Άντα Μπάιρον Λαβλέις
Ιστορίες

Άντα Μπάιρον Λαβλέις, η κόρη του Λόρδου Βύρωνα, η «ποιήτρια των υπολογιστών»

Αυτοί που έλκονται από –και ασχολούνται με –την ιστορία των νέων τεχνολογιών το γνωρίζουν. Για τους περισσοτέρους όμως (μάλλον) δεν είναι γνωστό ότι ο πρώτος άνθρωπος που διατύπωσε αλγόριθμο και πρόγραμμα σχεδιασμένο να εφαρμοστεί σε υπολογιστή ήταν μια γυναίκα, που έζησε μάλιστα πολύ πριν την επέλαση της τεχνολογίας, δηλ. το πρώτο μισό του 19ου αι.

Η Αυγούστα-Άντα Μπάιρον, κόμισα του Λαβλέις (Augusta Ada Byron Lovelace), όπως είναι γνωστή, αναγνωρίζεται σήμερα ως η πρώτη προγραμματίστρια στην ιστορία της τεχνολογίας των υπολογιστικών μηχανών, φέρει δε, όπως μαρτυρά το πατρικό της επώνυμο,  ένα βαρύ οικογενειακό όνομα-φορτίο: η Άντα υπήρξε το μοναδικό νόμιμο -εντός γάμου- τέκνο του διάσημου και εξαιρετικά αγαπητού στους Έλληνες Λόρδου Βύρωνα. Η Άντα δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα της, ούτε βέβαια τις εκφράσεις της πολυσχιδούς προσωπικότητάς του, η σκιά του όμως ήταν πάντοτε παρούσα και συνόδεψε τη ζωή της από τη γέννηση έως το θάνατό της.

Η εξιστόρηση, εν συντομία, του βίου και της πολιτείας του διάσημου πατέρα της αποτελεί οδηγό για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας της κόρης του και την ενασχόλησή της (ή μη) με συγκεκριμένα επιστημονικά-γνωστικά αντικείμενα.

Ο Τζορτζ Γκόρντον, 6ος Βαρώνος Μπάιρον (George Gordon, 6th Baron Byron), ο Λόρδος Βύρων, όπως είναι γνωστός στη χώρα μας, γεννήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1788 στο Λονδίνο και, όπως μαρτυρά ο τίτλος του, καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, η οποία όμως έφθινε με την πάροδο του χρόνου. Φαίνεται να πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, εξαιτίας και ενός εκ γενετής προβλήματος στο δεξί του πόδι. Η κατάσταση αυτή της παρηκμασμένης μεν αριστοκρατικής δε φαμίλιας θα του αφήσει «κληρονομιά» την έλλειψη πειθαρχίας και την αμετροέπεια του χαρακτήρα του. Παρόλα αυτά, ευφυής  και με έφεση στη μάθηση, φοίτησε  σε ανώτερα αγγλικά κολέγια, γνώριζε μάλιστα ελληνικά και λατινικά. Από το 1805 έως το 1808, ο Βύρων «σπουδάζει», με διαλείμματα, στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, αφιερώνοντας το χρόνο του περισσότερο στην ιππασία, την πυγμαχία, τον τζόγο και τις ερωτικές κατακτήσεις, παρά στα μαθήματα.  Τα σκάνδαλα, οι υπερβολές και η σπάταλη ζωή του έχουν μείνει παροιμιώδη στο κολέγιο, όπως επίσης τα χρέη και το κυνήγι από τους δανειστές του.

Στα χρόνια του Πανεπιστημίου θα έρθει σε επαφή με τις φιλελεύθερες ιδέες που δονούσαν, τότε, τον κόσμο και θα επιδοθεί στο αγαπημένο του hobby, τη σύνθεση ποιημάτων. Φύσει ρομαντικός εκδηλώνεται μέσω της δημιουργίας και παρά τις πρώτες αρνητικές κριτικές, επιμένει λογοτεχνικά. Γρήγορα τα έργα του  όχι μόνον  γίνονται γνωστά αλλά και ευπώλητα.  Το Childe Harold’s Pilgrimage (Tο προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ), που εκδόθηκε το 1812,  γνώρισε εξαιρετικά μεγάλη δημοφιλία, έκανε τον Βύρωνα περιζήτητο και διασημότητα της εποχής (η πρώτη έκδοση με 500 αντίτυπα εξαντλήθηκε μέσα σ’ ένα τριήμερο, και ακολούθησαν έξι ακόμα εκδόσεις μέσα σ’ έναν μήνα).

Τα ταξίδια ήταν αναπόσπαστο μέρος και γέμιζαν τη ζωή του Λόρδου Βύρωνα (όπως και τα αναρίθμητα ειδύλλια…). Ήδη από ο 1809, που ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με την ποιητική του ευαισθησία, μαγεύτηκε από τις ελληνικές φυσικές ομορφιές και τα αρχαία ερείπια, που συνειρμικά παρέπεμπαν στο μεγαλείο της Αρχαίας Ελλάδας. Ενώ ταξίδευε, έγραφε θαυμάσια ποιήματα, που καθρέφτιζαν την καλλιτεχνική του συγκίνηση (στο «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ»,  που προαναφέραμε, δίνει ωραιότατες περιγραφές της Ηπείρου).

Το 1811, μετά από δίχρονη περιοδεία στην ανατολική  Μεσόγειο, αποφασίζει να γυρίσει στην Αγγλία (επιβιβάστηκε μάλιστα στο ίδιο πλοίο που μετέφερε μέρος του φορτίου των μαρμάρων του Παρθενώνα που είχε αφαιρέσει ο λόρδος Έλγιν). Ο Βύρων ιδιαίτερα ενοχλημένος με την αφαίρεση των γλυπτών από τον συμπατριώτη του,  αντέδρασε με θυμό και αργότερα έγραψε ένα ποίημα, την “Κατάρα της Αθηνάς” (The Curse of Minerva), κατηγορώντας τις πράξεις του Έλγιν.

Για τα επόμενα δύο χρόνια ο Λόρδος Βύρων θα είναι πλέον ένας επιτυχημένος ποιητής, ευπατρίδης, σχετικά πλούσιος, γυναικοκατακτητής αλλά και περιφρονητής της κρατούσας κοινωνικής ηθικής. Συνέπεια της υπερβολικά έντονης, έως και έκλυτης ζωής του, με προφανή αδυναμία να τιθασεύσει τα πάθη του και παρά τα κέρδη που του απέφεραν οι πωλήσεις των ποιημάτων του (το ποίημα “Ο Κουρσάρος” που τυπώθηκε σε 14.000 αντίτυπα εξαντλήθηκε μέσα σε μία μόνο ημέρα), έβλεπε τα χρέη του συνεχώς να διογκώνονται. Το ίδιο και η κατακραυγή για τα διαρκή και πολυποίκιλα σκάνδαλα που συνόδευαν τη ζωή του. Για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων του, κυρίως οικονομικών, αλλά και της κοινωνικής του αποκατάστασης, κατέφυγε στη λύση του γάμου, ο οποίος, παρά τις ιδιοσυγκρασιακές του αντιρρήσεις, θεωρήθηκε μοναδική διέξοδος. Στις 2 Ιανουαρίου του 1815 παντρεύτηκε την ευγενή Άννα Ισαβέλλα Μίλμπανκ. Ο γάμος αυτός όμως δεν επέπρωτο να διαρκέσει πολύ, μάλλον αναμενόμενο, ούτε να σώσει τον Βύρωνα από τα χρέη. Παρά τη γέννηση της κόρης του, το ζευγάρι χωρίζει ένα χρόνο μετά. Ο Βύρων, με  τεράστια οικονομικά χρέη και τις πολλές ερωμένες (και τους συζύγους) να τον καταδιώκουν, αναγκάστηκε να φύγει από την Αγγλία τον Απρίλιο του 1816. Δεν επρόκειτο να επιστρέψει πίσω ποτέ πλέον.  Αφιέρωσε το επόμενο σύντομο διάστημα της ζωής του στην ευόδωση ενός σκοπού: στην υποστήριξη φιλελεύθερων κινημάτων (Ιταλία), ιδιαίτερα δε στον αγώνα απελευθέρωσης της Ελλάδας. Δεν πρόλαβε να δει το όνειρό του να πραγματοποιείται…  άφησε, ως γνωστόν, την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι στις  19 Απριλίου του 1824.

«Προϊόν», όπως αναφέρθηκε παραπάνω, του εφήμερου και προβληματικού γάμου του Λόρδου Βύρωνα με την βαρώνη Άννα Μίλμπανκ υπήρξε η  Αυγούστα – Άντα Μπάιρον, η ηρωίδα του σημερινού αφιερώματος.

Μετά τον χωρισμό των γονέων της στις αρχές του 1816, την κηδεμονία της μικρής Άντας ανέλαβε η μητέρα της, αλλά τον περισσότερο χρόνο τον περνούσε με την γιαγιά της Τζούντιθ Μίλμπανκ. Για τη μόρφωσή της  φρόντισε η ίδια η μητέρα της η οποία, λαμβάνοντας υπόψη το «αντιπαράδειγμα» του συζύγου της, θεώρησε πως «όφειλε» να την κρατήσει μακριά από φιλολογικές και ποιητικές ενασχολήσεις, τομείς συνήθεις για τα κορίτσια της εποχής,  πιστεύοντας πως αυτές ήταν η αιτία για τη δύσκολη προσωπικότητα του πατέρα της  κόρης της. Στην απόφαση αυτή συνέβαλε και η  «κλίση» της ίδιας της Άντα η οποία πολύ νωρίς έδειξε αξιοθαύμαστη έφεση προς τις θετικές επιστήμες και ιδιαίτερα στα Μαθηματικά. Η μητέρα της Άντα λάτρευε επίσης τα Μαθηματικά και τη Φυσική και έδωσε στην κόρη της τα κατάλληλα εφόδια, προικίζοντάς την με το ερευνητικό ενδιαφέρον για τις επιστήμες. Το νεαρό κορίτσι, παρότι φιλάσθενο, έλαβε μαθήματα υψηλού επιπέδου από σπουδαίους δασκάλους όπως ο ριζοσπάστης ιερωμένος Γουίλιαμ Φρεντ, ο  Γουίλιαμ Κινγκ (μετέπειτα σύζυγός της) και οι μαθηματικοί  Ογκάστους Ντε Μόργκαν και  Μαίρη Σόμερβιλ.

Σε μια εποχή που σε γυναίκες δεν επιτρέπονταν καν η είσοδος σε βιβλιοθήκες με επιστημονική βιβλιογραφία, η Άντα Λάβλεϊς διατηρούσε στενές επαφές με εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής. Στα σαλόνια του Λονδίνου γνώρισε πολλά και γνωστά ονόματα των επιστημών. Ήδη σε νεαρή ηλικία θεωρούνταν «μια από τις πιο εντυπωσιακές προσωπικότητες της ρομαντικής εποχής». Καθοριστική για τη μετέπειτα πορεία της υπήρξε η γνωριμία της με τον Τσαρλς Μπάμπατζ (1791-1871), φιλόσοφο, αστρονόμο και μαθηματικό, μέλος της Βασιλικής Κοινότητας και καθηγητή Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.  Σε ένα δείπνο το 1833, η Άντα άκουσε για πρώτη φορά τις ιδέες του  για την Αναλυτική Μηχανή (Analytical Engine), ένα σχέδιο μηχανικού υπολογιστή, που αποτέλεσε σημαντικό βήμα στην ιστορία των υπολογιστών. Η ιδέα την εντυπωσιάζει και για τα επόμενα χρόνια ο προγραμματισμός τής γίνεται έμμονη ιδέα. Περισσότερο εντυπωσιασμένος για τις προχωρημένες γνώσεις στα μαθηματικά της μόλις 17χρονης  Άντα έμεινε ο Μπάμπαζ, ο οποίος της ζήτησε να συνεργαστούν επιστημονικά. Αυτό βέβαια συνέβαλε στην μετέπειτα φήμη της. Η Άντα, εκτός από τον Μπάμπατζ, διατηρούσε επίσης επαφές με γνωστές προσωπικότητες της εποχής όπως τον Χουίτστον (Wheatstone), τον Φάραντεϊ (Faraday), τον Ντίκενς (Dickens) και τον Μπριούστερ (Brewster). Η εποικοδομητική αυτή συνεργασία κράτησε αρκετά χρόνια και έδωσε την ευκαιρία στην Άντα Λάβλεϊς να κάνει γνωστές τις ιδέες-προτάσεις της για τον προγραμματισμό, τη λειτουργία και πιθανές χρήσεις της Αναλυτικής Μηχανής, του προγόνου δηλ. των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πολύ πρώιμα μάλιστα, το 1843, σε συγκεκριμένο επιστημονικό άρθρο, είχε διατυπώσει την άποψη ότι μια παρόμοια μηχανή στο εγγύς μέλλον θα μπορεί όχι μόνο να επιλύει μαθηματικά προβλήματα (υπολογισμός αριθμών Μπερνούλι),  αλλά και να συνθέτει πολύπλοκη μουσική και να παράγει γραφικά!

Δυστυχώς η περίφημη Αναλυτική Μηχανή δεν κατασκευάστηκε ποτέ (ο Μπάμπατζ τροποποιούσε διαρκώς τα σχέδιά της μέχρι το θάνατό του το 1871) κι έτσι η Άντα Λάβλεϊς ποτέ δεν είδε το πρόγραμμα να υλοποιεί τους υπολογισμούς της. Η πρόταση, το σχέδιό της, θεωρείται από τους ιστορικούς το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή και η Άντα Λάβλεϊς η πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών. Επίσης ο Μπάμπατζ  θεωρείται ο «πατέρας των υπολογιστών», αφού η επινόησή του σταδιακά οδήγησε στη δημιουργία της προχωρημένης εξέλιξης των υπολογιστών που γνωρίζουμε σήμερα.

Στην προσωπική της ζωή η Άντα Λάβλεϊς δεν φαίνεται να γνώρισε ποτέ την ευτυχία. Το 1835, σε ηλικία 19 ετών, παντρεύτηκε τον παλιό της καθηγητή Γουίλιαμ Κινγκ, Κόμητα του Λάβλεϊς με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά: τον Βύρωνα (1836), την Αναμπέλα (1837) και τον Ραλφ Γκόρντον (1839).

Τα προβλήματα υγείας, όμως, που είχε από μικρή γρήγορα την κατέβαλαν. Έπασχε από καρκίνο της μήτρας και η κατάσταση της υγείας της  επιδεινώθηκε σημαντικά, όταν οι θεράποντες ιατροί της την υπέβαλλαν σε αφαίμαξη.  Άφησε την τελευταία της πνοή, στις 27 Νοεμβρίου του 1852.

Με δική της επιθυμία τάφηκε στο Ναό της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής, στο Χάκναλ του Νότιγχαμ, δίπλα στον διάσημο πατέρα της. Έτσι «ξανασυναντήθηκαν» πατέρας και κόρη μετά από 36 χρόνια…