Ένα βιβλίο με πρωταγωνιστή τον συλλέκτη και δημιουργό του Μουσείου Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου στο Νησί Φώτη Ραπακούση, η προσωπική ιστορία του οποίου «ανάγκασε» τον Μένιο Σακελλαρόπουλο να αφήσει στην άκρη τη συγγραφή ενός άλλου βιβλίου και να αφιερωθεί στο να αποτυπώσει στο χαρτί τα βιώματά του, όπως του τα μετέφερε ο ίδιος. Ο Μένιος Σακελλαρόπουλος κάνει λόγο για ένα χρέος τιμής που έπρεπε να «εξοφληθεί», ενώ αποκαλύπτει πως σύντομα θα επανέλθει συγγραφικά στην Ήπειρο.
Σε λίγες ημέρες θα βρεθείτε στα Γιάννενα για την παρουσίαση του νέου βιβλίου σας, το «Πικρό Γάλα». Μια ιστορία πραγματικά βγαλμένη από τη ζωή. Πώς προέκυψε και γιατί επιλέξατε αυτή την ιστορία για να τη μεταφέρετε σε βιβλίο;
Υπάρχουν φορές που η ίδια η ζωή ξεπερνάει ακόμα και την πλέον καλπάζουσα φαντασία και την κάνει να μοιάζει αδύναμη μπροστά στην αλήθεια της ζωής. Γιατί οι αληθινές ιστορίες, με την τρομακτική δύναμη της αυθεντικότητας, δημιουργούν τα πιο δυνατά μυθιστορήματα, αυτά που αγγίζουν και μουδιάζουν τις ψυχές των ανθρώπων. Μυθιστόρημα η ζωή του Φώτη Ραπακούση, του ήρωα του 16ου βιβλίου μου; Όχι, αληθινή ιστορία που μοιάζει με μυθιστόρημα είναι αυτό το “Πικρό Γάλα”, πιθανόν η κορυφαία στιγμή της συγγραφικής μου πορείας, αυτή που πήρε την ψυχή μου και την έκανε να περπατάει και να πετάει. Γιατί η αληθινή ιστορία αυτού του ξεχωριστού Ηπειρώτη με την αδιανόητη ψυχή, θα μπορούσε να εμπνεύσει ακόμα και τους κορυφαίους σκηνοθέτες, που θα έμεναν άλαλοι μπροστά στον Γολγοθά, τη σταύρωση και τελικά τη δικαίωση του ήρωα. Αυθεντικού ήρωα, όχι χάρτινου, όχι κατασκευασμένου, όχι παραποιημένου. Πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς τη ζωή ενός παιδιού, που έμεινε ορφανό από πατέρα, που σύρθηκε στα σκληρά ορφανοτροφεία της Φρειδερίκης δίχως μητρικό χάδι στην πιο τρυφερή ηλικία, που τράβηξε τα πάνδεινα, έγινε αγρίμι και τελικά κατάφερε να επιβιώσει και να μεγαλουργήσει, χαρίζοντας στην Ήπειρο και την πατρίδα ένα σπάνιας ομορφιάς Μουσείο, αυτό του Αλή Πασά;
Έμαθα τυχαία αυτή τη συγκλονιστική ιστορία του, όταν ξεκινήσαμε να αλληλογραφούμε μέσω facebook, μετά την επίσκεψή μου στο Μουσείο. Κι όταν την ανακάλυψα, κατάλαβα στη στιγμή ότι αυτό είναι ένα ανατριχιαστικό αφήγημα, που πρέπει να φτάσει σε όλους τους Έλληνες. Πήρα το αυτοκίνητο, τον συνάντησα στα Γιάννενα κι ενώ ο αρχικός στόχος ήταν να μείνω μία μέρα, έμεινα άλλες τρεις, φτάνοντας ως το χωριό του, το μαρτυρικό Αηδονοχώρι. Η σπαρακτική του αφήγηση, η αποκάλυψη μιας τσαλακωμένης ψυχής που γδάρθηκε χωρίς πατέρα και στην ουσία δίχως μάνα, με έκανε να αφήσω στην άκρη τα πάντα –ακόμα και το βιβλίο που είχα ξεκινήσει- και να προχωρήσω στη συγγραφή αυτού του βιβλίου, ταξίδι ζωής για μένα. Το όφειλα στον Φώτη, ήταν για μένα χρέος τιμής που έπρεπε να «εξοφληθεί» με το να φτάσει η σπαρακτική ιστορία του και η δύναμη της ψυχής του σε όλους τους συμπατριώτες μας. Γιατί τελικά ήρωες είναι και αφανείς άνθρωποι, που κρύβουν μέσα τους τεράστια αποθέματα ψυχικής δύναμης. Κι ένας τέτοιος είναι ο Φώτης Ραπακούσης.
Σε τι βαθμό εμπλέκεται η πραγματικότητα με την φαντασία στο «Πικρό Γάλα» και πόσο διαφορετικό είναι να γράφετε με τους ήρωες σας να είναι πραγματικοί και εν ζωή;
Το “Πικρό Γάλα” έχει το χάρισμα της αλήθειας –πάντα μέσα από τα μάτια του ήρωα. Αυτή η αλήθεια καθηλώνει. Γιάννινα και Ζηρός, αρχές δεκαετίας 1960. Το νήμα της ζωής, τυλιγμένο με αγκάθια και πόνο, ενώνει απρόσμενα δυο πιτσιρίκια σε μια από τις παιδοπόλεις της Φρειδερίκης, τον Ζηρό. Ο Φώτης κι ο Διονύσης περνάνε μαζί με την Ελλάδα τον δικό τους Γολγοθά. Δυο τρομοκρατημένες παιδικές ψυχές γνωρίζουν σκληρούς επιτηρητές και ομαδάρχες, μακριά από την αγκαλιά και την ασφάλεια της μάνας. Γίνονται σταυραδέλφια και προσπαθούν να επιβιώσουν σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον. Ο Φώτης μετατρέπεται σε αγρίμι κι η ζωή του σημαδεύεται από αποδράσεις, μετέωρες σκέψεις, αγάπη και μίσος για τη μάνα του, αμφισβήτηση της ίδιας της ζωής. Όλα στην κόψη του ξυραφιού, δίπλα στη λίμνη της κυρα-Φροσύνης. Τα δυο παιδιά χάνονται μέσα στον χρόνο. Η ζωή δεν έχει πει την τελευταία λέξη. Είναι ένα μοναδικό ταξίδι στην ιστορία της Ελλάδας, στα χρόνια της βασιλείας, της δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης. Μια αληθινή σπαρακτική ιστορία, μέσα από τα μάτια του αγριμιού της Ηπείρου, που συγκλονίζει και τον πιο ψυχρό αναγνώστη. Η δυσκολία ήταν ότι έπρεπε να προσέξω γιατί είχα να κάνω με αληθινά πρόσωπα, καλούς και κακούς, όπως συμβαίνει στη ζωή, και χρειάστηκε κάποιες φορές να ισορροπήσω σε ένα τεντωμένο σχοινί. Αλλιώς χειρίζεται κανείς κάποιους κατασκευασμένους ήρωες, όπως συμβαίνει στα περισσότερα μυθιστορήματα, κι αλλιώς ανθρώπους που κυκλοφορούν ανάμεσά μας, δίπλα μας, πλάι μας. Έτσι, αναγκάστηκα να αλλάξω κάποια ονόματα ανθρώπων, που σημάδεψαν αρνητικά την πικρή πορεία του Φώτη στα ορφανοτροφεία. Δε χρειαζόταν να μάθει κανείς ότι αυτός που χτυπούσε το μικρό αγόρι, λεγόταν Γιάννης ή Πέτρος. Έχει τη λιγότερη σημασία. Κι η ουσία είναι η ιστορία, όχι (όλα) τα ονόματα. Σπαρακτική, συνταρακτική ιστορία που δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Κάθε μέρα συγγραφής –όσο διήρκεσε- με έβρισκε πλημμυρισμένο στα δάκρυα. Κι αυτό δε μου έχει συμβεί σε κανένα από τα 15 προηγούμενα βιβλία μου. Δε χρειάστηκε η φαντασία, την κάλυψαν τα συγκλονιστικά γεγονότα της ζωής.
Ο συνδυασμός της δημοσιογραφίας με τη συγγραφή είναι κάτι που το βλέπουμε συχνά. Για εσάς ποιο ήταν το κίνητρο να περάσετε στον χώρο της λογοτεχνίας;
Μετά από την επί δεκαετίες ενασχόλησή μου με τη δημοσιογραφία στην πρώτη γραμμή –και ως εκ τούτου την τεράστια πίεση σε καθημερινή βάση- ήθελα ένα ταξίδι σε πιο ήρεμα νερά, αυτά της λογοτεχνίας. Έψαχνα ένα άγγιγμα ψυχής μακριά από την αδηφάγα και πολλές φορές στείρα επικαιρότητα. Αυτή, λοιπόν, η μαγική βαρκούλα της λογοτεχνίας με οδήγησε σε ονειρεμένα νερά, που ούτε που φανταζόμουν στην αρχή. Κι αυτό το ταξίδι άλλαξε ριζικά και την οπτική μου και την ίδια μου τη ζωή. Μετρώντας πια 16 βιβλία, νιώθω ότι απέκτησα περισσότερες ζωές. Κι αυτό είναι μαγεία!
Οι εμπειρίες, οι γνώσεις, τα ταξίδια -μετά από 40 χρόνια δημοσιογραφίας- πόσο βοηθούν το συγγραφικό κομμάτι;
Μετρώντας τέσσερις συμπληρωμένες δεκαετίες σε έναν πολύ σκληρό και αδηφάγα ανταγωνιστικό χώρο όπως αυτόν της δημοσιογραφίας, εκπαιδεύτηκε η ματιά, η αντίληψή μου, η δυνατότητα μεγέθυνσης απλών λεπτομερειών, που όμως μπορούν να κρύβουν τεράστια δύναμη. Έτσι, με την εμπειρία του ρεπόρτερ κατάφερα να διεισδύσω σε χώρους που μου χάρισαν σπάνιες στιγμές. Κι αυτή η εμπειρία μου έδωσε την ευχέρεια της έρευνας, βασικό συστατικό σε κάθε βιβλίο μου. Πριν γράψω το οτιδήποτε, προηγείται έρευνα μηνών κι ακτινογραφίες ανθρώπων, χαρακτήρων, γεγονότων, καταστάσεων. Για τις ανάγκες των βιβλίων βρέθηκα σε φυλακές και σκληρά κελιά –από τον Κορυδαλλό και τον Αυλώνα ως την Κασσαβέτεια του Βόλου- σε ψυχιατρεία, σε ανακριτικά γραφεία, σε χειρουργεία, σε δικαστήρια, ακόμα και σε μοναστήρια. Είμαι ευγνώμων που ο ρεπόρτερ βοήθησε τόσο πολύ, τόσο καταλυτικά τον συγγραφέα. Δίχως τον ρεπόρτερ εαυτό μου όλα θα ήταν πιο φτωχά…
Ο συγγραφικός χώρος είναι πολύ πιο μοναχικός από αυτόν της δημοσιογραφίας. Η περίοδος της συγγραφής πού σας βρίσκει συνήθως;
Η συγγραφή είναι μία μοναδική ιεροτελεστία, μια μυσταγωγία που απαιτεί σκληρή πειθαρχία και μοναχικότητα. Είναι το αντάμωμα με την ψυχή, εκεί που δε χωράει κανείς άλλος. Απαιτεί εγκλεισμό, πρόγραμμα, καθαρό μυαλό κι ανεπηρέαστη ματιά. Γι’ αυτό και στην αρχή του κάθε βιβλίου απομονώνομαι σε ένα χωριό της Πελοποννήσου, δίχως την παραμικρή επικοινωνία με ανθρώπους. Ένα σφιχταγκάλιασμα με τους ήρωες! Εκεί μπαίνουν οι βάσεις του βιβλίου, γίνεται ο σχεδιασμός κι αρχίζει το χτίσιμο. Είναι μια επώδυνη περίοδος, όπου όλα γίνονται πολύ δύσκολα. Ακόμα και το φαγητό! Οι ήρωες σε τραβάνε από το μανίκι, όπως κι η εξέλιξη της ιστορίας, κι έτσι ο συγγραφέας βγάζει από το συρτάρι τις παρωπίδες και περιχαρακώνει την αγωνία του. Ευτυχώς έμαθα με τον καιρό να κάνω καλό προγραμματισμό κι έτσι ο επώδυνος χρόνος περιορίζεται. Αλλά δεν περνάει ούτε μέρα χωρίς γράψιμο, το οποίο, τουλάχιστον στην αρχή, μπορεί και να ξεπερνάει τις δώδεκα ώρες ημερησίως. Βαριά η καλογερική!
Έχετε ήδη σκεφτεί το επόμενο βιβλίο;
Είμαι ευγνώμων για τα ταξίδια μου στη δημοσιογραφία, που με οδήγησαν σε δεκάδες χώρες, χαρίζοντάς μου μοναδικές εμπειρίες αλλά και στη συγγραφή που μου άνοιξε άλλους ορίζοντες. Αυτή η μαγική βαρκούλα με πήγε σε 16 υπέροχους προορισμούς, ολάκερες σπηλιές για εξερεύνηση που οδηγεί και σε ψυχοθεραπεία. Γέννησε όμως και κάτι άλλο, επίσης μαγικό. Με την ολοκλήρωση ενός βιβλίου, εκεί που νιώθεις άδειος και θεωρείς ότι δε θα ξαναγράψεις ποτέ, έρχεται σαν αστραπή μια καινούργια ιδέα που πλημμυρίζει ξανά την ψυχή. Και γίνεται –σε ό,τι με αφορά- με μαθηματική ακρίβεια! Το ίδιο συνέβη και τώρα! Το γλυκό, λυτρωτικό τέλος από το “Πικρό Γάλα” με πήγε στο επόμενο μέλι! Κι είμαι και γι’ αυτό ευτυχής και ευγνώμων! Όπως είμαι και για τη γνωριμία μου με την Ήπειρο, που μου χάρισε σχέσεις ζωής, όπως έγινε με τον Φώτη Ραπακούση και τη γυναίκα του Ντίνα, αλλά κι αυτό το σπάνιο αηδόνι της Ηπείρου, τον Δημήτρη Υφαντή και την υπέροχη Βασιλική του. Κρατάω την Ήπειρο στην ψυχή μου και πολύ σύντομα θα επανέλθω συγγραφικά σ’ αυτήν…
Info
Το «Πικρό Γάλα» θα παρουσιαστεί αύριο Σάββατο, στις 7.30 το απόγευμα, στην αίθουσα «Bασίλειος Πυρσινέλλας» του Πνευματικού Κέντρου. Για το βιβλίο θα μιλήσουν η προϊσταμένη της Eφορείας Aρχαιοτήτων Άρτας, διδάκτωρ Aρχαιολογίας Bαρβάρα Παπαδοπούλου και ο πρώην βουλευτής Iωαννίνων, φιλόλογος Mιχάλης Παντούλας, ενώ χαιρετισμό θα απευθύνουν ο Mητροπολίτης Iωαννίνων Mάξιμος, ο περιφερειάρχης Hπείρου Aλέξανδρος Kαχριμάνης, ο δήμαρχος Iωαννίνων Mωυσής Eλισάφ και ο πρύτανης του πανεπιστημίου Iωαννίνων Tριαντάφυλλος Aλμπάνης. Την εκδήλωση θα επενδύσει μουσικά ο Δημήτρης Yφαντής.
Για την παρουσίαση του βιβλίου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», θα βρεθεί στα Γιάννενα και ο συγγραφέας του Μένιος Σακελλαρόπουλος.
