Με το βλέμμα στην Ευρώπη από την ύστερη Οθωμανική περίοδο

Μία από αυτές τις αγωνίες, που παραμένει ως σήμερα ζητούμενο, είναι η χωροταξική και πολεοδομική ανάπτυξη, με στόχο να καταστούν τα Γιάννενα μια σύγχρονη –σε κάθε εποχή – ευρωπαϊκή πόλη και αυτό είναι το αντικείμενο μιας έκθεσης των μοναδικών χαρτών που έχει πλέον στην κατοχή του το Αρχείο, μεταξύ των οποίων χάρτες που δώρισε ο αρχιτέκτονας Θανάσης Ζυγούρης.
Ο παλαιότερος χάρτης χρονολογείται το 1905 και αποτελεί αντίγραφο οθωμανικού χάρτη του 1895, ενώ συνολικά καλύπτουν μια περίοδο μέχρι τον μεσοπόλεμο, έως το 1920, σύμφωνα με την προϊσταμένη του Ιστορικού Αρχείου Μαρία Παππά.
«Μέσα από αυτούς τους χάρτες αναδεικνύεται η τάση για εκσυγχρονισμό της πόλης, με πολεοδόμους που έρχονται από το εξωτερικό και καταθέτουν προτάσεις, ώστε να έχει η πόλη ένα πιο ευρωπαϊκό χαρακτήρα. Η έκθεση θα έχει αυτό το αντικείμενο, ποιες προτάσεις κατατέθηκαν, ποιες υλοποιήθηκαν και ποιές όχι και γιατί», ανέφερε η κ. Παππά, επιβεβαιώνοντας πως ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός αποτελούσε ζητούμενο στην πόλη, ακόμη και από την ύστερη Οθωμανική περίοδο, λόγω των δεσμών με τη Δύση εξαιτίας του ανεπτυγμένου εμπορίου. «Υπήρχε ένας αστικός πυρήνας, που ήθελε να δώσει ευρωπαϊκό χαρακτήρα στην πόλη και αυτό ενισχύθηκε από το νεοσύστατο μετέπειτα ελληνικό κράτος», πρόσθεσε.
Το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου Ιωαννιτών είναι ένα από τα λίγα στο είδος του, καθώς συγκεντρώνει την έγγραφη παραγωγή του Δήμου από το 1913, οπτικοακουστικό υλικό από τις πολιτιστικές δραστηριότητες, ιδιωτικό αρχείο και συλλογές βιβλίων από τον 19ο αιώνα, ενώ διαθέτει μια πλήρως ενημερωμένη βάση δεδομένων με τα πρακτικά συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου από το 1913 έως τα τέλη του 20ου αιώνα.
Η περαιτέρω ψηφιοποίησή του, αλλά και η δημόσια πρόσβαση στα δεδομένα, που αποτελεί σύγχρονη απαίτηση και τάση, είναι ο στόχος των στελεχών του Αρχείου. Ήδη, το Αρχείο αποτελεί μια σημαντική πηγή για έρευνες, διατριβές και κάθε είδους μελέτες.
Το Αρχείο του Δήμου στεγάζεται, όπως είναι γνωστό, στο ανακαινισμένο Αρχοντικό Ισμήνης Τζαβέλλα, μαζί με το Ψηφιακό Αρχείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς αλλά και το Μουσείο Αστικής Κατοικίας. Το Ψηφιακό Αρχείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς περιλαμβάνονται ψηφιακά αντίγραφα των φωτογραφικών αποτυπώσεων από τις πολιτιστικές δραστηριότητες του Αρχείου, του Πνευματικού Κέντρου αλλά και συλλογές ιδιωτών.
Το Μουσείο Αστικής Κατοικίας του 19ου αιώνα διαθέτει την κινητή περιουσία της οικογένειας Τζαβέλλα, η οποία αποτελείται από την οικοσυσκευή, τα προσωπικά αντικείμενα και τα έργα τέχνης της διαθέτιδος Ισμήνης Τζαβέλλα. Η επίπλωση του σπιτιού είναι υψηλής αισθητικής και χρονολογείται από τον 19ο αιώνα ενώ ορισμένα αντικείμενα έχουν προέλευση από το εξωτερικό.
Η συνεργάτης του δήμου και μέλος της Επιτροπής Κληροδοτημάτων, που συνέβαλε στην προσπάθεια αποκατάστασης, Νέλλη Τζιμογιάννη, τόνισε πως πλέον, όταν μπαίνει κανείς στο κτίριο, «νιώθει σαν να μπαίνει σε ένα σπίτι». Μάλιστα, υπάρχουν και άλλα αντικείμενα, τα οποία δεν έχουν ακόμη συντηρηθεί και εκτεθεί.
Το κτίριο αυτό, ήταν το πρώτο αρχοντικό που αποκαταστάθηκε από τη δημοτική αρχή, και πλέον έχει αποκτήσει μια «τεράστια δυναμική», όπως ανέφερε ο γενικός γραμματέας του Δήμου Βασίλης Ζωγράφος.
«Η διαδικασία ανακατασκευής των ιστορικών κτιρίων της πόλης, που είναι πολλά, είναι συνεχής, απαιτεί χρήματα και προσπάθεια. Είναι όμως κτίρια που απαιτούν τον σεβασμό μας και μας δείχνουν πώς πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον», σημείωσε και αναφέρθηκε στην ανακατασκευή του Αρχοντικού Καλούδη, όπως και του Αρχοντικού Μουλαϊμίδου που βρίσκεται σε εξέλιξη, στην αποκατάσταση του Μεντρεσέ στο Βελή Τζαμί και τη δημοπράτηση της ανακατασκευής της Οικία Κανδηλά.
Εξαιτίας βέβαια του μεγάλου ιστορικού, κτιριακού αποθέματος στην πόλη, θεωρείται αναγκαίο ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης της αποκατάστασης και συντήρησής τους, τόσο για όσα ανήκουν στον Δήμο, αλλά και για εκείνα που ανήκουν σε ιδιώτες, που αδυνατούν να τα συντηρήσουν, με αποτέλεσμα να «χάνονται». «Θα πρέπει να καταγραφούν και να βρεθούν τρόποι για την αξιοποίησή τους, να πάρουν ζωή. Δεν μπορούν όλα να γίνουν πολιτιστικοί χώροι», πρόσθεσε.