Ο θάνατος προ ημερών του Μανόλη Γλέζου μου θύμισε την απίθανη ιστορία με το ελληνικό γραμματόσημο για τον Ίμρε Νάγκι.
Το Μάιο 1958 οι εκλογές ανέδειξαν την ΕΔΑ δεύτερη πολιτική δύναμη, με αποτέλεσμα να σημάνει συναγερμός στην κυβέρνηση Καραμανλή, στο συντηρητικό Τύπο αλλά επίσης -όπως επιβεβαιώθηκε αργότερα- στο στρατό, ανώτερα στελέχη του οποίου ξεκίνησαν μυστικές συσκέψεις για τη διαφύλαξη του καθεστώτος. Ήταν τα πρώτα βήματα για το πραξικόπημα, που ήρθε εννιά χρόνια μετά.
Το κλίμα έφερε συλλήψεις στελεχών της ΕΔΑ με διάφορες προφάσεις. Το Δεκέμβριο στους συλληφθέντες προστέθηκε ο Γλέζος, με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ ξένης δύναμης. Η οποία ξένη δύναμη (ΕΣΣΔ), διέθετε πρεσβεία και έμπειρα στελέχη στην Ελλάδα· δεν είχε ανάγκη τον τότε διευθυντή της Αυγής για να συγκεντρώσει πληροφορίες. Ούτως ή άλλως οι κατηγορίες ήταν προσχηματικές.
Η σύλληψη του Γλέζου προκάλεσε διαμαρτυρίες στην Ελλάδα και κύμα συμπαράστασης στο εξωτερικό. Ιδίως όταν έγινε σαφές ότι ο Γλέζος και οι συγκατηγορούμενοί του θα δικάζονταν από στρατοδικείο, με πρόεδρο και εισαγγελέα («βασιλικό επίτροπο» τον λέγανε) συνταγματάρχες. Κατηγορούμενη ήταν και η αδελφή του Γλέζου με συνήγορο τον αείμνηστο Νικηφόρο Μανδηλαρά, επίσης Ναξιώτη και θύμα αργότερα της χούντας.
Καθώς στη δίκη (Ιούλιος 1959 πια) οι μάρτυρες κατηγορίας δεν έδωσαν κανένα στοιχείο για τον Γλέζο, γλίτωσε τα ισόβια που «έφαγαν» άλλοι και καταδικάστηκε σε μόλις 5 χρόνια φυλακή συν 4 εξορία στον Άη Στράτη για συμπλήρωμα, μαζί με 8 χρόνια στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων. Ο βασιλικός επίτροπος Χ. Σκορδάς στην αγόρευσή του τον παρομοίασε με τη Λάικα, το σκυλί που είχαν στείλει οι Σοβιετικοί στο διάστημα. Ότι δηλαδή εκτελούσε τις εντολές τους πειθήνια. Χαρακτηριστικό πώς η θέση ισχύος σε κάνει να χάσεις το μέτρο.
«Ελευθερία στον ήρωα»
Ο Μανόλης Γλέζος έμεινε συνολικά στη φυλακή 4 χρόνια, ως το Δεκέμβριο 1962.
Η καταδίκη του προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών στο εξωτερικό από διανοούμενους και πολιτικές προσωπικότητες. Σ’ αυτό το κλίμα, η ΕΣΣΔ στις 12 Νοεμβρίου 1959 κυκλοφόρησε γραμματόσημο με τη μορφή του, φόντο την Ακρόπολη και μήνυμα «Ελευθερία στον ήρωα του ελληνικού λαού Μανόλη Γλέζο».
Η ελληνική κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε και θορυβήθηκε, καθώς δυο εκατομμύρια φάκελοι (το τιράζ του σοβιετικού γραμματοσήμου) σε όλο τον κόσμο αποτελούσαν σοβαρή πολιτική προπαγάνδα. Σε αντίπραξη, σε τρεις μόλις μέρες ανακοίνωσε την έκδοση σειράς δύο ελληνικών γραμματοσήμων για τον Ίμρε Νάγκι, με ανάλογο μήνυμα: «Ελευθερία εις τους λαούς»! Ως γνωστόν ο ηγέτης της επανάστασης του 1956 στην Ουγγαρία είχε συλληφθεί από τους Σοβιετικούς, δικαστεί κρυφά το 1958 και εκτελεστεί. Ο «Νάγκι» κυκλοφόρησε στις 8 Δεκεμβρίου, δηλαδή μέσα σε 20 μέρες! Η ταχύτητα της έκδοσης ήταν χωρίς προηγούμενο, αφού συνήθως περνούσαν πολλοί μήνες για την προετοιμασία, το σχεδιασμό και την εκτύπωση μιας σειράς γραμματοσήμων. Τέτοια ήταν η βιασύνη, που το Nagy γράφτηκε από λάθος Naghi…
Η τιμή των δύο ελληνικών γραμματοσήμων ήταν 4,5 (βλ. φωτ.) και 6 δραχμές (όμοιο, αλλά με θαλασσί χρώμα). Τόσο κόστιζε η αποστολή απλού φακέλου στο εξωτερικό: 4,5 δρχ. η «αεροπορική» για την Ευρώπη, 6 για τις ΗΠΑ. Είναι ευνόητο ότι η έκδοση στόχευε στη διεθνή αλληλογραφία.
Ο «πόλεμος» των δύο γραμματοσήμων κράτησε δέκα μέρες. Στις 18 Δεκεμβρίου 1959 τα ΕΛΤΑ απέσυραν την ελληνική σειρά (η απόσυρση είχε αποφασιστεί ήδη στις 11 Δεκεμβρίου, δηλ. τρεις μόλις μέρες μετά την κυκλοφορία της). Πάνω κάτω την ίδια μέρα (δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία) τα σοβιετικά ταχυδρομεία απέσυραν τον Γλέζο, που πάντως είχε κυκλοφορήσει και επικολληθεί σε φακέλους τέσσερις βδομάδες παραπάνω.
Επίλογος
…ή μάλλον, δύο μικροί επίλογοι.
Ο νόμος με τον οποίο καταδικάστηκε ο Γλέζος ήταν ο 375/1936 του Μεταξά, «περί τιμωρίας των εγκλημάτων κατασκοπείας και των εγκληματικών ενεργειών των απειλουσών την εξωτερικήν ασφάλειαν της χώρας». Νόμος που δεν ψηφίστηκε ποτέ από το κοινοβούλιο, αφού ο δικτάτορας το είχε κλείσει οχτώ μήνες πριν τον εκδώσει. Με αναγκαστικούς νόμους και διατάγματα κυβερνούσε. Με ίδιο νόμο καταδικάστηκε σε βαριές ποινές πλήθος κόσμου για τα πολιτικά του φρονήματα -και σε θάνατο ο Μπελογιάννης. Λόγω του εμφυλίου και της ανώμαλης κατάστασης που ακολούθησε, διατηρήθηκε σε ισχύ για τέσσερις και πλέον δεκαετίες: μέχρι το 1982, όταν τον κατάργησε η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, με εισήγηση του υπουργού Δικαιοσύνης Γ. Α. Μαγκάκη. Η ύστατη ειρωνεία: Πρόεδρος της Δημοκρατίας και υπογράφων το νόμο της κατάργησης στο ΦΕΚ (1.10.1982) είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που τον είχε αξιοποιήσει για να καταδικάσει τον Γλέζο.
Και ο δεύτερος επίλογος: 57 χρόνια από τον «πόλεμο» των δύο γραμματοσήμων, το 2016, τα ΕΛΤΑ κυκλοφόρησαν τελικώς γραμματόσημο προς τιμήν του Γλέζου, με τιράζ, 1,5 εκ. τεμάχια. Σε μισό αιώνα, η Ελλάδα ήταν άλλη χώρα. Η Ουγγαρία του δικτάτορα πλέον (και επισήμως) Βίκτορ Ορμπάν δεν έχει ξοφλήσει το λογαριασμό της με την ιστορία. Δεν έχει εκδώσει γραμματόσημο στη μνήμη του Νάγκι.
