Μας συνεπήρε! Μας μάγεψε! Εκείνο το βράδυ, στην παρουσίαση του βιβλίου του Βασίλη Νιτσιάκου «Και το σώμα θυμάται», στην αίθουσα «Δημήτρης Χατζής».
Ήταν ο Γιάννης Χαλδούπης με το κλαρίνο του. «Τό κλαρίνο». Που αιχμαλωτίζει τις αισθήσεις. Που σε πάει σε… κόσμους άλλους. Τον έχουν χαρακτηρίσει «Ο βιρτουόζος του κλαρίνου», ο τζαζίστας που συνδυάζει τον ήχο της Ηπειρώτικης παράδοσης με Jazz και Blues μουσική.
Ο Γιάννης Χαλδούπης, ο διεθνούς φήμης κλαρινίστας-τζαζίστας, από τον Παρακάλαμο. Ζώντας δέκα χρόνια στην Ολλανδία, περιόδευσε με το συγκρότημά του σε όλη την Ευρώπη.
Όχι! Εγώ δεν μπορώ να σας μιλήσω μέσα σε ένα καφενείο! Θέλω έξω στη Φύση, στο χωριό μου, στον Παρακάλαμο. Είχε δίκιο! Δεν είναι το ίδιο! Εξάλλου η Φύση γι’ αυτόν είναι το Πάν! Χωρίς τη Φύση δεν ζούμε! Το λέει και το επαναλαμβάνει. Και το ζει με τους φίλους και τους επισκέπτες που θέλουν να ζήσουν μοναδικές στιγμές με τη μουσική, με την Φύση. Εξάλλου εκεί ζει μόνιμα, με την Ολλανδή γυναίκα του Νέλλη.
Στη χαράδρα του Βίκου, στη Δρακόλιμνη του Σμόλικα, στο Θεογέφυρο, στα ποτάμια, στα καταπράσινα λιβάδια, και στα αθέριστα χωράφια του Παρακάλαμου. Στον ήλιο που ανατέλλει, και στο ολόγιομο φεγγάρι του Αυγούστου. Εκεί κάνει και τις ηχογραφήσεις του, εκεί και τα ανταμώματα. Γιατί «Όλα αυτά είναι η Αλήθεια μου», είπε.
Εκεί που το κλαρίνο γίνεται πουλί κι αγέρας και χάνεται, εξαϋλώνεται στα σύννεφα, και φτάνει στα πέρατα του κόσμου…
Και συνομιλήσαμε. Και απάντησε στις ερωτήσεις μας, αρχίζοντας με μια ερώτηση ο ίδιος: «Εσείς, κυρία Σκοπούλη, ξέρετε από μουσική;» Όχι, είπα. «Και τότε τι γράφεις για μένα!» Άντε τώρα να «ξεκλειδώσεις» τον άνθρωπο, τον μουσικό Γιάννη Χαλδούπη, σκέφτηκα!
Κι όμως, ποταμός η αφήγησή του. Πότε σκωπτικός και πότε αφημένος στις σκέψεις και στους συλλογισμούς του.
Πώς φυσάει αυτό το παιδί!
Πότε αρχίσατε να παίζετε κλαρίνο;
Εκεί γύρω στα έντεκα. Πιο μικρός ήθελα ακορντεόν. Να σου βρούμε ένα κλαρίνο, είπε ο πατέρας που έπαιζε ντέφι. Με τι λεφτά θα το πάρουμε; Το πήραμε τελικά από τον Ηλία Τζιχάνη.
Άρχισα μόνος στην αρχή. Να πας στο Χρήστο το Χαλιγιάννη, πρότεινε ο πατέρας. Δεν θέλω λεφτά, είπε ο Χαλιγιάννης. Θα σε μάθω έτσι. Θα βοηθάς στις δουλειές. Είχε ένα γαϊδούρι, πηγαίναμε για ξύλα στο δάσος και άλλες αγροτικές δουλειές. Κάναμε πρόβες δίπλα στο ποτάμι. Ήρθε κι ο φίλος μου ο Παντελής Χαλιγιάννης, γίναμε δυο. Και ήταν όλοι οι παλιοί που μας ακούγανε εκεί γύρω. Ο Βασίλης ο Μπραχόπουλος έλεγε πάντα: “Πώς φυσάει αυτό το παιδί! Πολύ διαφορετικός από εμάς στο φύσημα, δεν είναι για εδώ, είναι για κάπου αλλού…” Τα ακούσματα που είχα ήταν του Γιάννη Βασιλόπουλου. Τον άκουγα συνέχεια από κασέτες. Και αυτουνού το φύσημα πήρα. Ήμασταν η μοναδική οικογένεια, στο χωριό, που είχε ένα κασετόφωνο. Μαζευόμασταν όλοι και ακούγαμε από δημοτική μουσική ό,τι υπήρχε, και πολλά τούρκικα.
Γνώρισα τον Γκατζόγια στα Γιάννενα, που είχε το χορευτικό Καλαρύτες. Μου ζήτησε να παίζω σαν δεύτερο κλαρίνο. Ήδη στα δεκαοχτώ μου, εκεί, έμαθα όλα τα τραγούδια τού χορευτικού που ήταν απ’ όλη την Ελλάδα. Ήμασταν έτοιμοι να πάμε για παραστάσεις στην Αμερική. Τότε ήρθε το χαρτί για το στρατό! Αυτό ήταν το μεγάλο κρίμα…
Η ζωή είναι τύχη!
Με το που πάω στη Λήμνο, μου δώσανε μια ειδικότητα σε ένα όπλο. Ήμουν κάπως… Όχι καλά. Εκεί είχαν μια Μπάντα με λαϊκή μουσική. Κάνανε πρόβες στο ΚΨΜ. Πόσο ήθελα να ήμουν εκεί! Χωρίς να βγω αναφορά, κινδύνευα για φυλακή, πήγα στον Διοικητή! Κύριε Διοικητά, του λέω, αυτή την ειδικότητα που μου δώσατε εγώ είμαι άσχετος! Εγώ παίζω μουσική, τραγουδάω. “Θα δούμε”, μου είπε. Σε ένα μήνα πήρα την ειδικότητα του μουσικού! Η ζωή είναι τύχη! Πέρασα ωραία! Όμως ο στρατός με έφερε πίσω όσον αφορά την μουσική την Ηπειρώτικη και το κλαρίνο.
Όταν ήρθα στο χωριό ένιωσα ελεύθερος! Το μυαλό μου ήταν πώς να ξαναβρώ τους φίλους, το ψάρεμα στο ποτάμι, το κυνήγι… Συνέχισα, βέβαια, το κλαρίνο. Στα πανηγύρια κυρίως.
Και μετά ήρθε ο έρωτας! Γνώρισα τη Νέλλη από την Ολλανδία. Άλλαξε η ζωή μου! Έφυγα για την Ολλανδία μαζί της. Μετά έξι μήνες ήρθε και ο αδερφός μου, που τραγουδάει και παίζει ντέφι. Και με ένα ακορντεόν ακόμη, κάναμε ένα τρίο. Γίναμε γνωστοί σε όλη την Ολλανδία! Σε γάμους, γιορτές και συναυλίες, με τα δημοτικά του Παρακάλαμου, και γενικότερα τα Ηπειρώτικα και τα Ρόμικα. Ήρθαν και άλλοι μουσικοί, και από την Ολλανδία ξεκινήσαμε στο εξωτερικό συναυλίες. Όμως μετά την γνωριμία μας με τον σπουδαίο μάνατζερ Μισέλ Βίντερ από τους Taraf de Haϊdouks από Βρυξέλλες συνεχίσαμε τις πολύ-πολύ μεγάλες συναυλίες. Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία… Δέκα χρόνια μείναμε στην Ολλανδία. Σημαντικά χρόνια!
Πάθανε όλοι πλάκα
Τι σας έμεινε από την εμπειρία αυτή;
Εκεί, κατάλαβα ότι ο κόσμος έχει έναν σεβασμό για την μουσική. Σε δέχονται διαφορετικά. Σου μιλάνε πιο ελεύθερα… Ακόμη με ζητάνε και με αγαπάνε εκεί.
Θυμάμαι μια φορά ένας φίλος μου, τζαζίστας, μού λέει: “Ρε Γιάννη έλα στο Μπίν Χάουζ, γίνονται πρόβες, αυτοσχεδιασμοί, με τους γνωστότερους μουσικούς από όλον τον κόσμο, έλα και σύ να παίξεις!” Πώς να παίξω εγώ; Εγώ δεν παίζω τζάζ! Όμως το Ηπειρώτικο είναι πεντατονικό, και γι’ αυτό μου είπε ο φίλος μου: “Μπορείς!” Πήρα την απόφαση, πήγα. Καμμιά εικοσαριά άνθρωποι με τρομπέτες, σαξόφωνα, περισσότερα τα πνευστά, συνεχίζαν να παίζουν. Άρχισα κι εγώ. Για μια στιγμή ο μαέστρος με τα χέρια του με καλεί να κάνω σόλο. Πάθανε όλοι πλάκα! Εγώ έμεινα… Ήρθε στη συνέχεια ο υπεύθυνος και με κάλεσε να πάω να παίξω μαζί τους. Αυτοί νόμιζαν ότι εγώ είμαι τζαζίστας. “Εγώ παίζω πρώτη φορά”, του είπα. Και δεν πήγα…
Εδώ είναι λίγοι οι άνθρωποι που καταλαβαίνουν από μουσική. Σε βλέπουν, κυρίως στα πανηγύρια, σαν μηχανή που ρίχνουν λεφτά και σου λένε παίξε! Κι εγώ τί πρέπει να γίνω για να φτιάξω το δικό τους κέφι; Εγώ νιώθω σαν να με διατάζουν με αυτόν τον τρόπο. Παίξε! Παίξε αυτό και το άλλο! Και ας είναι ακατάλληλο αυτό το κομμάτι, ας είναι ακατάλληλη αυτή η στιγμή για όλους τους άλλους! Δεν είσαι μόνος σου κύριε! Δεν τα θέλω τα λεφτά σου!
Πρέπει να έχεις και την τρέλα!
Δεν άντεξα άλλο στην Ολλανδία. Με ζητούσε η φύση μου, μου έλεγε: Γύρνα!
Μετακομίσαμε όλοι, γυναίκα και παιδιά. Και πώς θα ζήσουμε; Άνοιξα μαγαζί με επισκευές, μουσικά όργανα, κυρίως κλαρίνα, και συνεχίζω και με κατασκευές από ξύλο, τραπέζια, σκαμνάκια, γκλίτσες…
Για ένα διάστημα, τρία χρόνια έπαιζα στη στοά Λούλη μία φορά τη βδομάδα με το συγκρότημά μας ΜΟΥΚΛΙΟΜΟΣ, που στη γλώσσα μας, την γλώσσα των Ρομά, σημαίνει ελεύθερος. Πολλά γλέντια εκεί, και πολύς ο κόσμος! Και πριβέ γλέντια στη συνέχεια. Γίναμε γνωστοί, ανοιχτήκαμε πιο πολύ.
Στο μεταξύ στο συγκρότημα Villagers έψαχναν ένα κλαρίνο. Κάναμε το Ηπειρώτικο τραγούδι πιο χαρούμενο, με τον δικό μας τρόπο, και άρεσε. Εφτά χρόνια γυρίσαμε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Και ξαναγύρισα πάλι στα δικά μου. Προτιμάω τις μικρότερες εκδηλώσεις, αλλά πιο πολύ σε πριβέ γλέντια και σε πανηγύρια με πιο λίγο κόσμο. Και κόσμο με νόημα, να καταλαβαίνει, να σέβεται. Για να παίξω εγώ καλά πρέπει να είναι και ο κόσμος, η ατμόσφαιρα, ο φωτισμός, να υπάρχει ηρεμία, γαλήνη.
Δούλεψα πολύ σκληρά για να φτάσω ως εδώ, πολύ δουλειά. Το ταλέντο δεν αρκεί. Πρέπει να έχεις και την τρέλα. Άμα δεν την έχεις…
Εκεί που δεν κρύβεται η αλήθεια!
Και η… αναγνώριση;
Πολύ! Ευτυχισμένος! Γιατί εγώ βγάζω την ψυχή μου προσπαθώντας να χαϊδέψω την ψυχή των άλλων. Έχουμε, στην Ήπειρο τόσο σπουδαία μουσική! Όμως δεν υπάρχει η παιδεία για αυτή τη μουσική!
Πιο πολύ μ’ αρέσει στη Φύση, εκεί γίνομαι ο καλύτερος! Για να με καταλάβει κάποιος πρέπει να έρθει στη φύση να ακούσει το κλαρίνο μου! Κάθε εικόνα που αντικρύζω είναι διαφορετική! Μιλάω με τα δέντρα, με τα λουλούδια, δεν μπορείτε εσείς να με καταλάβετε…
Οι περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουν με άγχος! Δεν έχουν βρει τον εαυτό τους. Εγώ τον έχω βρει. Και γι’ αυτό προσπαθώ να είμαι με ανθρώπους που να με καταλαβαίνουν. Πλούσιος είσαι όταν ο πλούτος βγαίνει από μέσα σου, όταν σέβεσαι ό,τι υπάρχει στη ζωή.
Έρχεται εδώ κόσμος από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε μικρές ομάδες, και προσπαθώ να τους οδηγήσω στα εδώ μονοπάτια της Φύσης, τους μαθαίνω τα λουλούδια, τα βότανα, τα μανιτάρια, πώς να τα συλλέγουν με προσοχή χωρίς να τα καταστρέφουν, να την σέβονται τη Φύση και πώς να τη προστατέψουμε για να την βρουν έτσι και οι επόμενοι. Τους μαθαίνω να τρώνε καθαρά πράγματα, κατευθείαν από τη Φύση, χόρτα, μανιτάρια, πέστροφες, κυνήγια, που τα μαγειρεύω έξω, δίπλα στα ποτάμια και τις λίμνες και στα όμορφα μέρη του Παρακάλαμου. Εγώ με το κλαρίνο μου και η Νέλλη με το ντέφι και το τραγούδι της, δεύτερη φωνή, τους ταξιδεύουμε σε …άλλους κόσμους, ονειρεμένους.
Κυκλοφορεί η μουσική σας;
Κυκλοφορούν δυο σιντί που είναι πάντρεμα Ηπειρώτικο-Μπλούζ-Τζάζ, κι ένα με Παρακαλαμιώτικα. Προτιμώ το ζωντανό γράψιμο. Εκεί που δεν κρύβεται η αλήθεια!
Θα σας πω πώς έγραψα ένα τραγούδι. Δεν κυκλοφορεί. Ίσως μπει σε μια ταινία. Θέλετε να το ακούσετε;
Ο λύκος που κλαίει…
Ο Ρουφ Ρουβέλα: Ο λύκος που κλαίει.
Είχαμε γλέντι ένα βράδυ με πανσέληνο στη λίμνη του Ριάχοβο. Ώρα τέσσερις και μισή, πριν το ξημέρωμα, φύγανε όλοι. Έμεινα με έναν φίλο.
Βγάζω και παίζω ένα μοιρολόι. Ησυχία! Απέναντι το ουρλιαχτό ενός λύκου. Σε λίγο μια ολόκληρη αγέλη να ουρλιάζει. Και να μην φεύγουν. Και το κλαρίνο να μπερδεύεται και να ξαναμπερδεύεται με τα ουρλιαχτά… Και μέσα στο φως του φεγγαριού και την ομίχλη, τα κυματάκια της λίμνης να παίζουν τον δικό τους σκοπό!
Δέος! Τρόμος!
Έφυγα από τη γη! Στα ουράνια…
Έφυγα κι εγώ, αγαπητοί αναγνώστες, συγκλονισμένη, να με συνοδεύει το κλαρίνο του Γιάννη Χαλδούπη, και ο Ρουφ Ρουβέλα!
