Το τελευταίο διάστημα άρχισε να υλοποιείται στην παραλίμνια περιοχή της πόλης μας από τη Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Ηπείρου του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, ένα εξαιρετικά σημαντικό και πρωτότυπο, ως προς τη φύση του, έργο. Πρόκειται για την απομάκρυνση ογκωδών υλικών τα οποία έχουν απορριφθεί στη λίμνη και συμβάλλουν προφανώς στη ρύπανση και μόλυνση των υδάτων της.
Δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια και μετά τη διαπίστωση ότι η Παμβώτις υποβαθμίζεται συνεχώς περιβαλλοντικά, υλοποιούνται από πολλούς φορείς έργα που αποβλέπουν στην αναβάθμιση και την εξυγίανσή της, ίσως η είδηση που αναφέρθηκε παραπάνω θα περνούσε απαρατήρητη. Η «πρωτοτυπία» του όλου εγχειρήματος οφείλεται όχι (τόσο) στο πρωτοποριακό των μέτρων και τη μεθοδολογία αλλά στη διαπίστωση ότι εντός των υδάτων της λίμνης, και ειδικότερα σε γειτνίαση με την παραλίμνια ζώνη, έχει καταγραφεί ένας πολύ μεγάλος αριθμός και όγκος στερεών απορριμμάτων, τα οποία «αναπαύονται» εδώ και πολλά χρόνια στον πυθμένα της. Πέρα από τον χαρακτήρα της πράξης, εκείνο το οποίο εκπλήσσει είναι το ετερόκλητο των απορριφθέντων αντικειμέενων στα οποία συμπεριλαμβάνονται πλαστικά, μεταλλικές κατασκευές, λάστιχα αυτοκινήτων, έως μηχανάκια και βάρκες. Μεταξύ δε των άλλων, όσο και αν φαίνεται περίεργο, έχει εντοπισθεί και ανασυρθεί και ένα αναπηρικό αμαξίδιο!
Θέλω να πιστεύω ότι η πράξη απόρριψης έλαβε χώρα αρκετές δεκαετίες πριν και ότι σήμερα δεν υπάρχουν συμπολίτες μας που διακατέχονται από αυτή τη νοοτροπία. Προφανώς οι παλαιοί κάτοχοι των αντικειμένων αυτών θεώρησαν ότι η λίμνη έχει απωλέσει τον γεωγραφικό και περιβαλλοντικό χαρακτήρα της και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διέθετε-διαθέτει, που οδήγησαν εδώ και αιώνες στην ίδρυση και εξέλιξη της πόλης μας, και θεώρησαν ότι ο συγκεκριμένος χώρος έχει αποκτήσει την ιδιότητα της χωματερής ή χαβούζας! (βέβαια μπορεί να ισχύει και η εκδοχή, ειδικά για τον πρώην κάτοχο του αναπηρικού αμαξιδίου, ότι ρίχνοντάς το στη λίμνη θα βοηθούσε κάποιον κυπρίνο με προβλήματα αναπηρίας να μετακινείται πιο άνετα…). Ανεξάρτητα όμως από τον χρόνο και τον τόπο τέλεσης του «εγκλήματος» παραμένει διαχρονικά ζωντανή η άποψη και υφίσταται η νοοτροπία, αυτό δε είναι και το εξαιρετικά δυσάρεστο, ότι μπορούμε να αποθέτουμε τα πάσης φύσεως άχρηστα (για μας) αντικείμενα , οπουδήποτε εκτός σπιτιού μας, δηλ. να τα ξεφορτωνόμαστε! Το αποδεικνύουν οι δεκάδες μικρές χωματερές που έχουν δημιουργηθεί σταδιακά εντός και εκτός της πόλης.
Αλλά ας επανέλθουμε στο θέμα του σημερινού σημειώματος που αφορά στην Παμβώτιδα. Όλοι βέβαια αναφερόμαστε στην ιστορική διασύνδεση της πόλης με τη λίμνη και πάντοτε καταλήγουμε στη διαπίστωση «τι θα ήταν τα Γιάννενα χωρίς τη λίμνη…», λίγοι όμως το εννοούμε και πολλοί λιγότεροι λειτουργούμε υπέρ της λίμνης. Έχω δε την εντύπωση ότι αγαπάμε τη λίμνη και κοπτόμεθα υπέρ αυτής επιλεκτικά και όταν δεν θίγονται ίδια συμφέροντα. Ίσως κάποιοι, αυτοί που θεώρησαν ότι η λίμνη παίζει το ρόλο (και) χωματερής, αλλά και κάποιοι άλλοι σύγχρονοι συμπολίτες μας δεν έχουν (ακόμη) αντιληφθεί την πολλαπλή αξία και κατά συνέπεια χρησιμότητά της. Αξίζει να επαναλάβουμε κάποιες από τις λειτουργίες, αξίες και προσφορές της γενικά στη Φύση αλλά και στον άνθρωπο: τη βιολογική-περιβαλλοντική, τη βελτιωτική χρήση της ποιότητας του νερού, τη βελτίωση του μικροκλίματος, την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα, τη στήριξη των τροφικών αλυσίδων, τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων, την υδρευτική, τη συμβολή στον αγροτικό τομέα, την παραγωγή αλιευμάτων, τη συμβολή στην αναψυχή, τον τουρισμό, τον ναυταθλητισμό, τη συμβολή στην επιστημονική έρευνα και εκπαίδευση, την ιστορική και πολιτιστική αξία…
Να αναφέρω επίσης, κρούοντας και τον κώδωνα του κινδύνου, ότι το οικοσύστημα εν γένει της λίμνης έχει εκτραπεί εδώ και αρκετά χρόνια της φυσικής πορείας εξέλιξής του, κυρίως λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης, περιορίζεται συνεχώς η έκταση, το βάθος και ο όγκος των υδάτων (της λίμνης), παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά ευτροφικής λίμνης λόγω της εισόδου σημαντικού φορτίου ρύπων, έχει διαταραχθεί η ισορροπία της ως οικοσυστήματος, έχει αρχίσει ήδη η αντίστροφη μέτρηση που θα οδηγήσει, εάν δεν ληφθούν έγκαιρα δραστικά μέτρα, σε μετατροπή της, μέσω της διαδικασίας της οικολογικής διαδοχής σε έλος και σταδιακά στην τελική της εξαφάνιση.
Υπενθυμίζεται ότι η γένεση του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων (και της λίμνης) και τα μορφολογικά στάδια από τα οποία πέρασε κατά τις διάφορες γεωλογικές περιόδους της εξέλιξής του, αντικατοπτρίζουν την επίδραση πολλαπλών παραγόντων. Σημαντική σε όλες τις φάσεις τόσο της δημιουργίας, όσο και των μεταβολών του, υπήρξε η συμμετοχή των φυσικών δυνάμεων. Φαίνεται όμως ότι η σημερινή εικόνα του λεκανοπεδίου, όπως και της λίμνης και του ευρύτερου χώρου, αντανακλά περισσότερο την επέμβαση του ανθρωπογενούς παράγοντα, παρά του φυσικού. Είναι βέβαιο μάλιστα ότι η συμμετοχή του ανθρώπου στη μελλοντική διαμόρφωση του λεκανοπεδίου θα αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Επομένως ας αναθεωρήσουμε (τινές) τη σχέση μας με το στολίδι της περιοχής μας και ας αποτρέψουμε πράξεις που την επιβαρύνουν (όπως αυτές της απόρριψης αντικειμένων, αφορμή για το σημερινό σημείωμα). Η προτεραιότητα αυτή του ανθρώπινου παράγοντα απέναντι στον φυσικό στην εξέλιξη του λεκανοπεδίου, προσδιορίζει και το ποσοστό ευθύνης όλων μας για το μέλλον του και ειδικότερα της λίμνης των Ιωαννίνων.
Εν κατακλείδι, η υλοποίηση του προγράμματος εξυγίανσης της λίμνης είναι όχι μόνον απαραίτητη πράξη και αντίδωρο προς την προσφορά της λίμνης στους κατοίκους του λεκανοπεδίου, αλλά και επαινετέα, άξια συγχαρητηρίων. Θεωρώ δε ευφυή την έκθεση σε κοινή θέα ορισμένων από τα ανασυρθέντα αντικείμενα προς γνώση, ευαισθητοποίηση και «συμμόρφωση» του κοινού.
