Έναυσμα πρώτο: Οι εικόνες στους τηλεοπτικούς δέκτες την περασμένη εβδομάδα δείχνουν χωριό της επαρχίας Σετσουάν της Κίνας, που έχει πληγεί από πτώση δεκάδων τεράστιων βράχων. Πληροφορούμαστε για την περιοχή: Σεισμογενής, χωριά πολλά, κάτοικοι βουτηγμένοι στην ανέχεια και στην ένδεια. Άνθρωποι που πένονται. Κάποιοι προσπαθούν τίμια να βγάλουν το ψωμί τους κι άλλοι μετέρχονται κάθε είδους παρανομίες για να επιβιώσουν, πατώντας πάνω στην ευαισθησία των συνανθρώπων τους. Το γεγονός αυτό είναι βέβαια ίδιον των σημερινών κοινωνιών όλου του κόσμου, κι όχι μόνο της συγκεκριμένης περιοχής. Δύσκολη εποχή κι άγρια αυτή που ζούμε.
Ακούγοντας την είδηση, ήρθε στη σκέψη το θεατρικό έργο για το καλό και το κακό, του γερμανού δραματουργού Μπέρτολτ Μπρεχτ. «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν» είναι ο τίτλος της θεατρικής παραβολής. Ήρθε μπροστά μας η ηρωίδα του και το ερώτημα, που αποτελεί τον κεντρικό άξονα του έργου: Είναι εφικτή η καλοσύνη μέσα σε έναν κόσμο κακίας και εκμετάλλευσης;
Έναυσμα δεύτερο: Έξω από την εκκλησία της Περιβλέπτου, το ηλιόλουστο εκείνο μεσημέρι, που αποχαιρετούσαμε δικό μας άνθρωπο, η ματιά σταματάει πάνω σε γνώριμο πρόσωπο. Πηγαίνει να πάρει το συσσίτιο από την ενορία. Πρόκειται για συμπολίτη που έπεσε έξω στις επιχειρήσεις του, έναν έντιμο άνθρωπο, που θέλει να κρύψει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Κατά τον ίδιον, τον χρησιμοποίησαν, όταν ήταν στις δόξες του.
Μα μήπως και ο νεκρός, τον οποίο αποχαιρετούσαμε, δεν ήταν, όσο ζούσε, ένας από τους καλούς εκείνους ανθρώπους, που βοήθησε συνανθρώπους του από όποιο μετερίζι κι αν τάχθηκε; Υπηρέτησε τον ιδιωτικό τομέα, τον δημόσιο, αλλά και την πολιτική με σθένος, χωρίς καμιά ιδιοτέλεια. Οικονομικά κατέρρευσε. Γιατί δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εκμεταλλεύτηκαν την προσφορά και κυρίως την καλοσύνη του. Ο ίδιος χρησιμοποιούσε στον λόγο του αποφθέγματα μεγάλων σοφών, που τα είχε συγκεντρωμένα σε αυτοσχέδια βιβλία. Κυρίαρχο στις καλογραμμένες με ραπιτογράφο σημειώσεις του ήταν το εξής: «Κανείς δεν μπορεί να είναι καλός για πολύ, αν δεν υπάρχει ζήτηση για καλοσύνη».
Σύμφωνα με την παραβολή του Μπρεχτ, τρεις θεοί έρχονται στη γη για να βρουν αρκετούς καλούς ανθρώπους και να μην καταστρέψουν τον κόσμο. Έπειτα από πολλές δυσκολίες, εντοπίζουν έναν και μοναδικό στην κινέζικη επαρχία του Σετσουάν: Μια γυναίκα είναι αυτή, η Σεν Τε. Οι θεοί την ανταμείβουν μ’ ένα μεγάλο χρηματικό ποσό κι εκείνη ανοίγει ένα μικρό καπνοπωλείο. Προκειμένου, όμως, να αντιμετωπίσει τους συμπολίτες της που την εκμεταλλεύονται, η Σεν Τε εφευρίσκει ένα alter ego, τον φανταστικό και σκληρό ξάδερφο Σουί Τα και παίρνει τη μορφή του, όποτε το απαιτούν οι περιστάσεις. Κάθε φορά που η καλοσύνη της τη μετατρέπει σε θύμα, υποδύεται τον αυστηρό ξάδερφο, με πείσμα γίνεται θύτης και θριαμβεύει. Έτσι, οδηγείται σταδιακά στον διχασμό και την αλλοτρίωση. Προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στην ευγενική της φύση και τη βία της καθημερινότητας, αλλά και να αποδράσει από όσους την απομυζούν, παραπαίει και φωνάζει: «Πώς μπορώ να είμαι καλή την ώρα που όλα σε τούτο τον κόσμο είναι γεμάτα κακία;»
Τελικά μπορεί να επιβιώσει ο καλός σε μια κοινωνία διεφθαρμένων; Η ηρωίδα του Μπρεχτ είναι αισιόδοξη. Πιστεύει στην αλλαγή και τον μετασχηματισμό της κοινωνίας και ότι εμείς οι ίδιοι οφείλουμε να ανακαλύψουμε τον εχθρό κι ας μην είναι ορατός, κι ας κρύβεται.
Σαν επιμύθιο, πιστεύουμε πως υπάρχουν και σήμερα θύλακες φωτεινοί, αξιοπρεπείς στη ζωή τους. Δεν έχουμε, παρά να τους ανακαλύψουμε και να αλλάξουμε την εικόνα του κόσμου.
