Το τριήμερο που μας πέρασε επιστρατεύτηκε μέχρι και η πυροσβεστική υπηρεσία, προκειμένου να τοποθετηθεί στον τρούλο, τον μιναρέ και άλλα σημεία, εσωτερικά και εξωτερικά, του μνημείου ειδικά επιστημονικά όργανα που παρακολουθούν τις μικροδονήσεις και δίνουν στοιχεία για το πώς συμπεριφέρεται το κτίριο στον σεισμό. Οι μετρήσεις γίνονται από το Εργαστήριο Αντισεισμικής Τεχνολογίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η ομάδα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο προχώρησε επίσης σε συλλογή κονιαμάτων και λίθων από διάφορες θέσεις για να μελετηθούν οι αντοχές των υλικών, καθώς και σε μικρές διερευνητικές τομές με τη βοήθεια των συντηρητών, για τον προσδιορισμό του τρόπου κατασκευής του τεμένους. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο τρούλος είναι δομημένος από συμπαγή τούβλα (μείωση βάρους) ενώ το υπόλοιπο τζαμί από λιθοδομή.
Στις διερευνητικές εργασίες συμμετέχει ακόμη κλιμάκιο του Πανεπιστημίου Πατρών που διενήργησε διερευνητικές εργασίες που αφορούν τα «κρυμμένα» ξύλα εντός της τοιχοποιίας, που οι κατασκευαστές του μνημείου χρησιμοποίησαν για να προσδώσουν αντισεισμική προστασία.
Τα δυναμικά και μηχανικά χαρακτηριστικά του μνημείου, μαζί με αυτά που αφορούν τον διάκοσμο, ακολουθούν την μεγάλη έρευνα που έχει προηγηθεί και αφορά στην τεκμηρίωση του μνημείου και των φάσεών του μέσα από τα οθωμανικά και ελληνικά αρχεία (ιστορική μελέτη), καθώς και μέσω της αρχιτεκτονικής μελέτης αποτύπωσης και καταγραφής του ίδιου του μνημείου.
«Υπήρξε μια καθυστέρηση που οφείλεται όμως σε γραφειοκρατικά ζητήματα, τα οποία λύθηκαν πλέον. Προχωράμε με πολύ προσοχή την τεκμηρίωση που απαιτείται ώστε να μπορέσουμε να πάμε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) μια ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική και στατική μελέτη και μελέτη συντήρησης, ώστε να υποστηρίξει τον στόχο μας που είναι να αποκατασταθεί η αρχική φάση του μνημείου. Θα πρέπει δηλαδή να φύγουν όλες οι νεότερες προσθήκες και αυτό πρέπει να γίνει τεκμηριωμένα και για τα αρχιτεκτονικά και για τα στατικά θέματα. Είναι μια προσπάθεια, , να αναδείξουμε επίσης ότι όλα τα μνημεία αξίζουν του ίδιου σεβασμού και προσοχής», σημείωσε στον «Η.Α.» το μέλος της μελετητικής ομάδας αποκατάστασης του τεμένους Ελευθερία Τσακανίκα.
Το μνημείο που κτίστηκε το 1730 και πέρασε δεκάδες «μεταμορφώσεις» στο πέρασμα του χρόνου, παράλληλα, με τις αλλαγές χρήσεις του (από σταθμό του ΚΤΕΛ μέχρι ζαχαροπλαστείο), δεν σταματά να εκπλήσσει τους μελετητές.
Κατά την διάρκεια διερευνητικών εργασιών για τη θεμελίωση του κτιρίου αποκαλύφθηκε ότι αυτή έχει βάθος 3,5 μέτρων και στο μπροστινό μέρος υπάρχει υπόγειο, από προγενέστερη φάση του μνημείου. «Αν δεν το βρίσκαμε αυτό, η μελέτη δε θα ήταν ρεαλιστική και κατά συνέπεια μη εφαρμόσιμη», σημείωσε η κ. Τσακανίκα, εξηγώντας ότι η όλη τεκμηρίωση της πρότασης αποκατάστασης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και χρόνο.
Η ολοκλήρωση των μελετών στο πλαίσιο της προγραμματικής συμφωνίας που έχει υπογράψει η περιφέρεια Ηπείρου με το υπουργείο Πολιτισμού, τον Ιούλιο του 2017, είναι πάντως θέμα ολίγων μηνών.
Η Οικονομική Επιτροπή της περιφέρειας πριν από 10 μήνες περίπου, είχε εγκρίνει το ποσό των 12.800 ευρώ, για την χρηματοδότηση των τριών μελετών. Πρόκειται για μελέτες που αφορούν στην «Παροχή υπηρεσιών για τον προσδιορισμό των φυσικών και μηχανικών χαρακτηριστικών των υλικών δόμησης καθώς και των δυναμικών χαρακτηριστικών του τεμένους και του μιναρέ», την «Παροχή υπηρεσιών τεχνικής βοήθειας σχετικά με την ύπαρξη τοιχογραφιών και τον έλεγχο της κατάστασής τους» και την «Παροχή υπηρεσιών για την τοποθέτηση ικριωμάτων στο εσωτερικό του Τζαμιού».
Ιστορική και καλλιτεχνική αξία
Το βέβαιο είναι πως η αποκατάσταση του τεμένους θα εντυπωσιάσει και εκπλήξει ευχάριστα, αναδεικνύοντας έναν πλούσιο διάκοσμο, που σήμερα είναι κρυμμένος πίσω από ένα πράσινο χρώμα.
Η ενδιαφέρουσα διακόσμηση δεν έχει μόνο ιστορική αλλά και καλλιτεχνική αξία, όπως τονίζει ο συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης Γιώργος Παυλόπουλος, που μαζί με την Μαρία Χατζηνικολάου έχουν αναλάβει να ανακαλύψουν τον αρχικό διάκοσμο.
Οι συντηρητές στο πλαίσιο της εκπόνησης της μελέτης συντήρησης για την ανάδειξη του μνημείου, διερευνούν τον ζωγραφικό διάκοσμο, την κατάσταση διατήρησης των χρωστικών και την στερεότητα του επιχρίσματος και θα διαμορφώσουν την πρότασή τους για τα υλικά συντήρησης.
Το έργο τους, εξαιτίας των πολλών φάσεων που πέρασε το μνημείο, άρα και τις πολλές επεμβάσεις και επισκευές που δέχθηκε, ήταν από την αρχή εξαιρετικά δύσκολο.
«Όλα αυτά κάνουν το έργο μας πάρα πολύ δύσκολο γιατί πρέπει να διερευνήσουμε σχεδόν ολόκληρο τον εσωτερικό διάκοσμο του κτιρίου όσον αφορά και τις τοιχογραφίες και τον ξύλινο διάκοσμο του μιχράμπ και μιράμπ. Μην ξεχνάμε ότι ο εσωτερικός διάκοσμος σε όλα τα μνημεία είναι εξίσου σημαντικός και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του μνημείου και δεν έχει μόνο ιστορική αξία, αλλά και καλλιτεχνική, γι’ αυτό και αντιμετωπίζεται ως έργο τέχνης. Και στη δική μας θρησκεία και οι μουσουλμάνοι προσπαθούσαν να αποδώσουν τα του ουρανού με σύμβολα και πάντα, υπήρχε και η πινελιά του καλλιτέχνη, και ως προς τα σχήματα και ως προς την αρμονία των χρωμάτων», σημειώνει ο κ. Παυλόπουλος, προσθέτοντας ότι η άγνοια, αλλά και η αισθητική της κάθε εποχής, είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί αυτός ο διάκοσμος. Η αποκατάσταση ωστόσο αναμένεται να είναι εντυπωσιακή.
«Τώρα όλη η ζωγραφική είναι καλυμμένη, μπαίνεις και βλέπεις μια μονοχρωμία και αντιλαμβάνεται κανείς πως μετά την συντήρηση και αποκάλυψη των τοιχογραφιών, θα μπαίνει κανείς σε ένα άλλο μνημείο, που θα είναι και το αυθεντικό βέβαια», τονίζει.
