χ. Οργανισμός «Διαβάζω για τους άλλους»)
- Παραμένουμε ευγενικοί σε κάθε περίπτωση.
Οι φετινές συνθήκες είναι σίγουρα πρωτόγνωρες και στρεσογόνες σε υψηλό βαθμό. Ζούμε σε μια χώρα με πολλά ελλείμματα και δυσλειτουργίες, θυμώνουμε, φοβόμαστε, ματαιωνόμαστε… Υπάρχουν όμως και ποιότητες της ζωής μας στον τόπο αυτό –και συνολικά στο Νότο θα έλεγα– που συνιστούν μικρές οάσεις αυτή την περίοδο και γενικότερα. Ας τις επισκεπτόμαστε συχνά πυκνά αυτές τις οάσεις, ας τις διατηρούμε ενεργές, για να καταφέρουμε να ολοκληρώσουμε τη διαδρομή με τις λιγότερες δυνατές απώλειες σε ψυχικό επίπεδο…
Υγ. αν και συνήθως αναζητώ στα αγγλικά τις φωτογραφίες που συνοδεύουν τα άρθρα μου, για “coffee / neighbors / covid” δεν βγάζει κάποιο αξιόλογο αποτέλεσμα. Σίγουρα όχι τόσο αξιόλογο σαν τη φωτογραφία με τις γειτόνισσες από την Πτολεμαΐδα… οι οάσεις που λέγαμε…
