Η εικαστικός και performer Adi Liraz επέλεξε το σημείο, στο οποίο τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής συγκέντρωσαν τα εκτός Κάστρου μέλη της εβραϊκής κοινότητας, για να παρουσιάσει την performance της με τίτλο «Αναζητώντας τη Νέλλη», τη Δευτέρα 25 Μαρτίου, στις 6.30 το απόγευμα.
«Η Νέλλη Λεβή (έτος γέννησης, 1911) ήταν η νεότερη αδελφή της προγιαγιάς μου. Ό,τι ξέρω για αυτή, είναι ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Γιάννενα, αρραβωνιάστηκε δύο φορές και παντρεύτηκε μία, και τελικά στάλθηκε στο Άουσβιτς, μέσω Λάρισας και Θεσσαλονίκης, τις 25 Μαρτίου του 1944, κι εκεί δολοφονήθηκε μαζί με 1.759 Ρωμανιώτες Εβραίους των Ιωαννίνων», αναφέρει η Adi Liraz, εξηγώντας τον τίτλο που έδωσε στην performance της.
Το απόγευμα της Δευτέρας, λοιπόν, 75 χρόνια δηλαδή μετά τη μαύρη εκείνη μέρα για την πόλη, η Adi Liraz θα σταθεί στην πλατεία Μαβίλη, φορώντας το history dress. Ένα ένδυμα, που δημιουργήθηκε με τη συνεργασία των φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τον Μάιο του 2018, το οποίο θα λειτουργήσει ως τεκμήριο για τη μνήμη όλων των γυναικών της Ρωμανιώτικης κοινότητας.
Παράλληλα, θα κουβαλάει έναν προτζέκτορα, ο οποίος θα στηρίζεται στην κοιλιά της και θα τυφλώνει όσους περαστικούς θα στέκονται μπροστά της, αλλά ταυτόχρονα θα δείχνει μπροστά προς τον δρόμο που θα περπατήσει. Στην αρχή θα κατευθυνθεί προς την εβραϊκή συναγωγή «Kahal Kadosh», μέσα στο Κάστρο. Όταν φτάσει εκεί, το φως που θα βγαίνει από τη μέση του σώματός της, θα μεταμορφωθεί σε μία εικόνα, αυτή της Νέλλης.
Από εκεί θα περπατήσει προς το σπίτι, όπου η Νέλλη γεννήθηκε και μεγάλωσε και τελικά ήταν το τελευταίο σημείο που την είδαν ζωντανή. Το ίδιο σπίτι όπου η αδερφή της και προγιαγιά της επίσης γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και η οικογένεια πέρασε λίγους μήνες όλη μαζί, λίγο πριν η προγιαγιά της, με τον αδερφό της και τους γονείς της, καταφύγουν με πλαστές χριστιανικές ταυτότητες στην Αθήνα και καταφέρουν να κρυφτούν μέχρι το τέλος του πολέμου. Η Νέλλη και όσοι έμειναν στα Γιάννενα δεν κατάφεραν να επιβιώσουν μέχρι το τέλος του πολέμου.
«Αναζητώντας και ρωτώντας για τη Νέλλη, ζητώ να μάθω περισσότερα για τη γνώση που χάθηκε, για το πώς οι εθνικές και πατριαρχικές δομές μπορούν να συνθλίψουν τη συλλογική μνήμη, αλλά ζητώ να μάθω και για την ίδια τη Νέλλη, η οποία-πέρα από την προσωπική της ιστορία για το πώς αυτή ή οι γονείς επιχείρησαν να την παντρέψουν και η αποτυχία τους οδήγησε στην επιστροφή στο σπίτι της και τελικά τον εκτοπισμό της-αντιπροσωπεύει την ιστορία της κοινότητας, από την οποία προήρθε και την έννοια της αναζήτησης της μνήμης και της εστίας. Θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μου τη μνήμη και την αναβίωση του παρελθόντος, αλλά και ένα πιθανό μέλλον χωρίς φασισμό, χωρίς κανενός είδους ρατσισμό, χωρίς το σβήσιμο των αφηγήσεων και των κοινοτήτων, με σεβασμό σε αυτούς που έφυγαν από κοντά μας, αλλά και σε αυτούς που ακόμη και σήμερα, όπως και τότε, αναγκάζονται να αφήσουν τον τόπο τους. Και κυρίως με αγάπη μεταξύ μας», σημειώνει η Adi Liraz.
Στο έργο της, η Adi Liraz συχνά γεφυρώνει ιδιωτικές και δημόσιες εμπειρίες, συζητήσεις και χώρους. Απεικονίζει την προσωπική και συλλογική της ταυτότητα, ιδιαίτερα για τον ρόλο της στην κοινωνία ως μετανάστη, γυναίκα και μητέρα. Τα εργαλεία της είναι το κείμενο και η κλωστοϋφαντουργία, τα οποία χρησιμοποιεί για τη δημιουργία αντικειμένων, εγκαταστάσεων και διαδραστικών παραστάσεων. Ο σκοπός του έργου της είναι να δημιουργήσει επικοινωνία και κριτική έκθεση των ηγεμονικών αντιλήψεων και να δώσει φωνή σε περιθωριοποιημένες ιστορίες, δημιουργώντας ένα ύφος αλληλεγγύης.
Η ιδέα της performance γεννήθηκε μετά από επίσκεψη της Adi Liraz στα Γιάννενα τον Μάιο του 2018, όταν ταξίδεψε από το Βερολίνο, όπου ζει και εργάζεται, προσκεκλημένη της λέκτορος Μουσειολογίας στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εσθήρ Σολομών, στο πλαίσιο του πρότζεκτ Textured (Hi)stories που επιμελήθηκαν οι ιστορικοί τέχνης και απόφοιτοι του μεταπτυχιακού προγράμματος «Επιμέλεια Εκθέσεων» του τμήματος Κατερίνα Κωνσταντίνου και Δώρα Κεχαγιά. Το εικαστικό πρότζεκτ έγινε σε συνεργασία με τους τελειόφοιτους της Σχολής Καλών Τεχνών και αποτέλεσε ένα ιδιαίτερο εικαστικό γεγονός για την πόλη, μέσα από δράσεις και performances που έλαβαν χώρα σε κεντρικά σημεία της (στο Κάστρο, την παλιά εβραϊκή συνοικία, τη λίμνη).
Η Liraz, η οποία αξιοποιεί στη δουλειά της υφάσματα και σχετικές τεχνικές (ράψιμο, κέντημα κ.λπ.), είχε συνδέσει τότε την παραγωγή του εικαστικού της έργου με ποικίλες αφηγήσεις και μνημονικές πρακτικές σχετικές με την εβραϊκή παρουσία στα Γιάννενα αλλά και με σύγχρονα ζητήματα πολιτικής και ταυτότητας.