Σκοτώνουν τα αιολικά πάρκα όταν γεράσουν; Θα γεμίσουν τα βουνά μας με σκουπίδια;

Ανακύκλωση ανεμογεννητριών

Καταρχήν οι α/γ πλέον έχουν οικονομική διάρκεια ζωής 25 έτη ενώ υπάρχουν και α/γ που φθάνουν τα 30 έτη λειτουργίας μετά απο έλεγχο τους στα 20 έτη. Ήδη υπάρχουν α/γ στην Εύβοια και στη Θράκη οι οποίες συνεχίζουν να λειτουργούν αποδοτικά αφού έχουν ολοκληρώσει 20 έτη λειτουργίας.

Τα υλικά μιας ανεμογεννήτριας ανακυκλώνονται κατά 85-90% [1,2,3], ενώ μπορούν και να επαναχρησιμοποιηθούν.

Μια ανεμογεννήτρια αποτελείται από τα θεμέλια, τον πυλώνα, τη γεννήτρια και τα πτερύγια. Μετά το πέρας του κύκλου ζωής της, η ανεμογεννήτρια αποσυναρμολογείται και γίνεται η διαχείριση των επιμέρους υλικών της. Το ποσοστό ανακύκλωσης είναι σημαντικό (85-90%).

Στόχος του αιολικού κλάδου είναι η ανακύκλωση να φθάσει στο 100% και γίνονται σημαντικές προσπάθειες για αυτό. Ήδη, τα περισσότερα σύνθετα υλικά της γεννήτριας, του πυλώνα και των θεμελίων μιας ανεμογεννήτριας μπορούν να διατεθούν για δευτερογενείς χρήσεις (πιο κάτω διάγραμμα).

Πάντως, ο αιολικός κλάδος δεν αναμένεται να αποτελεί την κύρια πηγή αποβλήτων σύνθετων υλικών. Εκτιμάται ότι το 2025 τα περισσότερα απόβλητα σύνθετων υλικών σε παγκόσμιο επίπεδο θα προέρχονται από τον κατασκευαστικό και κτιριακό τομέα (29%), τον τομέα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών (16%), τις μεταφορές (13%), τη ναυσιπλοΐα και τη ναυτιλία (10%) ή από άλλες πηγές πλην ανεμογεννητριών (22%) [4].

Το μερίδιο των αποβλήτων σύνθετων υλικών από ανεμογεννήτριες θα είναι μικρότερο από 10%, παρά τη μεγάλη ανάπτυξη του αιολικού κλάδου. Μάλιστα, τα υλικά αυτά θα έχουν ήδη προσφέρει σημαντικό θετικό περιβαλλοντικό ισοζύγιο λόγω της συνεισφοράς τους στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, σε αντίθεση με τα υλικά που προέρχονται από τους υπόλοιπους τομείς.

Η πρόκληση της ανακύκλωσης των πτερυγίων

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα πτερύγια είναι σύνθετα υλικά, όμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή πλοιαρίων και σκαφών αναψυχής, τα οποία δεν είναι τοξικά μετά την κατασκευή τους.

Πιο συγκεκριμένα:

• Εξωτερικά, τα πτερύγια αποτελούνται συνήθως από υαλονήματα, ενώ η επικάλυψή τους κατασκευάζεται με επιστρώσεις από πολυεστερικά υλικά.
• Εσωτερικά, περιέχουν πολυμερή υλικά, όπως πολυεστέρα, PVC και εποξικά ή θερμοπλαστικά υλικά, και συνήθως χρησιμοποιείται ξύλο balsa ή αφρός πολυουρεθάνης. Επίσης, περιέχουν μεταλλικά μέρη από σίδηρο, κυρίως στο σημείο σύνδεσης των πτερυγίων στην πλήμνη (hub), καθώς επίσης και αγωγούς χαλκού ή σιδήρου για την αντικεραυνική προστασία.

Η ανακύκλωση των σύνθετων υλικών, όπως αυτά που υπάρχουν στα πτερύγια των ανεμογεννητριών [5,6], αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση.

Επιλογές για τη διαχείριση των πτερυγίων

Όπως συμβαίνει με τα υλικά οποιασδήποτε δραστηριότητας, έτσι και στην περίπτωση των πτερυγίων προηγούνται η πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση και η αλλαγή χρήσης, προκειμένου να μειώνεται το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους. Όταν αυτές οι λύσεις δεν είναι εφικτές, τότε επιδιώκεται η ανακύκλωση (πιο κάτω διάγραμμα).

Κατά σειρά προτίμησης, οι επιλογές για τη διαχείριση των πτερυγίων είναι οι εξής:

1. Πρόληψη. Μείωση των σύνθετων υλικών και αντικατάστασή τους με άλλα ανακυκλώσιμα υλικά κατά τον σχεδιασμό των πτερυγίων.
2. Επαναχρησιμοποίηση υλικών. Επέκταση του χρόνου ζωής των πτερυγίων με καλύτερη συντήρηση και πιο τακτικές επισκευές. Δυνατότητα επαναχρησιμοποίησής τους.

3. Αλλαγή χρήσης. Χρήση τμημάτων των πτερυγίων ως εξαρτήματα σε άλλες κατασκευές, π.χ. κτίρια, έπιπλα ή παιδικές χαρές ή ως υλικά για τη δημιουργία ηχοπετασμάτων που χρησιμοποιούνται για η μείωση της έντασης των ήχων από την κίνηση στους αυτοκινητόδρομους (παρακάτω φωτογραφίες).

4. Ανακύκλωση. Χρήση ενέργειας και άλλων πόρων για τη μετατροπή των υλικών των πτερυγίων και την εκμετάλλευσή τους σε νέα διαφορετική λειτουργική χρήση.

5. Ανάκτηση. Απομάκρυνση όλων των επιμέρους στοιχείων που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και μετατροπή των υπολειμμάτων σε καύσιμο ή θερμική ενέργεια.

6. Απόθεση. Εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα να αξιοποιηθούν με έναν από τους παραπάνω εναλλακτικούς τρόπους, γίνεται η απόθεσή τους σε κατάλληλους χώρους.

Ιδιαίτερη πρόκληση αποτελούν τα πτερύγια που είναι κατασκευασμένα από σύνθετα υλικά, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στα σκάφη. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές ανακύκλωσης και διαχείρισής τους.

Ένα συνηθισμένο παράδειγμα στην Ελλάδα, είναι η παραλαβή τους από την όποια διαπιστευμένη εταιρεία διαχείρισης, η κοπή τους σε ειδικά αδειοδοτημένα εργοστάσια και η ενεργειακή αξιοποίηση των υλικών σύμφωνα με τη νομοθεσία (π.χ. στην τσιμεντοβιομηχανία). 

Αποκατάσταση τοπίου – απεγκατάσταση

Με αφορμή δημοσιεύματα σχετικά με το τι συμβαίνει με τα αιολικά πάρκα όταν τελειώνει η διάρκεια ζωής τους, θα θέλαμε να επισημανθούν τα ακόλουθα:

H παραγωγή της αιολικής ενέργειας υπόκειται σε όλες τις διατάξεις της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων σχετικά με την αποκατάσταση του χώρου όπου εγκαθίστανται και τη διαχείριση των υλικών που απομένουν μετά τη λειτουργία τους. Επιπλέον, η ειδική ενεργειακή νομοθεσία και το χωροταξικό πλαίσιο για τις Α.Π.Ε. περιέχει πρόσθετες διατάξεις για τη διασφάλιση των υποχρεώσεων αυτών. Η ουσία των διατάξεων αυτών ενσωματώνεται και στους όρους της περιβαλλοντικής άδειας των αιολικών πάρκων.

Συνοπτική παρουσίαση της νομοθεσίας ακολουθεί:

1. Στην Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων ενός αιολικού πάρκου περιλαμβάνονται οι όροι που θα πρέπει να τηρεί ο κύριος του έργου τόσο κατά τη φάση κατασκευής όσο και λειτουργίας του έργου. Μεταξύ των όρων αυτών προβλέπεται ότι σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο παύσει η λειτουργία του αιολικού πάρκου η εταιρεία οφείλει να απομακρύνει τις εγκαταστάσεις που τοποθέτησε εντός της εκτάσεως και να αποκαταστήσει το χώρο επέμβασης σύμφωνα με μελέτη αποκατάστασης που θα συνταχθεί και θα εγκριθεί από τις αρμόδιες δημόσιες αρχές, επαναφέροντας την έκταση στην αρχική της μορφή.
2. Η επιβολή τέτοιων όρων προβλέπεται και στο άρθρο 26 του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Α.Π.Ε. (KYA 49828/2008) το οποίο ορίζει ότι: «Οι κάτοχοι αδειών λειτουργίας εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. υποχρεούνται, πριν από την καθ’ οιονδήποτε τρόπο παύση λειτουργίας της εγκατάστασης, να αποκαθιστούν, με δικές τους δαπάνες και σύμφωνα με τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους, τους σχετικούς χώρους, μεριμνώντας ιδίως για την αποξήλωση και ασφαλή απομάκρυνση των εγκαταστάσεων, την αποκατάσταση της αυτόχθονης βλάστησης και την εν γένει επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση εφόσον αυτό είναι τεχνικά εφικτό».
3. Οι όροι για την αποκατάσταση του χώρου μετά την παύση λειτουργίας του πάρκου, που περιέχονται στις ΑΕΠΟ είναι συνήθως πιο αυστηροί από την υποχρέωση αποκατάστασης που προβλέπεται ρητά στο νόμο των Α.Π.Ε. (άρθρο 8, παρ. 7 του ν.3468/2006, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 3 παρ.2 του ν.3851/2010) σύμφωνα με τον οποίο: «Μετά το πέρας της λειτουργίας του σταθμού Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α., ο φορέας του σταθμού υποχρεούται να αποξηλώσει τους υπερκείμενους του εδάφους εξοπλισμούς και να αποκαταστήσει κατά το δυνατό τις επεμβάσεις σύμφωνα με τους όρους που προβλέπονται στην απόφαση Ε.Π.Ο. ……».”

Συγκεκριμένα, εφόσον παύσει η λειτουργία ενός αιολικού πάρκου επειδή θα έχει ολοκληρωθεί η διάρκεια ζωής του, ο εξοπλισμός πρέπει να αποξηλωθεί και να τύχει κατάλληλης διαχείρισης και ο χώρος να αποκατασταθεί. Συνήθως, στον ίδιο χώρο θα εγκατασταθούν νέες ανεμογεννήτριες, πιο σύγχρονες και πιο παραγωγικές, ώστε η παραγωγή καθαρής ενέργειας να συνεχιστεί με αξιοποίηση των ήδη υφιστάμενων υποδομών (π.χ. δίκτυο).

Τα υλικά των παλαιών ανεμογεννητριών θα τα ανακυκλώσουν ή θα τα διαχειριστούν εξειδικευμένες εταιρείες που είναι διαπιστευμένες για αυτό το σκοπό σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα υλικά των θεμελίων, ο πυλώνας, τα υπόλοιπα συστήματα των ανεμογεννητριών

η επιχείρηση με τα παλαιότερα αιολικά πάρκα – προχώρησε σε πλήρη ανακατασκευή (repowering) δέκα παλαιών αιολικών πάρκων, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε μη διασυνδεδεμένα νησιά. Η ανακατασκευή πραγματοποιήθηκε με πλήρη σεβασμό προς το περιβάλλον και έγινε τόσο αποκατάσταση των εδαφών εγκατάστασης των ανεμογεννητριών που αποξηλώθηκαν όσο και η προβλεπόμενη ανακύκλωση αυτών. Οι παλαιές ανεμογεννήτριες ήταν ισχύος 55 kW ως 225 kW και είχαν και τα πτερύγια.

Παράλληλα, τα θεμέλια των παλαιών ανεμογεννητριών καταστρέφονται, ανασύρονται και το έδαφος αποκαθίσταται στην πρότερη κατάστασή του.

Ξεκινώντας από το 2018, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε. – που εύλογα είναι εγκατασταθεί μεταξύ των τελών της δεκαετίας του 1980 και των αρχών της δεκαετίας του 1990. Ήδη στη θέση 62 παλαιών ανεμογεννητριών, τοποθετήθηκαν 15 νέες και συνολικά πρόκειται να εγκατασταθούν 22 νέες ανεμογεννήτριες.

Ακολουθούν εικόνες από τις εργασίες αποκατάστασης παλιών αιολικών πάρκων της ΔΕΗ Ανανεώσιμες.

Eπισυνάπτεται  εδώ η παρουσίαση της ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ με τίτλο:

«Ανακατασκευή αιολικών πάρκων και αποκατάσταση εδάφους: η περίπτωση της ΔΕΗ Ανανεώσιμες»

Οπότε απόψεις όπως «τα αιολικά πάρκα κατασκευάζονται για τις επιδοτήσεις και μετά εγκαταλείπονται» ή «τα φτιάχνουν για 15 χρόνια και μετά τα εγκαταλείπουν» φυσικά και δεν ισχύουν.

Με βάση και την κοινή λογική, το συμφέρον του ιδιοκτήτη είναι να διατηρήσει το έργο σε λειτουργία όσο το δυνατόν περισσότερο. Ειδικά στην Ελλάδα, όλα τα αιολικά πάρκα που κλείνουν 20ετία συνεχίζουν να λειτουργούν με τις αναγκαίες αναβαθμίσεις και βελτιώσεις.

Τα αιολικά πάρκα, όπως όλα σχεδόν το έργα ΑΠΕ, έχουν υψηλό κόστος αρχικής επένδυσης και μικρό λειτουργικό. Αυτό συνεπάγεται ότι η απόδοση της επένδυσης πραγματοποιείται κατά τη λειτουργία τους και μάλιστα αυξάνεται μετά τα πρώτα χρόνια, αφού αποσβεστεί το αρχικό κεφάλαιο, αποπληρωθεί το δάνειο κ.λπ. Ακόμα κι αν ένα έργο έχει λάβει επιχορήγηση (παλαιά έργα), αυτό δεν αλλάζει και το συμφέρον του επενδυτή είναι να διατηρήσει το έργο σε λειτουργία όσο το δυνατόν περισσότερο.

Πράγματι από τα πρώτα εμπορικά αιολικά πάρκα που εγκαταστάθηκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1990 σχεδόν όλα συμπλήρωσαν την εικοσαετή περίοδο λειτουργίας τους και θα συνεχίσουν να λειτουργούν είτε με αντικατάσταση των ανεμογεννητριών τους με καινούργιες (repowering), είτε με παρεμβάσεις επέκτασης του χρόνου ζωής. Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες μάλιστα ολοκλήρωσε πρόσφατα το repowering εννέα τέτοιων έργων, που είχαν εγκατασταθεί τη δεκαετία του 1990 σε διάφορα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη.

Αν παρόλα αυτά ένα αιολικό πάρκο πάψει να λειτουργεί για οποιονδήποτε λόγο, ο ιδιοκτήτης του σύμφωνα με σχετικό όρο που συμπεριλαμβάνεται στην Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων “οφείλει να αποκαταστήσει το διαταραγμένο τοπίο και τη δασική βλάστηση, σύμφωνα με τη μελέτη αποκατάστασης που θα συνταχθεί”. Η παραβίαση περιβαλλοντικού όρου επιφέρει, πέρα των ποινικών και αστικών ευθυνών, βαριά διοικητικά πρόστιμα που προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 28, 29 και 30 του ν.1650/86, όπως τροποποιήθηκαν με τους νόμους 3010/02, 4014/2011 και 4042/2012 και ισχύουν.

Βιβλιογραφία:

1. Blade recycling: a top priority for the wind industry, WindEurope, 12 February 2020, https://windeurope.org/newsroom/news/blade-recycling-a-top-priority-for-the-wind-industry/?ref=mainbanner [πρόσβαση 15 Απριλίου 2020]

2. VDI Zentrum Ressourceneffizienz GmbH (2014) Ressourceneffizienz von Windenergieanlagen. https://www.ressource-deutschland.de/fileadmin/user_upload/downloads/kurzanalysen/2014-Kurzanalyse-VDI-ZRE-09-Ressourceneffizienz-Windenergieanlagen.pdf [πρόσβαση 15 Απριλίου 2020]

3. Sustainability is a core concern of the wind industry – BWE provides extensive background paper on the recycling of wind turbines, https://www.wind-energie.de/presse/pressemitteilungen/detail/nachhaltigkeit-ist-ein-kernanliegen-der-windbranche-bwe-legt-umfangreiches-hintergrundpapier-zum/ [πρόσβαση 15 Απριλίου 2020] & https://www.wind-energie.de/fileadmin/redaktion/dokumente/publikationen-oeffentlich/themen/02-technik-und-netze/09-rueckbau/BWE-Hintergrundpapier_Recycling_von_Windenergieanlagen_-_20191115.pdf [πρόσβαση 15 Απριλίου 2020].

4. Felix Gorintin, Current markets, players and flows of wind turbine dismantling and recycling in Europe. Presentation at the one-day seminar -titled Dismantling and recycling of wind turbines: from design to end of life –organized by the French-German offices for the Energy Transition (OFATE), 13/3/2020, Berlin, https://energie-fr-de.eu/fr/manifestations/lecteur/conference-sur-le-demantelement-et-recyclage-des-eoliennes.html [πρόσβαση 14 Απριλίου 2020].

5.How wind is going circular: Blade recycling, European Technology & Innovation Platform on Wind Energy (ETIPWind), https://etipwind.eu/files/reports/ETIPWind-How-wind-is-going-circular-blade-recycling.pdf [πρόσβαση 15 Απριλίου 2020].

6. Blade recycling and innovative materials for new blade design, ETIPWind Webinar, 19 September 2019, https://etipwind.eu/event/webinar-blade-recycling-and-innovative-materials-for-new-blade-design/ [πρόσβαση 15 Απριλίου 2020].