«I have a dream» – να στείλω ανθρώπους στα ξερονήσια.
Το 1953 ο εφέτης Ιωάννης Μπιζίμης διατάχθηκε από τον προϊστάμενο υπουργό Δικαιοσύνης να διενεργήσει διοικητική ανάκριση για τις φυλακές στη Γυάρο. Στο πόρισμά του ασχολήθηκε με το φαγοπότι: ως συνήθως οι αρμόδιοι, πρώτοι στα μεγάλα λόγια για «το μέγεθος του εκτελεσθέντος τόσο συντόμως και αθορύβως έργου με στόχο την αναγέννηση των κρατουμένων», είχαν τσεπώσει δεκάδες εκατομμύρια δραχμές από υπερτιμολογήσεις και δωροδοκίες. Οι σελίδες του πορίσματος, που αναφέρονται στις οικονομικές ατασθαλίες, είναι ατελείωτες -παραστατικά με ακατάληπτες (!) εργασίες, άλλα χωρίς ημερομηνία, χωρίς περιγραφή υλικών, χωρίς επιμέτρηση, χωρίς πρωτόκολλο παραλαβής, χωρίς τίποτα. Ένα απλό παράδειγμα απάτης, ανάμεσα σε (κυριολεκτώ) εκατοντάδες, που εντόπισε ο Μπιζίμης: Ο μηχανικός του υπουργείου Δικαιοσύνης και υπόλογος διαχειριστής του έργου Παναγιωτόπουλος πλήρωσε το έτος 1949 στον προμηθευτή Εμμ. Μόσχο 245 εκ. δρχ. για 140.000 κεραμίδια και 257,5 τόνους τσιμέντο, αλλά το 1953 δεν είχε παραλάβει ούτε ένα κεραμίδι, ούτε ένα κιλό τσιμέντο.
Αλλά το κύριο, αυτό από το οποίο ξεκίνησε την έρευνά του ο εφέτης, ήταν κατά πόσο είναι σκόπιμο να χτίζεις φυλακές σε νησί χωρίς κατοίκους, υποδομές, νερό.
Γράφει ο Μπιζίμης: «Την ώρα που το έθνος έδινε σκληρόν αγώνα εναντίον των δυνάμεων των κομμουνιστοσυμμοριτών» (δεν ήταν αριστερός ο άνθρωπος), προέκυψε η ανάγκη να μεταφερθούν οι κομμουνιστές σε φυλακές ασφαλείς, όπου δεν θα αποτελούσαν στόχο απελευθέρωσης από φιλικές δυνάμεις. Την αναγκαιότητα δηλαδή για «ασφαλείς» φυλακές, την αναγνώριζε. Στη Γυάρο όμως; Όχι, συμπέρανε, έχοντας εξετάσει πολλούς ειδικούς.
Πρώτον, το κόστος. Όταν επιχειρείς να χτίσεις εξαρχής ένα τεράστιο κτίριο μαζί με μερικά βοηθητικά, σε χώρο τόσο δυσπρόσιτο, θα το πληρώσεις τριπλά ακόμα και χωρίς να μπλέξεις με απατεώνες. Όσοι δεν έχουν πάει στη Γυάρο, δεν μπορούν να αντιληφθούν για τι έργο μιλάμε: φαραωνικό. Ακόμα και σήμερα, το κεντρικό κτίριο των φυλακών παραμένει το μεγαλύτερο κτίριο στις Κυκλάδες! Έτσι, το 1952 το κόστος των έργων είχε ξεπεράσει τα 10,6 δις δρχ., δαπάνη πολλαπλάσια της προϋπολογισθείσας, χωρίς τα κτίρια να έχουν καν ολοκληρωθεί. Μια σπατάλη πρωτοφανής για κατεστραμμένη χώρα, που ακόμα έβγαινε από πόλεμο, κατοχή, εμφύλιο.
Δεύτερον, το νησί ήταν άνυδρο. Στην αρχική φάση κατασκευής είχαν κουβαλήσει ως «ειδικό υδρολόγο» κάποιον Τζωρτζάτο, διευθυντή στο υπουργείο Γεωργίας, που υπέγραψε την ακόλουθη σπαρταριστή βεβαίωση: «Διά συστήματος φρεάτων εξασφαλίζεται πλήρως η ύδρευσις των φυλακών». Ο Μπιζίμης τους περιγελούσε στο πόρισμά του, χαρακτηρίζοντας τη βεβαίωση… τηλεγράφημα. Για πόσους κρατούμενους; Με ποια υδρολογικά στοιχεία; Με ποιες μελέτες και έρευνες; Αποδείχθηκε ότι τα φρέατα δεν αρκούσαν ούτε για 50 άτομα, όχι για 10,000 κρατούμενους + δεσμοφύλακες + το νερό που πήγαινε στις οικοδομικές εργασίες. Μεταφορά νερού λοιπόν από Λαύριο και Άνδρο, με καΐκια και τεράστιο κόστος, όποτε το επέτρεπε ο καιρός, και πάντως όχι για τους κρατούμενους. Αυτοί στις αναμνήσεις τους κατέτασσαν τη δίψα στην κορυφή των μαρτυρίων, πάνω από το ξύλο και την απομόνωση.
Τρίτον, γράφει ο εφέτης, η απομόνωση εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους δεσμοφύλακες. Τέταρτο, καταστρέφει ψυχολογικά τους κρατούμενους. Πέμπτον… έκτον… παραθέτει πολλούς ακόμα λόγους.
Είναι απίστευτο ότι εδώ και λίγες βδομάδες η κυβέρνηση, με προεξάρχοντα τον Μάκη Βορίδη, μιλάει για στρατόπεδα προσφύγων και μεταναστών σε ξερονήσια: «Απολύτως υλοποιήσιμη η σκέψη. Επιτρέπεται από τις διεθνείς συμβάσεις. Δεν υπάρχει κανένα κώλυμα (…)» (Σκάι, 10 Μαρτίου). Αναρωτιέμαι: Το λέει, γιατί; Επειδή δεν έχει διαβάσει ιστορία; Επειδή δεν κατανοεί πόσο απάνθρωπο, αναποτελεσματικό, δαπανηρό κ.λπ. είναι; Κάποιοι, λίγοι, αυτοχαρακτηριζόμενοι «φιλελεύθεροι» που πρόθυμα επικρότησαν, να δεχτώ ότι δεν έχουν ιδέα. Ο Βορίδης, δεν νομίζω. Αυτός ξέρει. Δεν τον ενδιαφέρει καν αν θα υλοποιηθεί. Πιστεύω, άλλοι είναι οι στόχοι του. Το ακροατήριό του («εμείς θέλουμε να τους εξαφανίσουμε από τα μάτια σας») και η επίδειξη πολιτικού τσαμπουκά («τα κάναμε όταν κερδίσαμε τον εμφύλιο και θα τα ξανακάνουμε, αν έτσι νομίζουμε»). Μας χωρίζει χάος.
